SERİ FİİL YAPILARI VE TÜRKÇE

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 61, 120 - 141, 15.03.2019

Erkan Hirik

Öz

Diller kendisini oluşturan iç unsurlarının birbirleriyle olan ilişkilerini bir mekanizma gibi çalıştırarak varlıkları, kavramları ya da bu varlıkların hareketlerini ifade ederler. Bir başka deyişle ses, biçim, kelime ya da söz dizimi çeşitli birlikteliklerle eşgüdümlü biçimde hareket ederek anlamın ortaya çıkmasını sağlarlar. Dilbilgisi dallarının birlikte işlev görmesiyle ortaya çıkmış yapılardan biri de seri fiil yapılarıdır. Seri fiil yapıları, birden fazla fiilin yan yana gelerek ya da tek bir fiilin birden fazla hareketi içererek bütüncül bir bakışla “tek bir olayı” işaretlediği fiilli yapıları ifade etmektedir. Seri fiil yapılarında tek bir fiil içerisinde iki ayrı fiille ifade edilebilen ve doğal olarak gerçekleşen ancak “tek olayı” işaretleyen yapıların yanı sıra en az iki fiilin söz dizimsel olarak bir araya gelmesiyle “tek bir olayı” işaretlemesi önem taşımaktadır. XIX. yüzyılda yapılan ilk çalışmalarda yalnızca Afrika dillerinde bulunduğu düşünülen seri fiil yapılarının zamanla diğer bilimsel çalışmalarda dünyadaki birçok dilde de yer aldığı görüşü hâkim olmuştur. Türkçede seri fiil yapılarıyla ilgili birtakım çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmada seri fiil yapılarıyla ilgili yapılmış çalışmalarda ortaya koyulan görüşlerden hareketle Türkçede bu yapıların görünümü artzamanlı ve eşzamanlı olarak incelenmiştir. Bununla birlikte Türkçe seri fiil yapılarının özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Fiil Serileşmesi, Seri Fiil Yapıları, Söz Dizimi.

Kaynakça

• AIKHENVALD, Alexandra Y. (2018). Serial Verbs. Oxford: Oxford University Press.
• AKSAN, Yeşim – Mustafa AKSAN (2005). “Birleşik Eylemler, Sıralı Eylemler ve Görünüş”. Proceedings of the XIXth National Linguistics Conference. (ed. M. Sarı - H. Nas). Şanlıurfa: Elif Printing House: 398-413.
• ALTAYLI, Seyfettin (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• ATALAY, Besim (2013). Divanü Lûgat-it Türk I-II-III-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. AYDEMİR, İbrahim Ahmet (2010). Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi. Ankara: GrafikerYayınları.
• BAKER, Brett – Mark HARVEY (2010). “Complex predicate formation”. Complex Predicates: Cross-linguistic Perspectives on Event Structure. (ed. M.Amberber - B. Baker - M. Harvey). Cambridge: Cambridge University Press: 13–47.
• BALMER, W. T. - F. C. F. GRANT (1929). A Grammar of the Fante-Akan Language. London: Atlantis Press.
• BANGUOĞLU, Tahsin (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. BARUTÇU ÖZÖNDER, Sema (1996). Alî Şîr Nevâyî, Muhakemetü’l-Lugateyn. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.