ESKİ TÜRK YAZITLARINDA (TONYUKUK, KÖL TEGİN, BİLGE KAĞAN, ONGİ, KÜLİ ÇOR) İLGİ DURUM EKLERİNİN KULLANIMLARI VE KÖKENLERİ ÜZERİNE

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 61, 154 - 165, 15.03.2019

Hakan Özdemir

Öz

Eski Türk yazıtları üzerine yapılmış çalışmalar bugün belirli bir düzeye gelmiş bulunmaktadır. Sadece Orhon Yazıtları üzerinde değil Yenisey ve Kırgızistan yazıtları gibi eski Türk yazıtları üzerinde de makale ve kitap boyutunda çalışmalar karşılaştırma yapabilecek kadar veriyi bugün için araştırmacılara sunmaktadır. Günden güne bulunan yazıtların sayısının artması da dikkat çeken önemli gelişmeler olarak yine kayda değerdir. Temel olarak bu belirgin literatür birikimine bir de sadece belirli konuları esas alan çalışmaların eklenmesi bu alanlarda söylenecekleri daha da netleştirmemize olanak sağlamaktadır. Bu anlamda ilgi durum ekinin Tonyukuk, Köl Tegin, Bilge Kağan, Ongi, Küli Çor yazıtlarındaki görüntüsü bu çalışmanın da çerçevesini belirleyecektir. Bugüne kadar ilgi durum ekinin -(n)Iñ şekli üzerinde bir mutabakat vardır. -(I)n, -(I)g ve -nI şekilleri üzerinde ise tartışmalı durum devam etmektedir. Son şekil -nI ilgi durum eki ise ses benzerliğinden dolayı belirtme durum eki olarak anılır. Eklerin bu kullanımları ele alınacak ve ilgili yerlerde bahsi geçen tartışmalara değinilecektir. Bu arada Balkanizm üzerinden ilgi durum eklerinin kökeni hakkında bir ileri sürme dile getirilecektir.

Anahtar Kelimeler

İlgi Durum Eki, Eski Türkçe, Eski Türk Yazıtları, Tonyukuk, Köl Tegin, Bilge Kağan, Ongi, Küli Çor, Balkanizm.

Kaynakça

• ALYILMAZ, Cengiz (2011). “Zamir n’si Eski Bir İyelik Ekinin Kalıntısı Olabilir mi?”. TürkGramerinin Sorunları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 515-527.
• ARGUNŞAH, Mustafa (2013). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• ARSLAN, Hüsnü Çağdaş (2018). “Kök-Türkçede Belirtme Durumu, Belirli Nesne Eki {+I} ve Ardışık Belirtme Durumu Eklerinin Açıklama İşlevi”. Bishkek Kyrgyzstan: Түрк Дүйнөсү: Билим - өнөр булагы конференциясы: 105-117.
• AYDIN, Erhan (2015). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor).Konya: Kömen Yayınları.
• BANG KAUP, Willi (1996). Köktürkçeden Osmanlıcaya. (çev. Tahsin AKTAŞ). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BAŞDAŞ, Cahit (2008). “Türkçede İyelik-Yükleme Sorunu Dede Korkut Örneği”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic: III/1: 6-13.
• CHOİ, Han-Woo (1991). “Ana Altayca İyelik Zamiri *n”. Türk Dilleri Araştırmaları: 191-196.
• COMRIE, Bernard (2005). Dil Evrensellikleri ve Dilbilim Tipolojisi. Ankara: Hece Yayınları. DOERFER, Gerhard - Semih TEZCAN (1980). Wörterbuch Des Chaladsch (Dialekt vonCharrab). Budapest: Akadémiai Kiadó.