TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE TABU VE ÖRTMECEYE DAYALI SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 64, 671 - 684, 15.12.2019

Engin Gökçür

Öz

Kaynağı tarihin bilinmeyen dönemlerinde ortaya çıkan “tabu” kavramı, dile getirilmesinden sakınılan bu nedenle değişik amaçlarla yasaklanan sözcük ya da ifadeler için kullanılır. Tabu hâline gelmiş sözcük ya da ifadeyi dile getirmek için başvurulan örtmece sözcükler bütün dillerde görülen önemli bir dil olayıdır. İptidaî topluluklarda çoğunlukla dinî inançlar ve korkular üzerine şekillenen tabu yasakları, geçmişten günümüze doğru ilerleyen süreç içerisinde sosyal yaşamın birçok aşamasında görülmeye başlamıştır. Çeşitli inançlar ve korkular etrafında şekillenen tabuya dayalı kavramlar insanlar arasında korku, tiksinme, iğrenme, üzüntü, utanma gibi duygulara sebep olduğundan kötü ve olumsuz çağrışıma sahip kavramlar güzel ve olumlu söz ve sözcüklerle ifade edilmiştir. Örtmece sözcükler bu bağlamda iletişim anında insanların utandıkları, iğrendikleri, tiksinti duydukları, korktukları vb. durumlardan kaynaklanan olumsuz durumları örterek daha etkili ve verimli bir iletişimin gerçekleşmesini sağlar. Bu makalede Türkmen Türkçesinde tabu ve örtmeceye dayalı söz varlığı derlenmiş, bunlar konularına göre tasnif edilerek çeşitli alt başlıklar altında incelenmiştir. Makaledeki tabu ve örtmecelere dayalı söz varlığı Türkmen Türkçesi üzerine hazırlanmış sözlüklerden derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkmen Türkçesi, tabu, örtmece, söz varlığı

Kaynakça

• AHMANOVA, O. S. (1990). “Taynıye Yazıki”. Lingvistiçeskiy Slovar. Moskva: 137.
• ALTAYEV, S. vd. S. (1976). Türkmen Diliniñ Frazeologik Sözlügi, Aşgabat: Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyası Magtymgulı Adındakı Dil ve Edebiyat İnstitutı, Ilım Neşiryatı.
• AKPINAR, Turgut (1985). Dünyada ve Türklerde Ağza Alınması Yasak (Tabu) Kelimeler.İstanbul: Folklor ve Etnografya Araştırmaları, Anadolu Sanat Yayınları.
• AKSAN, Doğan (2007). Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ARAPOVA, N. S. (1990). “Evfemizmı”. Lingvistiçeskiy Entsiklopediçeskiy Slovar, Moskva. BİLGİNER, Hayriye (2001). “Batı Dillerinde ve Türkçede Güzel Adlandırma”. Türk Dili. 598:441-445.
• DEMİRCİ, Kerim (2008). “Örtmece (Euphemısm) Kavramı Üzerine”. Milli Folklor Dergisi, 77: 21-34.