RUSYA’DA SANSÜRÜN ORTAYA ÇIKIŞI VE I. PETRO DÖNEMİNDEKİ DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 65, 63 - 71, 15.03.2020

Seyhan Uçar

Öz

İnsanın otorite ile olan ilişkisi, her toplumun kendi tarihi sürecinde farklı yollarla gelişmiştir. Bu gelişmeler yazının icadından önce sözel bir belleğin ürünüyken, yazı ile birlikte somut artsüremli niteliğe bürünmüştür. Rusya’da Hristiyanlığın kabulü ile yazılı gelenek ortaya çıkmıştır. Bu geleneğin gelişmesiyle otoritenin etkisi de yazılı kaynaklar üzerine yoğunlaşmıştır. Öyle ki sansür, Rusya coğrafyasında ilk başta dinî otoritenin silahı olmuştur. XVIII. yüzyıl başlarında I. Petro dönemi ile devlet yönetiminin dini otorite ile zıtlaştığı görülmektedir. Bir nevi çift kutuplu yönetim kendini göstermiştir. Erken dönem Rusça kaynaklarda dini metinler üzerinden etkisini gösteren sansür, I. Petro dönemiyle kısmen devletin dünyevileşme aracı olmuştur. Nitekim dini metinler ile ortaya çıkan sansür, I. Petro ile dünyevi bir güce dönüşerek Batılılaşma sürecinde araç olarak kullanılmış ve daha sonraki dönemlerde sistemli hâle gelmiştir. Keza matbaa gelişerek ruhban sınıfının kısıtladığı kaynakların önü açılmış ve kültürel dönüşüm hızlanmıştır. Bu çalışmada Rusya’da sansürün çıkışı tarihsel yönden ele alınarak sistemleşme sürecine girdiği I. Petro dönemindeki dönüşümü incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sansür, Rusya, Rus edebiyatı, Matbaa, I. Petro.

Kaynakça

• ACAR, K. (2009). Rusya: Ortaçağ’dan Sovyet Devrimi’ne. İstanbul: İletişim Yayınları. BLYUM, A. V. (2011). Russkiye Pisateli o Tsenzure i Tsenzorah ot Radişçeva do Naşih Dney:1790-1990. Sankt-Peterburg: Poligraf.
• ENGELGARDT, N. A. (1904). Oçerk İstorii Russkoy Tsenzurı v Svyazi s Razvitiem Peçati (1703-1903). Sank-Peterburg: İzdanie A. O. Ouvorina.
• JIRKOV, G. V. (2001). İstoriya Tzenurı v Rossii XIX-XX vv. Moskva: Aspekt Press.
• KAZAKOVA, N. A. – Y. S. LURYE (1955). Antifeodalnıye Yeretiçeskiye Dvijeniya na Rusi XIV- naçala XVI veka. Moskva-Leningrad: İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR.
• KOJANÇIKOV, D. E. (1863). Stoglav, Sanktpeterburg: v Tipografii Imperatorskoy Akademii Nauk.
• LAZAREV, B. M. – B. Y. IVANOV (1978). “Tsenzura”. Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya. Erişim Tarihi: 28.12.2019. http://bse.sci-lib.com/article120488.html