DİLBİLİMSEL AÇIDAN ESKİ TÜRKLERDE TEKER VE ARABA

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 65, 167 - 176, 15.03.2020

Osman Karatay

Öz

Coğrafya, teknoloji ve kültür gibi alanlardaki söz varlığı halkların, dolayısıyla dil aileleri ve alt topluluklarının türeneklerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır. Son zamanlarda bilim dünyası özellikle Hint-Avrupa anayurdunu belirlemede ve erken aşamalarını tespitte diğer kavramlar arasında teker ve araba kelimelerine müracaat ediyor, çünkü bunlar kazı sonuçlarında görülen somut Yenitaş çağı buluşlarıyla ilgilidir. Bu çalışmaların tamamı Avrasya kapsamında sürdürülmektedir. Türkler ve Türkçe Avrasya’nın en has kısımlarına aittir ve bu tür çalışmalardan muaf tutulmamalıdır. Bu makale ilgili Türkçe söz varlığı ve bunun diğer Avrasya dilleri ve aileleriyle karşılaştırmasını içermekte ve Türkçedeki teker ve arabayla ilgili kelimelerin en az diğer dillerdeki (başta Hint-Avrupa) kadar eski olduğunu önermektedir. Bu Türkçe kelimelerin başka dillere muhtemel geçişlerini de nazara alarak, Orta Asya’nın batısında bir Türk anayurdu tespit edilmektedir. Öte yandan, yazar ilgili kelimelerin yeniliklerle ortaya çıktığı veya onlara bağlanması gerektiği fikrini reddetmektedir. Olgu daha ziyade dilde mevcut alakadar fiil ve sıfatların yeni araç veya fiillere uyarlandığı şeklinde gözükmektedir. Bu yüzden, ilgili kelimelerin bir kısmı Nostratik veya Avrasyalık mizaç sergileyebilmekte, bu da dil alakalarını tespitte yanıltıcı olabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anayurt, Hint-Avrupalılar, Türkler, Yenitaş Çağı Avrasya, Teker, Araba.

WHEELS AND CARTS OF THE ANCIENT TURKS IN A LINGUISTIC VIEW

Öz

Some vocabulary pointing to geography, technology, culture etc. are usable in defining homelands of peoples, thus of language families and their sub-groups. Recent scholarship has tended to refer words concerning wheel and cart, among others, since they are related to some Neolithic technological innovations visible through archaeological surveys, especially in searching for Indo- European homeland and in defining chronologies of early steps. Those studies are within Eurasian context at all. Turks and Turkic belong to the true Eurasian continent, and should not be exempted from such studies. This paper deals with the concerning Turkic vocabulary and its historical comparison with other Eurasian languages and families, and suggests that Turkic words for wheel and cart are as old as the words of other families (mainly Indo-European). Regarding possible loanings of those Turkic words to some other languages, Turkic homeland is set to the west of Central Asia. On the other hand, the author rejects the idea of relating the concerning vocabulary to innovations. Rather, it seems, suitable verbs or adjectives present in languages were applied to new tools and acts. Thus, the concerning vocabulary may exhibit some Nostratic or Eurasiatic characters, which may be misleading in detecting relationships.

Anahtar Kelimeler

Homeland, Indo-Europeans, Turks, Neolithic Eurasia, Wheel, Cart.

Kaynakça

• ANTHONY, D. W. (2007). The Horse, The Wheel and Language. How Bronz-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton: Princeton University Press.
• ANTHONY, D. W. - Don RINGE (2015). “The Indo-European Homeland from Linguistic and Archaeological Perspectives”. Annual Review of Linguistics. 1: 199-219.
• AYTO, J. (2005). Word Origins. The Hidden Histories of English Words from A to Z. 2nd ed., London: A&C Black.
• CLAUSON, G. (1963). “The Name Uygur”. Journal of the Royal Asiatic Society. III/4: 140-149. CLAUSON, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford:Clarendon Press.
• DANKA, B. (2016). The Pre-Islamic Oġuz-nāmä. A Philological and Linguistic Analysis.Szeged: Doctoral Dissertation at the University of Szeged.
• DE LA FUENTE, J. A. A. (2012). “Some Thoughts on Dravidian-Turkic-Sanskrit Lexical Comparisons”. Türkbilig. 24: 41-76.
• DOLGOPOLSKY, A. (2008). Nostratic Dictionary. Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research.