Öz
Kazan Oğuznâmesi, adını Türkoloji geleneğine uygun olarak bulunduğu yer üzerinden alan bir Oğuznâme varyantıdır. Eser bir Afşar anlatısı olmak üzere tasarlanmıştır ve esasında metne montajlanan Afşarlar’la ilgili bölümler dışarıda tutulduğunda bütünüyle kolaj bir metin özelliği taşımaktadır. Hatta uzun pasajlar boyunca Şecere-i Terâkîme’ nin kayda geçmemiş bir kopyası gibi görünmektedir. Bu durum, özellikle de eserin dilsel coğrafyasını ve ayırt edici dil özelliklerini belirlemede araştırıcı için bir yanılgı sebebidir. Metin eserin ne zaman, nerede, kim tarafından, kimin için yazıldığını bildiren açık bir bilgi içermemektedir. Ancak tarihî olayların Dürrânîler’in ikinci hükümdarı Timur Şah Dürrânî döneminde Andhoy idaresini elinde bulunduran Rahmetullah Han oğlu Nimetullah Han zamanına kadar gelmesi, eserin Güney Türkistan’da (bugünkü kuzey Afganistan’da) varlık gösteren Afşarların etki alanında, 1789 sonrasında yazıldığını göstermektedir. Bu makale, tarihlendirme ile birlikte eserin hangi dilsel coğrafyaya ait olabileceğini, orijinal kabul edilebilecek yönlerini, yazıcının güvenilir sayılıp sayılamayacağını konu alırken tarihî bir metin yazıcısının modern araştırıcıyı yanıltabileceği birçok noktaya da dikkati çekmeyi amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kazan Oğuznâmesi Oğuz Han Anlatıları Güney Türkistan (Kuzey Afganistan) Afşarları Tarihî Metinlerin Güvenilirliği.
Kaynakça
- ABDULLAEV, F. A. (1961). Xorezmskie Govory Uzbekskogo Jazyka. Taškent.
- BALDAUF, I. (2007). “The Dāyı ~ Kārgıl of Andkhoy: Language, History and Typical Professions. Discourses on Local Identity”, Identities in Afghanistan – Afghan Identities, Sonderheft ASIEN, 104: 135-152.
- DAMES, M. L. (1978). “Ahmed Şah”. İslâm Ansiklopedisi 1. İstanbul: MEB Basımevi.
- DİNÇER, A. (2011). Kazan Oğuznamesi Üzerine Bir Dil İncelemesi. Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
- DOERFER, G. (1969). “İran’daki Türk Dilleri”. TDAYB. Ankara: TTK Yayınları: 1-11. DOERFER, G. (1977). “Das Chorasantürkische”. TDAYB: 127-204.
- DOERFER, G. – W. HESCHE (1993). Chorasantürkisch. Wörterlisten-Kurzgrammatiken- Indices. Wiesbaden.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Mart 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 17 Sayı: 65 |
