ARAPÇADAN TÜRKÇEYE HAZIRLANMIŞ BİR SÖZLÜK: MÜNTEHABÜ’L-LÜGA VEYA ÇULLUK KAPAN LÜGATİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 69, 163 - 184, 15.03.2021

Muhsin Uygun Mustafa Toker

Öz

Sözlükler tüm diller için olduğu gibi Türk dili için de temel başvuru kaynaklarındandır. Dîvânü Lügâti’t-Türk’ün yazıldığı 11. yüzyıldan bugüne kadar Türkçenin konuşulup yazıldığı farklı saha ve coğrafyalarda birçok Türkçe sözlük kaleme alınmıştır. Bu sözlüklerden biri de en eski nüshası 14. yüzyıla ait olan ve Arapça-Türkçe formunda oluşturulan Çulluk Kapan Lügati’dir. Bu çalışmada Çulluk Kapan Lügati’ne ait Konya Koyunoğlu Müze ve Kütüphanesinde 4, Millî Kütüphanede 2, Köprülü Yazma Eserler Müzesinde 1 ve Türk Dil Kurumu kütüphanesinde
1 olmak üzere toplam 8 nüsha hakkında tafsilatlı bilgiler verilmiştir. Öncelikle nüshaların varak sayıları, sağlamlık durumları, sayfalarda yer alan satır sayıları vb. genel durumundan bahsedilmiştir. Ardından nüshalardaki dikkat çeken yazım özellikleri üzerinde durulmuştur. Nüshaların hangi kelimeyle başladığı ve hangi kelimeyle bittiği, derkenarlara kelimelerin yazılıp yazılmadığı, nüshalarda okunamayan kelimelerin olup olmadığı, nüshalar arasında bir farkın bulunup bulunmadığı gibi hususlarda bilgiler verilmiştir. Ayrıca nüshalardan rastgele seçilen birkaç kelime tablo hâlinde verilmiş, araştırmacılara nüshalar arası mukayese yapma imkânı sağlanmıştır. Son olarak da tanıtılan nüshalardan tıpkıbasım örnekleri verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, Müntehabü’l-Lüga, Çulluk Kapan Lügati, Sözlük, Sözlükçülük.

Kaynakça

• ARGUNŞAH, M. (2013). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• ARGUNŞAH, M. - G. SAĞOL YÜKSEKKAYA (2014). Karahanlıca-Harezmce-Kıpçakça Dersleri.İstanbul: Kesit Yayınları.
• DİLÇİN, C. (2009). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DÜNDAR, A. İ. (2017). Osmanlı Dönemi Arapça-Türkçe Sözlükleri, Mehmed bin Mustafa Vânî ve Terceme-i Sıhâh-ı Cevherî Adlı Eseri. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ERCİLASUN, A. B. - Z. AKKOYUNLU (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lügâti’t-Türk (Giriş- Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.