ŞÂHİDÎ’NİN MANZUM LÜGÂTİNİN SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 69, 209 - 218, 15.03.2021

Yılmaz İnce

Öz

Sözlükler bir dilin bütün söz varlığını kapsadığından, o dilin varlığını sürdürmesi, muhafazası ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için temel kaynaklardır. Manzum sözlükler ise Osmanlı sahasında özellikle XVI. yüzyıldan itibaren karşımıza çıkan sözlük türleridir. Bir kısmı yazarın sanat kudretini göstermek için yazılsalar da manzum sözlüklerin birçoğu eğitim alanında faydalanılmak için kaleme alınmıştır. Özellikle yabancı dil öğrenme faaliyetinde ezberin önemine bağlı olarak ezberlemesi daha kolay olan iki dilli manzum sözlükler hazırlanmıştır. Bu sözlüklerden birisi de Şâhidi İbrahim Dede’nin mensubu olduğu Mevlevîliğin ve özellikle bütün eserlerini Farsça yazan Mevlana’nın anlaşılması için kaleme aldığı Farsça-Türkçe manzum bir sözlük olan “Tuhfe-i Şâhidî”dir. Bu araştırmada Şâhidî’nin sözlüğünün sözvarlığı incelenerek devrinin söz dağarcığının özellikleri tespit edilecektir. Bu inceleme bir bakıma art zamanlı bir çalışma olmasının yanında o günkü söz varlığıyla günümüzdeki söz varlığı arasında bağlantılar kurularak eş zamanlı tespitler yapılıp dilin söz varlığındaki gelişmeler ve değişmeler izah edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sözlük, Manzum Sözlük, Şâhidî, Tuhfe-i Şâhidî, Söz Varlığı.

Kaynakça

• AKSAN, D. (2003). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AKSOY, Ö. A. (1981). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I, Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BOZKURT, F. (2002). Türklerin Dili. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. CAFEROĞLU, A. (1984). Türk Dili Tarihi I-II. İstanbul: Enderun Kitapevi.
• İMAMOĞLU, A. H. (1993). Farsça-Türkçe Manzum Sözlükler ve Şâhidî’nin Sözlüğü (İnceleme- Metin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).