ÇAĞATAY TÜRKÇESİ DÖNEMİNE AİT TEVÂRÎH-İ GÜZÎDE-İ NUSRET- NÂME’NİN (THE BRITISH LIBRARY NÜSHASI) DİLİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 72, 1011 - 1019, 15.12.2021

Hasan Bekmez Ufuk Deniz Aşçı

Öz

Moğol tarihi ve onların büyük komutanı Cengiz Han, tarih boyunca birçok araştırmacının ilgisini çekmiş ve hakkında bir hayli eser kaleme alınmıştır. Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın doğumu, yaşamı, kişiliği, ailesi, soy kütüğü ve fetihleri ile ilgili yazılmış eserlere “Cengiz-nâme” adı verilir. Bu makalenin konusu olan Çağatay Türkçesi döneminde kaleme alınmış olan Tevârîh-i Güzîde-i Nusret-nâme de mensur bir Cengiz-nâme’dir. Eserin katalog kaydında ve içeriğinde Hicri 908 (M 1502) yılında yazıldığı bilgisi mevcuttur ancak kim tarafından yazıldığı belirtilmemiştir. Eserin iki nüshası vardır. İncelenen nüsha Londra’daki British Library’de muhafaza edilmektedir. Eser 149 varaktan oluşmaktadır. Eserin temel konusunu Cengiz Han’ın hayatı oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra eserde Oğuz Kağan Destanı, Türk ve Moğol kavimleri ile Cengiz Han’ın şeceresi hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Bu eser dil hususiyetleri açısından Çağatay Türkçesinin özelliklerini yansıtmakla birlikte Oğuz Türkçesine ait kelimelere, eklere ve seslik özelliklere de sahiptir. İmla bakımından eser, noktalı Arap harflerinin noktalarının genellikle kullanılmadığı ve aynı kelimenin farklı bir, iki, üç hatta dört varyantının olduğu bir metindir.

Anahtar Kelimeler

Çağatay Türkçesi, Tevârîh-i Güzîde-i Nusret-nâme, Cengiz Han, Türk-Moğol Kavimleri, Oğuz Türkçesi.

Kaynakça

• ECKMANN, J. (2003). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar. (hzl.Osman Fikri Sertkaya). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ECKMANN, J. (2014). Çağatayca El Kitabı. (çev. Günay Karaağaç). İstanbul: Kesit Yayınları.
• FAZLULLAH, R. (2013). Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı). (çev. İsmail Aka, Mehmet Ersan, Ahmad Hesamipour Khelejani). İstanbul: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• GÜLENSOY, T. (2008). Altan Topçi (Moğol Tarihi). Ankara: Kültür Ajans Yayınları. GÜLENSOY, T. (2009). Ötemiş Hacı Cengizname. Ankara: Kültür Ajans Yayınları.
• GÜLENSOY, T. - P. KÜÇÜKER (2015). Eski Türk-Moğol Kişi Adları Sözlüğü. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• KAÇALİN, M. S. (1990). Çinggis Kağan Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• KAFALI, M. (2009). Ötemiş Hacı’ya Göre Cuci Ulusu’nun Tarihi. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• KANAR, M. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü I-II. İstanbul: Say Yayınları. KANAR, M. (2012). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• KANAR, M. (2016). Büyük Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.