ATASÖZLERİNDEN ÖRNEKLERLE KAZAN-TATAR TÜRKLERİNİN GELENEKSEL DÜNYA GÖRÜŞÜNDE İYİ(LİK) VE KÖTÜ(LÜK)

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 73, 167 - 182, 21.03.2022

Fatma Tekin

Öz

Toplumun duyuş, düşünüş ve anlayışının birer sembolik görüntüleri niteliğinde olan atasözleri, Kazan-Tatar Türklerinin geleneksel dünya görüşünde iyi ve kötü anlayışını tespit etmede bir referans olarak kabul edilmiştir. Çalışmada; Kazan-Tatar Türklerinin geleneksel dünya görüşünde iyi(lik) ve kötü(lük) anlayışı; iyilik ve kötülük algısı, iyiliğin ve kötülüğün kaynağı, benzer ve farklı yanları, iyi ve kötü insanın özellikleri, iyi veya kötü olmanın sonuçları atasözlerinden yola çıkılarak örnek metinler eşliğinde tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın materyalini, Nekıy İsenbet’in Tatar Halık Mekalleri (Tatar Halkının Atasözleri) adlı üç ciltten oluşan serinin üçüncü cildinde yer alan iyi ve kötü ile ilgili 145 atasözü oluşturmuştur. Yapılan incelemelerde atasözlerinin, Kazan-Tatar Türklerinin geleneksel dünya görüşünün ve halk felsefesinin özünü oluşturduğu; halk düşüncesindeki iyi ve kötü algısı ile ilgili olarak sosyokültürel değerleri ve normlar sistemini yansıtmada belirgin kodlar taşıdığı; bu bilgileri kuşaktan kuşağa aktarmada öğretici, iyiyi ve kötüyü ayırt ederek bireyin tutum ve davranışına yön vermesi noktasında yönlendirici, işaret ettiği yaşam felsefesi ile de iyiye, doğruya ve güzele teşvik edici bir işleve sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, Geleneksel dünya görüşü, Kazan-Tatar Türkleri, İyi(lik), Kötü(lük).

Kaynakça

• ÇAĞATAY, S. (1994). “Nogay Atasözlerinden Birkaç Örnek”. TDAY-Belleten. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1991: 47-51.
• ÇENELİ, İ. (1977). “Türkmen Atasözlerinden Örnekler”. Türk Folklor Araştırmaları. 338: 80-89.
• ÇENELİ, İ. (1984a). “Kumuk Atasözlerinden Örnekler”. Türk Kültürü. 252: 263-267.
• ÇENELİ, İ. (1984b). “Yeni Uygur Atasözlerinden Örnekler”. Türk Kültürü. 259: 726-730.
• ÇENELİ, İ. (1985). “Nogay Atasözleri”. Türklük Araştırmaları Dergisi. 1: 11-54.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2000). “Geleneksel Dünya Görüşü veya Halk Felsefesinin Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi Üzerine Tespitler”. Milli Folklor. 45: 12-14.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: AKM Yayınları. DESCARTES, R. (2007). Felsefenin İlkeleri. (çev. Mesut Akın). İstanbul: Say Yayınları.
• DİLEK, İ. (2007). “Altay Türklerinin Atasözleri”. Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi. Ankara: AKMB Yayınları. 8: 248-256.