19. YÜZYILIN SONLARI 20. YÜZYILIN BAŞLARINDA (1880-1930) TÜRKİSTAN SÜRELİ YAYINLARI VE KADIN KONUSUNA YAKLAŞIMLARI

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 74, 493 - 514, 21.06.2022

Yasemin Işık Kübra Koç

Öz

Batı Türkistan’da ortaya çıkan “Cedidcilik” hareketi ile uyanmaya başlayan Türkistan Türkleri, 1905 yılında Çarlık Rusyasında Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra oluşan özgürlükçü ortamı fırsat bilmişler ve yayın faaliyetlerine daha da hız vermişlerdir. 1917 Bolşevik Devrimi ile bölgede esen Bolşeviklerin vaat ettiği özgürlükçü ve eşitlikçi ortam ancak 1922 yılına kadar sürmüş; bu durum toplumsal ve kültürel hayata da yansımıştır. Batı Türkistan’da bunlar olurken, Doğu Türkistan bir yandan Çin’in diğer yandan da Bolşevik Rusların saldırılarına maruz kalmıştır. Tüm bu baskılara dayanamayan Türkistanlı aydınların bir kısmı göç etmeyi tercih etmiş ve göç ettikleri ülkelerde Türkistan davasını tüm dünyaya anlatmak için çeşitli gazete ve dergiler çıkarmışlardır. Yaşanan tüm sıkıntılara rağmen Türkistan’da kalmayı tercih eden aydınlar ise boş durmamış ve yapılan baskılara karşı gösterecekleri tepkileri fikir hareketlerine dönüştürerek gazete ve dergi yoluyla görüşlerini aktarmışlardır. Bu süreli yayınlarda konular genellikle siyasi olurken; toplumsal hayat, kadınlar, kadın hakları gibi farklı meselelerde tartışmalar da ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Gazeteler, Dergiler, Kadın, Kadın Hakları.

Kaynakça

• ABDAZİMOVA, D. (2015). Türkistan’daki Cedit Hareketi Yayın Organlarından “Ayna” Dergisi Üzerine Bir İnceleme. Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BAT, A. (2018). Orenburg’da Çıkan Vakit Gazetesine Göre XX. Yüzyılın Başında Türkistan’da İçtimai ve Fikri Hayat. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BEGTEMİR, M. E. (2018). “Uygurlarda Basın Tarihi”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi. 14: 50-53.
• CHITILOV, R. (2008). “Dala Vilayetinin Gazeti” Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• CÖHÇE, S. (2000). “XIX. Yüzyılın Sonlarında ve XX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Devleti’nde Fikir Hareketleri”. Erdem. XII/35: 329-355.