Öz
Kip (mood), fiilin bildirdiği hareketin, oluş ve kılışın yansıtıldığını gösteren bir anlatım biçimi, kiplik (modality) ise fiilin hangi koşullar altında gerçekleştiğini bildiren; konuşmacının ruhsal durumunu, duygularını, niyetini, isteğini dile getiren anlamsal bir kategoridir. Kip nesnel, kiplik öznel bir tutumu yansıtır. Konuşucunun kendi ürettiği sözce karşısında tavır ve görüşlerinin semantik bir kategoride dil bilgiselleşmesi olarak tanımlanan kiplik, sözceleme öznesinin betimlenmesinde dikkati çeken bir ulamdır. Konuşur ve ifade arasındaki ilişki kiplik kategorisinde değerlendirilir. Kiplik; biçim birimi, sözlük birimi, söz dizimi ve vurgu vasıtasıyla işaretlenebilir. Saltuk-nâme, 13. yüzyıl alperenlerinden Sarı Saltuk’un menkıbevi hayatını, savaşlarını ve çeşitli kerametlerini konu alır. Sarı Saltuk, Anadolu ve Rumeli’nin fethi sırasında gazalara katılan, efsanevi bir Türk kahramanıdır. Saltuk-nâme, 15. yüzyılda yazılan ve hakkında birçok çalışma yapılan önemli bir eserdir. Saltuk-nâme’nin kiplik açısından değerlendirildiği bu çalışmada biçim birimi ögelerinden ekler; sözlük birimlerden zarflar, isimler ve fiiller; söz dizimi ögelerinden kalıplaşmış ifadeler, deyimler ve söylem birimleri işaretleyici olarak tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- PALMER, F. R. (2001). Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.
- USTA, Ç. (2013). Türkiye Türkçesinde Emir Kipliği. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
- ÜZÜM, M. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde Epistemik Kiplik: Kısas-ı Enbiya Örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
- VARDAR, B. vd. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
- YAYLAGÜL ÜSTÜNEL, Ö. (2020). Edim Bilimi Bakış Açısıyla Kutadgu Bilig. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 19 Sayı: 74 |
