İNGİLİZ GAZETELERİNDE ÇERKES SÜRGÜNÜ SÜRECİNE DAİR SÖYLEM: GÖÇ, SÜRGÜN VE SOYKIRIM KAVRAMLARININ KULLANIMI

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 75, 621 - 644, 21.09.2022

Emir Akbulat , Mehmet Hacısalihoğlu

https://doi.org/10.56694/karadearas.1172186

Öz

Çerkeslerin anavatanları Kafkasya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na gelişleri sürecinin hangi kavramlar üzerinden ifade edilmesi gerektiğine dair tartışmalar, hadisenin yaşandığı 19. yüzyılın ikinci yarısında olduğu gibi, günümüzde de devam etmektedir. Literatürdeki çalışmaların genelinde, Çerkes nüfus hareketini ve sonuçlarını açıklamak için farklı anlamlar ifade eden kavramlar eş-zamanlı olarak kullanılmaktadır. Nüfus hareketinin gerçekleştiği yıllarda yayımlanan İngiliz gazeteleri incelendiğinde de, farklı anlamlar ifade eden kavramların eş- zamanlı olarak kullanıldıkları görülmektedir. Literatürdeki bu kavramsal düzensizlik, hadisenin bir ‘sürgün’ mü yoksa ‘soykırım’ olarak mı değerlendirilmesi gerektiği tartışmasında da görülür. ‘Sürgün’ ve ‘soykırım’ tartışmalarının dönemin İngiliz kamuoyundaki yorumlanışı ise iki kanaat üzerinden gerçekleşir; (1) Rusya, toplu ölümleri öngörerek Çerkesleri Osmanlı’ya ‘sürgün’ etmiştir, (2) Rus işgalinin ve toplu ölümlerin yarattığı panik, hadisenin kitlesel ve ‘plansız bir göç hareketine’ dönüşmesine neden olmuştur. Ancak nüfus hareketinin gerçekleştiği yıllarda İngiliz kamuoyunda ‘etnik temizlik’ ya da ‘soykırım’ kavramları kullanılmamıştır. Söylem analizi yöntemi kullanılarak hazırlanan bu çalışmanın amacı, İngiliz kamuoyunda, ‘Çerkes nüfus hareketi’ sürecine dair söylemin, hangi kavramlar üzerinden oluşturulduğunu açıklamak, bu sayede günümüzde devam eden ‘sürgün’ ve ‘soykırım’ tartışmalarına katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Çerkes Sürgünü, Göç, Söylem Analizi, Soykırım.

Kaynakça

• AKBULAT, E. F. (2017). “Uluslararası Göç Ağları ve Dayanışma Türkiye ve Suriye Çerkesleri Buluşması: İstanbul ve Balıkesir Orhanlı ve Atköy Yerleşim Birimleri Örneği”. İstanbul: İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ASLAN, C. (2011). “1864 Trajedisi”. Sürgün/Exile 21 Mayıs/May 21 1864 Büyük Çerkes Sürgünü 147. Yılı. Ankara: Kafkas Araştırma Kültür ve Dayanışma Vakfı: 89-115.
• BERJE, A. (2010). Kafkasya Dağlı Halkların Göçü ve Kısa Tarihi. (çev. Murat Papşu). İstanbul: Chiciyazıları Yayınevi.
• BERKOK, İ. (1958). Tarihte Kafkasya. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• BERZEG, S. E. (1990). Türkiye Kurtuluş Savaşı’nda Çerkes Göçmenleri II. İstanbul: Nart Yayıncılık.
• BİCE, H. (1991). Kafkasya’dan Anadolu'ya Göçler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• BİLGE, S. M. (2016). “Çerkezler”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ek I: 289-292.
• CHATTY, D. (2010). Modern Ortadoğu’da Zorunlu Göç ve Mülksüzleştirme. (çev. Evren Demirci). Ankara: Koyu Siyah.
• FONVILL, A. (1996). Çerkesya Bağımsızlık Savaşı 1863-1864. (çev. Murat Papşu). İstanbul: Nart Yayıncılık.
• GINGERAS, R. (2015). Dertli Sahiller Şiddet, Etnisite ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu, 1912-1923. (çev. Melike Neva Şellaki). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Göç Terimleri Sözlüğü (2009). “Uluslararası Göç Hukuku No 18”. (ed. Bülent Çiçekli). İsviçre: IOM Uluslararası Göç Örgütü.