CUMHURİYET’İN GÖLGESİNDE OSMANLI’YI HATIRLAMAK: ZEYTİNDAĞI’NDA ÖZNE, İKTİDAR VE KİMLİK

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 75, 975 - 987, 21.09.2022

Murat Gür

https://doi.org/10.56694/karadearas.1173613

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma yaptıkları ve yazdıklarıyla Cumuhuriyet’in kurucu seçkinleri arasında bulunan Falih Rıfkı Atay’ın hatıra türündeki eserlerinden Zeytindağı’nın özne, iktidar ve kimlik kavramları çerçevesinde incelenmesi hakkındadır. Otobiyografik anlatıların da kurmaca metinler gibi belirli söylem pratikleri içinde üretildiği düşüncesinden yola çıkarak yazarın kendi kimliğini nasıl kurduğunun aydınlatılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda metin, tarihî, ideolojik ve edebî söylemler etrafında incelenmiştir. İlk olarak otobiyografik anlatıların iktidar kavramı ile arasındaki bağ tartışılmış ve bu tür metinlerin kişilerin kendilerini iktidarın bir öznesi biçiminde kurmalarının bir aracı olduğu gösterilmiştir. Daha sonra Falih Rıfkı’nın hatıraları aracılığıyla kendi kimliğini, geçmiş iktidar yapıları ile mesafesini ve egemen ideoloji karşısındaki tavrını nasıl kurduğu tartışılmıştır. Sonuç olarak Zeytindağı’nda hatıraların düzenlenişi yoluyla eserin, Cumhuriyet’in kurucu ideolojisinin amaçlarına hizmet edecek biçimde kodlandığı, temalara ayrıldığı ve kurgulandığı gün yüzüne çıkarılmıştır. Böylece hatıraların geçmişe dönük bir edebî tür olsa da yazıldığı güncelliğin nasıl bir parçası olduğu gösterilmiştir. Ayrıca Atay’ın eserinden yola çıkarak hatıraların, hem birer kimlik anlatısı biçiminde okunabileceği, hem de yazarın iktidar söylemlerinin sürekliliğine nasıl hizmet ettiği aydınlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Otobiyografik Anlatılar, Hatıra, Kimlik Anlatıları, İktidar, İdeoloji

Kaynakça

• AKSOY, N. (2009). Kurgulanmış Benlikler: Otobiyografi, Kadın, Cumhuriyet. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ALPASLAN, G. G. (2016). Özyaşamöyküsünde Yazarın Yeniden Doğuşu. Ankara: Ürün Yayınları.
• BARTHES, R. (2013). “Yazarın Ölümü”. Dilin Çalışma Sesi. (çev. Ayşe Ece). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 61-68.
• ATAY, F. R. (2004). Zeytindağı. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• BRUNER, J. (2001). “Self-making and World-making”. Narrative and Identity: Studies in Autobiography, Self and Culture. (ed. Jens Brockmeier-Donal Carbaugh). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company: 25-37.
• DURNA, T. - N. DURNA (2018). “Aydın Otobiyografilerinde Modern Benlik İnşası”. İlef Dergisi. V/2: 85-120.