TÜRKİYE’NİN ENERJİ ÖBEĞİ OLMA STRATEJİSİNİN DOĞAL GAZ SEKTÖRÜ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 76, 1025 - 1041, 21.12.2022

Yalçın Sarıkaya Mustafa Kemal Öztopal

https://doi.org/10.56694/karadearas.1220624

Öz

Hidrokarbon kaynaklar bakımından zengin olmayan Türkiye’nin, zengin kaynak coğrafyalar ile enerji müşterisi pazarlar arasındaki jeopolitik konumu, Türkiye için imkânlar sunmaktadır. Türk hükümetleri, bu gerçekten hareketle uzun bir süredir ülkeyi bir “enerji öbeği”ne çevirme hedefi açıklamaktadırlar. Bu yönde 1990’lardan itibaren atılan adımlar, 2000’li yıllarda yeni ve daha kapsamlı projelerle güçlendirilmiştir. Hidrokarbon kaynaklar içinde doğal gazın artan önemi, bu kaynak türüne yönelik talepteki yükselişten ileri gelmektedir. Türkiye’nin toplam enerji tüketiminde de, Avrupa’nın enerji tüketiminde de son otuz yılda doğal gazın payında istikrarlı ve önemli artış olmuştur. Bu da, ithalatçı tüm devletler için doğal gaz güvenliği meselesini öne çıkarmaktadır. Türkiye, jeopolitik konumundan kaynaklanan avantajını, bu ihtiyaç çerçevesinde somut çıktıya dönüştürmek üzere; yeni boru hatlarının inşasında paydaş olmak, bu hatların bir kısmına ev sahipliği yapmak, yeni doğal gaz antlaşmaları akdetmek, depolama kapasitesini artırmak gibi yollara başvurmuştur. Bunlarda başarılı sonuçlar da elde etmiştir. Bu doğrultuda, Azerbaycan ve Rusya Federasyonu ile yeni işbirliği imkânları temin etmiş, hem kendi arz güvenliği hem de transit bir ülke olarak Avrupa’nın arz güvenliği istikametinde olumlu sonuçlara ulaşmıştır. Ancak enerji öbeği olma stratejisi daha ileri ve büyük bir hedeftir. Çalışmada bu konudaki arka plan ve mevcut durum ortaya konulmakta, geleceğe dönük sınırlı bir çıkarıma ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğal gaz Sektörü, Enerji Güvenliği, TANAP, Enerji Öbeği, Natural Gas Sector, Energy Security, Energy Hub

AN EVALUATION OF TURKEY’S STRATEGY FOR BEING AN ENERGY HUB FROM THE ASPECT OF NATURAL GAS SECTOR

Öz

Turkey may not rich in hydrocarbon resources; however, its geopolitical position offers it many opportunities. Hence, the Turkish government has decided to turn Turkey into an “energy hub” – which, isn’t a new idea. Since the 1990s, it has gotten itself involved with many comprehensive projects, including strengthening older ones. Natural gas in particular holds great importance because of the shear demand for it – especially over the past 30 years, both in Turkey and Europe. This brings the issue of natural gas security to the fore for all importing states. Turkey needs to transform its geopolitical advantage into concrete output. To achieve that, it has become a stakeholder in the construction of new pipelines, hosted some of these lines, signed new natural gas agreements, and boosted its storage capacity – all with successful results. In the same breath, this has opened up new cooperation opportunities with Azerbaijan and Russia when it comes to supply security, and using Europe as a transit corridor. Now, Turkey has its heart set on becoming an energy cluster. This study will examine all of that, and more.

Anahtar Kelimeler

Doğal gaz Sektörü, Enerji Güvenliği, TANAP, Enerji Öbeği, Natural Gas Sector, Energy Security, Energy Hub

Kaynakça

• ASLANLI, A. (2017). “Trans Hazar Enerji İş Birliğinin Türk Cumhuriyetleri Açısından Önemi”. Bilig. 83: 27-51.
• İSMAYİLOV, E. - T. BUDAK (2014). “Bağımsızlık Sonrası Türkmenistan’ın Enerji Politikası”. Bilge Strateji. VI/11: 29-49.
• KAHRAMAN, F. Ş. - A. S. MERDAN (2020). “Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü”. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. XI/21: 434-468.
• KÖKYAY, F. (2021). “Enerji Güvenliği Ekseninde Doğu Akdeniz Gaz Forumu”. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi. VI/1: 216-239.
• Resmî Gazete, 2013/4400, 19.03.2013.
• SARIKAYA, Y. (2018). “Ağustos 2018 Hazar Konvansiyonunun Anlamı: Siyasal ve Hukuksal Bir İnceleme”. 2. Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildiriler Kitabı. C. 5. (ed. Ali Osman Akalan-Ali Ahmetbeyoğlu). Ankara: Türk Eğitim-Sen Genel Merkezi Yayınları: 649-664.
• YAYCI, C. (2020). Doğu Akdeniz’in Paylaşım Mücadelesi ve Türkiye. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• YORULMAZ, R. (2018). “Sıcak Gündem: Doğu Akdeniz”. Orta Doğu Analiz. X/88: 80-83.
• İnternet Kaynakları
• ASTAKHOVA, O. (2016). “UPDATE 1-Russia and Turkey Sign deal to Build TurkStream Gas Pipeline”. Erişim Tarihi: 24.09.2022. https://www.reuters.com/article/russia-turkey-gas-pipeline-idAFL8N1CG4Z9
• Bloomberg (2022). “Rusya'dan "Kuzey Akım'a İngilizler sabotaj düzenledi" iddiası”. Erişim Tarihi: 29.10.2022. https://www.bloomberght.com/rusya-dan-kuzey-akim-a-ingilizler-sabotaj-duzenledi-iddiasi-2318135
• Bruegel (2022). “European natural gas imports”. Erişim Tarihi: 12.10.2022. https://www.bruegel.org/dataset/european-natural-gas-imports
• BRYZA, M. vd. (2020). “US foreign policy and Euro-Caspian energy security: The time is now to build the Trans-Caspian Pipeline”. Erişim Tarihi: 09.09.2022. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/energysource/us-foreign-policy-and-euro-caspian-energy-security-the-time-is-now-to-build-the-trans-caspian-pipeline/
• CEVRİOĞLU ŞENGÜL, E. (2022). “Bakan Dönmez: İsrail'den gelebilecek gazı rahatlıkla hem ülke içerisinde hem yurt dışında taşıyabiliriz”. Erişim Tarihi: 01.10.2022. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/bakan-donmez-israilden-gelebilecek-gazi-rahatlikla-hem-ulke-icerisinde-hem-yurt-disinda-tasiyabiliriz/2532881
• CHESTNEY, N. (2022). “Analysis: Russia's Ukraine gas transit sanction threat a fresh blow for Europe”. Erişim Tarihi: 14.10.2022. https://www.reuters.com/business/energy/russias-ukraine-gas-transit-sanction-threat-fresh-blow-europe-2022-09-28/
• COŞKUN, O. - A. RABINOCITCH (2022). “Israel-Turkey gas pipeline discussed as European alternative to Russian energy”. Erişim Tarihi: 30.09.2022. https://www.reuters.com/business/energy/israel-turkey-gas-pipeline-an-option-russia-wary-europe-sources-2022-03-29/
• Milliyet (2018). “TANAP ve TAP Yunanistan sınırında birleşti”. Erişim Tarihi: 14.03.2022. https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/tanap-ve-tap-yunanistan-sinirinda-birlesti-2781868
• İŞERİ, E. (2014). “TANAP: 21. yüzyılın projesi". Erişim Tarihi: 16.03.2022. http://www.aljazeera.com.tr/gorus/tanap-21-yuzyilin-projesi
• ERKUL KAYA, N. (2021). “TANAP yıllık 1,5 milyar doları aşkın taşıma geliri sağlayacak”. Erişim Tarihi: 17.03.2022. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/tanap-yillik-1-5-milyar-dolari-askin-tasima-geliri-saglayacak/2109647
• GURBANOV, I. (2016). “Perspectives for Israeli Gas in Southern Gas Corridor Hampered by Economic Limitations”. Erişim Tarihi: 30.09.2022. https://jamestown.org/program/perspectives-israeli-gas-southern-gas-corridor-hampered-economic-limitations/
• HENDERSON, S. (2020). “East Mediterranean Energy Rivalries Face Harsh Economic Realities”. Erişim Tarihi: 29.09.2022. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/east-mediterranean-energy-rivalries-face-harsh-economic-realities
• KARİMLİ, İ. (2022). “Azerbaijan, Kazakhstan Join Forces to Tap into Middle Corridor’s Potential”. Erişim Tarihi: 13.09.2022. https://caspiannews.com/news-detail/azerbaijan-kazakhstan-join-forces-to-tap-into-middle-corridors-potential-2022-8-25-1/
• KAVAZ, İ. (2021). “5 Soru: Türkiye’nin Karadeniz’deki Doğal Gaz Keşifleri ve Ötesi” SETA, 7 Haziran 2021. Erişim Tarihi: 25.09.2022. https://www.setav.org/5-soru-turkiyenin-karadenizdeki-dogal-gaz-kesifleri-ve-otesi/
• KILIÇ, Z. B. (2022). “TürkAkım üzerinden 2 yılda Türkiye ve Avrupa'ya 34,8 milyar metreküp gaz taşındı”. Erişim Tarihi: 24.09.2022. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkakim-uzerinden-2-yilda-turkiye-ve-avrupaya-34-8-milyar-metrekup-gaz-tasindi /2467928#:~:text=AA%20muhabirinin%20edindi%C4%9Fi%20bilgiye%20g%C3%B6re,milyar%20metrek%C3%BCp%20gaz%20ak%C4%B1%C5%9F%C4%B1%20sa%C4%9Fland%C4%B1
• O’BYRNE, D. (2021). “Azerbaijan and Turkmenistan Agreement Advances Caspian Gas Cooperation”. Erişim Tarihi: 12.09.2022. https://eurasianet.org/azerbaijan-and-turkmenistan-agreement-advances-caspian-gas-cooperation
• PUTZ, C. (2022). “Tokayev Looks to Caspian to Diversify Oil Export Routes”. Erişim Tarihi: 13.09.2022. https://thediplomat.com/2022/07/tokayev-looks-to-caspian-to-diversify-oil-export-routes/
• Reuters (2022). “U.S. voices misgivings on EastMed gas pipeline -Greek officials”. Erişim Tarihi: 30.09.2022. https://www.reuters.com/business/energy/us-voices-misgivings-eastmed-gas-pipeline-greek-officials-2022-01-11/
• SHKURTI ÖZDEMİR, G. (2020). “LNG Ticareti ABD-Türkiye İlişkilerinde Bir Umut Işığı”. Erişim Tarihi: 24.09.2022. https://www.setav.org/analiz-lng-ticareti-abd-turkiye-ikili-iliskilerinde-bir-umut-isigi/
• SOLDATKIN, V. - O. KOBZEVA (2022). “Putin moots gas hub in Turkey with Nord Stream supplies”. Erişim Tarihi: 14.10.2022. https://www.reuters.com/world/europe/putin-moots-major-gas-hub-turkey-with-nord-stream-supplies-2022-10-12/
• Star (2017). “İsrail-Türkiye boru hattı anlaşması bu yıl yapılacak”. Erişim Tarihi: 30.09.2022. https://www.star.com.tr/ekonomi/israilturkiye-boru-hatti-anlasmasi-bu-yil-yapilacak-haber-1236045/
• TASS (2022). “Russia, Turkey to quickly move to specific discussion of gas proposals-Gazprom CEO”. Erişim Tarihi: 14.10.2022. https://tass.com/economy/1522357
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. “Türkiye’nin Uluslararası Enerji Stratejisi”. Erişim Tarihi: 18.02.2022. https://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa
• T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. “Doğal Gaz Piyasası Yıllık Sektör Raporu Listesi”. Erişim Tarihi: 04.03.2022. https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-94-1007/dogal-gazyillik-sektor-raporu
• T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı. “Boru Hatları ve Projeleri”. Erişim Tarihi: 05.03.2022. https://enerji.gov.tr/neupgm-boru-hatlari-ve-projeleri
• TRT World (2020). “Turkey slams controversial EastMed pipeline deal signed in Athens”. Erişim Tarihi: 29.09.2022. https://web.archive.org/web/20200105213107/https://www.trtworld.com/europe/turkey-slams-controversial-eastmed-pipeline-deal-signed-in-athens-32668
• QUINN, C. (2022). “The EU Turns to Baku”. Erişim Tarihi: 27.07.2022. https://foreignpolicy.com/2022/07/18/azerbaijan-gas-eu-von-der-leyen/
• YORULMAZ, R. (2019). “Doğu Akdeniz’de Yeni Denklemler”. Erişim Tarihi: 29.09.2022. https://www.orsam.org.tr/tr/dogu-akdenizde-yeni-denklemler/