Öz
Giyim kuşam, maddi kültürün bir ögesi olarak baştan ayağa kadar giyilenlerin tamamını içermektedir.
Başlangıçta ilkel toplumlarda korunma içgüdüsüyle ortaya çıkan giysi kullanımı modern toplumlarda
estetik kaygılarla beraber gelişmiş, değişmiş ve zenginleşmiştir. Milletlerin tarihî, kültürel ve sosyal
bağlarına dair pek çok özelliği bünyesinde taşıyan giyim kuşam, toplumların kültürel somut miraslarının
önemli bir parçasını oluşturur. Giyim kuşam kültürünün zengin söz varlığı, dil araştırmalarının
önemli konuları arasında yer alır. Giyim ve kuşam adları bir dilin konuşulduğu dil sahasında en ücra
bölgelerde bile kendine özgü farklı kullanımlarla çeşitlilik gösterir. Ağızlardaki mevcut durumunun
tespiti o dilin söz varlığının zenginliğinin de ortaya konulmasını sağlar. Bu makalede, Kazan Tatar ağızlarındaki
giyim kuşam adları incelenmiştir. Kazan Tatar ağızlarındaki giyim kuşam adları, Tatar Tĩlĩnĩŋ
Zur Dialektologik Süzlĩgĩ (Kazan, 2009) ve Tatar Ḫalık Söyleşlerĩ (Kazan, 2008) adlı eserler taranarak
tespit edilmiştir. Bu kelimeler, vücutta giyildikleri yere göre başa ve boyna, ele, ayağa, vücudun üst ve
alt kısmına, içe giyilenlerle ilgili giyim kuşam adları, tamamlayıcı süs ve takı adları, giyim kuşamda
kullanılan malzemelerle ilgili adlar ve giyim kuşam kültürüyle ilgili diğer adlar şeklinde sınıflandırılmıştır.
Adlardan seçili örneklerde kısmen yapı ve köken incelemesi yapılmıştır. Ağızlardak
Anahtar Kelimeler
Giyim kuşam adları Kazan Tatar ağızları söz varlığı giyim kuşam kültürü giysi türleri.
Etik Beyan
Bu makale, 25-28 Eylül 2022 tarihlerinde düzenlenen XVII. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı’nda (TaşkentÖZBEKİSTAN) sözlü olarak sunulmuş olan “Kazan Tatar Ağızlarında Giyim Kuşam Adları” başlıklı bildirinin gözden geçirilmiş ve genişletilmiş şeklidir.
Kaynakça
- ABDULLİN, İ. A. vd. (1977, 1979, 1981). Tatar Tĩlĩnĩŋ Aŋlatmalı Süzlĩgĩ. C. I-II-III. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
- AKGÜL, D. N. (2019). Gelenekli Bir Yaşam Örneği: Tahtacı Türkmen Giysileri. Ankara: İksad Publications.
- ALKAYA, E. (2014). Mişer Tatar Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- ALKAYA, E. (2018). Kreşin Tatar Türkçesi (Dil, Tarih, Kültür). İstanbul: Kesit Yayınları.
- ALKAYA, E. (2021). Sibirya Tatar Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- BAYAZİTOVA, F. S. vd. (2008). Tatar Ḫalık Söyleşlerĩ. C. I-II. Kazan: Megarif Neşriyatı.
- BAYAZİTOVA, F. S. vd. (2009). Tatar Tĩlĩnĩŋ Zur Dialektologik Süzlĩgĩ. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
- BİLAL, M. (2018). “Divanü Lügat-it-Türk’e Göre Türklerde Giyim Kuşam Kültürü”. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi. V/19: 533-542.
- ÇAĞLAYANDERELİ, M. vd. (2017). “Kültür Sosyolojisinde İhmal Edilen Konu; Giyim- Kuşam”. I. Uluslarası Moda & Sanat & Tasarım Kongresi. Gaziantep: 869-887.
- ÇETİN, Ç. Z. (2008). “Kazan Tatarlarında Giyim Kuşam Kültürü”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. I/2: 72-82.
- DOĞAN, L. - C. ERDİN (2018). “Trakya Ağızlarında Giysi Adları Üzerine Bir İnceleme”. II. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu. Ankara: 116- 136.
- EḪETOV, G. Ḫ. (1984). Tatar Dialektologiyesĩ, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
- EḪMETYANOV, R. (2001). Tatar Tĩlĩnĩŋ Kıskaça Tariḫi-Etimologik Süzlĩgĩ. Kazan: Tatarstan Kitap Meşriyatı.
- EROĞLU, T. - E. YATMAN (2008). “Türk Halk Oyunlarında Giysi Sorunu ve Geleneksellik”. Halk Kültürü’nde Giyim-Kuşam ve Süslenme Uluslar Arası Sempozyumu
- Bildirileri. (ed. M. T. Koçkar). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları.
- GANİYEV, F. vd. (1997). Tatarca-Türkçe Sözlük. Kazan-Moskova: İnsan Yayınevi.
- GÜLENSOY, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- GÜNGÖR, M. (2013). “Giyim Kültürü ve Giysiye Sahip Olma Arzuları: Giyim Mandalası”. EKEV Akademi Dergisi, XVII/54: 205-211.
- HANİLÇE, M. (2011). “Şeriye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Başlarında Tokat'ta Giyim”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 30: 423-455.
- HENGİRMEN, M. (2009). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
- İMER, K. vd. (2013). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- KARAAĞAÇ, G. (2018). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- KOÇ, N. (1992). Açıklamalı Dilbilgisi Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- KORKMAZ, Z. (2019). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- ÖGEL, B. (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş V, Türklerde Giyecek ve Süslenme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- ÖNER, M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Örnekli-Açıklamalı Fransızca-Türkçe Sözlük. (2019). Ankara: Dorlion Yayınları.
- Russko-Turetskiy Slovar. (1995). İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
- TEZCAN, M. (1983). “Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Bakış ve Türklerde Giyim”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16 (1): 255-276.
- TOPALOĞLU, A. (2019). Karşılaştırmalı Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: TDK Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Eylül 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 20 Sayı: 79 |
