RUSSIAN EXPANSION TO THE BLACK SEA AND THE IMPACT OF GERAPHICAL CARTOGRAPHY: AN EVALUATION IN THE CONTEXT OF CORNELIUS CRUYS' "ATLAS OF THE DON RIVER" OF 1699

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 82, 341 - 362, 27.06.2024

Cem Bayındır

https://doi.org/10.56694/karadearas.1473096

Öz

Russia's southward expansion in the late 17th century had a profound impact on its strategic rivalry with the Ottoman Empire, marking the advent of a new era in relations between the two states. During this period, Russia's expansionist policies towards the Black Sea served to enhance the significance of cartography the territory Ottoman Empire. The maps were employed to extend Russia's regional sphere of influence and reinforce its military strategy in border regions. In particular, since the reign of Peter I, the necessity for mapping the region has increased in line with Russia's Black Sea objectives, and cartography has developed rapidly in response. In accordance with this requirement, the "Atlas of the Don River" was compiled in 1699 by Cornelius Cruys, who was recruited into the Russian service from the shipyards in the Netherlands. This atlas is of significant importance in demonstrating the manner in which Russia developed its naval and cartographic capacity and increased its access to strategic points within the Ottoman borders. Furthermore, this atlas offers historical insights into the political, social, and cultural structures of the Don River basin. The objective of this article is to elucidate the influence of cartography on military and strategic planning, with a view to enhancing our comprehension of Russia's expansionist policies towards the Black Sea.

Anahtar Kelimeler

Russia, Ottoman Empire, Atlas of the Don River, Black Sea, Cartography

KARADENİZ’E YÖNELİK RUS GENİŞLEMESİ VE COĞRAFİ HARİTACILIĞININ ETKİSİ: CORNELİUS CRUYS’UN 1699 YILINDA HAZIRLADIĞI “DON NEHRİ ATLASI” ÇERÇEVESİNDE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

XVII. yüzyıl sonlarında Rusya'nın güneye doğru genişlemesi, Osmanlı Devleti ile olan stratejik rekabetini şekillendirmiş ve iki devlet arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmiştir. Bu dönemde, Rusya’nın Karadeniz’e yönelik genişleme politikaları, Osmanlı Devleti topraklarının haritalandırılmasının önemini artırmıştır. Bu haritalar, Rusya’nın bölgesel etki alanını genişletmek ve sınır bölgelerindeki askeri planlamalarını güçlendirmek amacıyla kullanılmaktaydı. Özellikle I. Petro döneminden itibaren Rusya’nın, Karadeniz hedefleri doğrultusunda bölgenin haritalandırılmasına duyulan ihtiyaç artmış ve haritacılık hızla gelişim göstermiştir. Bu ihtiyaç doğrultusunda, Hollanda’daki tersanelerden Rus hizmetine alınan Cornelius Cruys tarafından 1699 yılında “Don Nehri Atlası” hazırlanmıştır. Bu atlas, Rusya'nın denizcilik ve haritacılık kapasitesini nasıl geliştirdiğini ve Osmanlı sınırları içinde stratejik noktalara olan erişimini nasıl artırdığını göstermesi açısından önemlidir. Ayrıca bu atlas, Don Nehri havzasının siyasi, sosyal ve kültürel yapısına dair tarihsel bilgiler de sunması açısından da önem taşımaktadır. Bu makalede, haritacılığın askeri ve stratejik planlamalar üzerinde etkilerini vurgulamakla birlikte Rusya’nın Karadeniz’e doğru genişleme politikalarının daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Osmanlı Devleti, Don Nehri Atlası, Karadeniz, Haritacılık

Kaynakça

• AK, Mahmut. (1993). “Coğrafya: Osmanlılar Dönemi”. TDVİA. VIII: 62-66.
• AK, M. (2004). “Osmanlı Coğrafya Çalışmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. II/4: 163-211.
• BAGROW, Leo. (1955). “The First Map Printed in Russian”. Imago Mundi. XII: 152-156.
• BAGROW, L. (2005). İstoriya Russkoy Kartografii. (çev. Yelena V. Lamanov). Moskova: Tsentrpoligraf İzd.
• BAGROW, L. (2017). History of Cartography. New York: Routledge Publ.
• BASHANOV, Mikhail. (2023). Tarihî Rus Haritalarında Osmanlı Devleti (1700-1917). (çev. ve yay. haz. İlyas Kemaloğlu). İstanbul: TDBB.
• BERH, Vasiliy, N. (1825). Jizneopisaniye Rossiyskogo Admirala K. İ. Kryusa. St. Petersburg: V Tipografii N. Greça.
• BOECK, Brian, J. (2008). “When Peter I Was Forced to Settle for Less: Coerced Labor and Resis-tance in Failed Russian Colony (1695-1711)”. The Journal of Modern History. LXXX/3: 485-514.
• BOGOSLOVSKİY, Mikhail, M. (1940). Pyotr I Materialy Dlya Biografii: Detstvo, Yunost, Azovs-kiye Pohodı, s 30 maya 1672 g. po 9 Marta 1697 g. T. I. Moskova: Ogiz Gosudarstven-noye Sotsialno-Ekonomiçeskoye İzd.
• BOGOSLOVSKİY, M. M. (1948). Pyotr I Materialy Dlya Biografii: Posolstvo Y. E. Ukraintseva v Konstantinopol, 1699-1700. T. V. Moskova: Ogiz, Gospolitizdat.
• BRUMMET, Palmira. (2015). Mapping the Ottomans: Sovereignty, Territory, and Identity in the Early Modern Mediterranean. Cambridge: Cambridge University Press.
• BUSHKOVITCH, Paul. (2018). Büyük Petro. (çev. Berna Akkıyal). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ELAGİN, Sergey, İ. (1864). İstoriya Russkago Flota: Period Azovskiy. St. Petersburg: V Tipogra-fii Komissionera İmperatorskoy Akademii Hudojestv, Gogenfeldena i Co.
• FOMENKO, İgor, K. (2011). Obraz Mira Na Starinnıkh Portolanakh, Priçernomor’ye, Konets XIII-XVII v. Moskova: İndrik İzd.
• GOODRICH, Thomas. (2009). “Osmanlı Haritacılığı”. Doğumunun 400. Yıldönümünde Kâtib Çelebi içinde. (ed. Bekir Karlığa - Mustafa Kaçar). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: s. 127-141.
• GRİBOVSKİY, Vladimir, Y. (2012). Rossiyskiy Flot na Çernom More: Stranitsy İstorii 1696-1924 gg. St. Petersburg: Gangut.
• HARLEY, John, B. ve D. WOODWARD ed. (1987). The History of Cartography. cilt. I. Chicago & London: The University of Chicago Press.
• İNALCIK, Halil. (1948). “Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü”. Belleten. XII/46: 349-402.
• KIVELSON, Valeria, A. (2008). “Cartography, Autocracy and State Powerlessness: The Uses of Maps in Early Modern Russia”. Imago Mundi. LI/1: 83-105.
• KURAT, Akdes, N. (2020). Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye kadar. Ankara: Türk Tarih Ku-rumu Yayınları.
• LEBEDEV, Dimitri, M. (1950). Geografiya v Rossii Petrovskogo Vremeni. Moskova: Akademiya Nauk SSSR.
• MASSIE, Robert, K. (2015). Büyük Petro. (çev. Hakan Abacı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kül-tür Yayınları.
• MAZUR, Tamara, P. (2008). Jizn ve Deyatelnost Admirala Korneliusa Kryusa (Katalog Doku-mentov RGAVMF). St. Petersburg: RGAVMF İzd.
• MİLAŞEVA, Natalya, V. ve D. V. OVÇİNİKOV vd. (2023). “Admiral Kornelius Kryuys, Osnovani-ye Baltiyskogo Flota i Morskoy Gospital Sankt-Peterburga”. Vestnik Rossiyskoy Voyen-no-Meditsinskoy Akademii. XXV/1: 175-186.
• ÖNDER, Mustafa. ed. (2014). Geçmişten Günümüze Resimlerle Türk Haritacılık Tarihi. Ankara: Harita Genel Komutanlığı Yayınları.
• ÖZDEMİR, Kemal. (2008). Osmanlı Haritaları. İstanbul: Avea.
• PERRIE, Maureen. ed. (2006). The Cambridge History of Russia. cilt. I. Cambridge: Cambridge University Press.
• PICKLES, John. (2004). A History of Spaces: Cartographic reason, mapping and the geo-coded World. New York: Routledge Publ.
• POLOVTSOV, Aleksandr, A. (1903). Russkiy Biografiçeskiy Slovar. T. IX. St. Petersburg: Tip. Glavnogo Upravleniya Udelov.
• SARICAOĞLU, Fikret. (2002). “Kitâb-ı Bahriyye”. TDVİA. XXVI: 72-75.
• SARICAOĞLU, F. (2015). Pîrî Reîs’den Örfî Paşa’ya: Osmanlı Tarihî Haritaları ve Tarihî Coğraf-ya Eserleri. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• ŞEREMETYEV, B. (1989). “Şpaga Admirala Kryuysa”. Morskoy Sbornik. VI: 83-88.
• TARLE, Yevgeni, V. (1994). Russkiy Flot i Vneşnyaya Politika Petra I. St. Petersburg: Morskoy İstoriçeskiy Sbornik, Brask.
• TITLESTAD, Turgrim. (2003). Tsarskiy Admiral Kornelius Kryus na Slujbe u Petra Velikogo. (çev. Yuriy N. Bespyatıh). St. Petersburg: Blitz İzd.
• ÜNAL, Fatih. (2012). “Karadeniz’ Çıkan İlk Rus Savaş Gemisi ‘Krepost’ ve Ukraintsev’in İstanbul Elçiliği (1699- 1700)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. V/20: 221-245.
• VESELAGO, Feodosiy, F. (1939). Kratkaya İstoriya Russkogo Flota. Moskova: Voyenno-Morskoye İzdatelstvo NKVMF SSSR.
• ZHİTKOV, Sergey, M. (1900). İstoriçeskiy Obzor Ustroystva i Soderjaniya Vodnıkh Putey i Por-tov v Rossii Za Stoletniy Period, 1798-1898. St. Petersburg: Ministerstvo Putey Soobşe-niya.
• ZOLOTAREV, Vladimir, A. ve İ. A. KOZLOV (1988). Rossiyskiy Voyennıy Flot na Çernom More i v Vostoçnom Sredizemnomorye. Moskova: Nauka İzd.
• Arşiv Belgeleri
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arkhiv Voyenno-Morskogo Flota (RGAVMF)-Российский Государственный Архив Военно-Морского Флота, РГАВМФ. Fond (F), Opis’ (Op), Delo (D.), List (L).
• F. 234, Op. 1, D. 1-73.
• F. 1331, Op. 4, D. 745.
• F. 1331, Op. 4, D. 746.
• F. 1331, Op. 4, D. 747.