GEOPOLITICS OF THE BLACK SEA IN THE INTERNATIONAL ARENA: KEY PLAYERS AND TÜRKİYE-RUSSIA RELATIONS

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 85, 231 - 267, 27.03.2025

Elif Özdilek

https://doi.org/10.56694/karadearas.1596011

Öz

Following the conclusion of the Cold War, the Black Sea has emerged as a significant region for both global and regional players. Amid ongoing political tensions and conflicts, there has been a focus on fostering an environment of security and collaboration among states to address developments that could result in instability. The international framework, which entered a new phase during the Cold War, is becoming increasingly important within regional subsystems. A current manifestation of global tensions stemming from the new world order is clearly visible in the Black Sea. The diverging interests of the United States (US) and the Russian Federation (Russia) contribute to the increasing instability in this area. Washington sees the Black Sea as a region of strategic interest and perceives Russia’s growing influence there as a challenge. Conversely, Russia advocates a multipolar world system against the US. Its aim is to establish itself as the “sole dominant power” in the region.

The study examined the competition between the US, the EU and Russia in the region, as well as Türkiye's historical and current strategies, and focused on possible future actions. After introduction and review, actors’ policy toward Black Sea and Türkiye-Russia relations will be discussed and concluded.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, NATO, EU, USA, Russia

ULUSLARARASI ARENADA KARADENİZ JEOPOLİTİĞİ: ANA OYUNCULAR VE TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ

Öz

Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından Karadeniz, hem küresel hem de bölgesel aktörler için önemli bir bölge olarak ortaya çıkmıştır. Devam eden siyasi gerginlikler ve çatışmalar ortasında, istikrarsızlığa yol açabilecek gelişmeleri ele almak için devletlerarasında bir güvenlik ve iş birliği ortamı oluşturmaya odaklanılmıştır. Soğuk Savaş sırasında yeni bir aşamaya giren uluslararası çerçeve, bölgesel alt sistemler içinde giderek daha önemli hale gelmektedir. Yeni Dünya düzeninden kaynaklanan küresel gerginliklerin mevcut bir tezahürü Karadeniz'de açıkça görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Rusya Federasyonu'nun (Rusya) farklılaşan çıkarları, bu bölgedeki artan istikrarsızlığa katkıda bulunmaktadır. Washington, Karadeniz'i stratejik çıkar bölgesi olarak görmekte ve Rusya'nın oradaki artan etkisini bir meydan okuma olarak algılamaktadır. Tersine, Rusya, ABD'ye karşı çok kutuplu bir dünya sistemini savunmaktadır. Amacı, kendisini bölgede "tek baskın güç" olarak kurmaktır.

Çalışmada ABD, AB ve Rusya arasındaki bölgedeki rekabet ve Türkiye'nin tarihsel ve güncel stratejileri incelenmiş ve olası gelecekteki eylemlere odaklanılmıştır. Giriş ve incelemenin ardından aktörlerin Karadeniz'e yönelik politikaları ve Türkiye-Rusya ilişkileri tartışılacak ve sonuçlandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, NATO, AB, ABD, Rusya

Kaynakça

• ACAR, D. Ş. (2009).“Kafdağı’nın Ardında Saklı Kalan Komşuluk Avrupa Birliği ve Güney Kafkasya” , Karadeniz Araştırmaları, C. 6, S. 22, ss.21-42.
• AGNEW, J. (2003). Geopolitics: Re-visioning World Politics, Psychology Press, 2. Basım, New York.
• ARI, T. (2018). Uluslararası İlişkiler Kuramları I, Ed. Tayyar Arı ve Elif Toprak, Jeopolitik Teoriler, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2645, Eskişehir. ÂŞIK, A. (2010). Karadeniz Bölgesindeki Değişimin Analizi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6(12), 33-56.
• AYDIN, M. (2004). “Europe’s Next Shore: The Black Sea Region after EU Enlargement”, IIS Occasional Papers, No. 53, Paris, Haziran 2004.
• BALCER, A. (2012). “An Audit of Power: Turkey’s Leverage in the Post-Soviet Space”, EDAM Centre for Economics and Foreign Policy Studies, Black Sea Discussion Paper Series, S. 3, Ss.1-15.
• BLIJ, H. D. (2019). Coğrafya Neden Önemlidir, (Çev. Fatma Yavaş ve Baki Kaya), Hece Yayınları, Ankara.
• BOZKURT S. G. (2008). “Gürcistan’daki Etnik Çatışmalar Karşısında Türkiye ve Rusya’nın Tutumu”, Karadeniz Araştırmaları, S. 19, ss.1-30.
• CALDARA, D., & IACOVIELLO, Matteo. (2018). Measuring Geopolitical Risk, FRB International Finance Discussion Paper, No: 1222.
• ÇALIK, A.G. (2025). Rusya’nın Arktika Politikası, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayın No:893.
• ÇELİKPALA, M. (2010). Türkiye ve Kafkasya: Reaksiyoner Dış Politikadan Proaktif Ritmik Diplomasiye Geçiş. Uluslararası İlişkiler/International Relations, s.107
• DAVUTOĞLU, A. (2001): Stratejik derinlik. ISBN 975-6614-00-5, Küre Yayınları, Sekizinci Basım Nisan 2002, İstanbul.
• DEFAY, A. (2005). Jeopolitik, (Çev. İsmail Yerguz), Dost Kitapevi Yayınları, Ankara.
• Demir, S. (2012). Karadeniz’in Güvenliğini Yeniden Düşünmek. Karadeniz Araştırmaları, 35(35), 19-50.
• DEMİR, S. (2022). The 2022 Russia-Ukraine War: Reasons and Impacts. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 13- 40.
• DEMİR, Sertif, GÜRSON, Ali Poyraz. (2024). “The Strategic Implications of the Protracted Russian-Ukrainian War”. Gazi Akademik Bakış Dergisi (GABD), 18/35, s. 185-203.
• DODDS, K. (2007). Geopolitics: A Very Short Introduction, OUP Oxford. New York.
• EMERSON, M. (2008). “The EU’s New Black Sea Policy: What Kind Of Regionalism Is This?” CEPS Working Document, No: 297, Ss.1-15.
• EREKER, F., & ÖZER, U. (2013). On yedinci Yüzyıldan Günümüze Rusya'nın Karadeniz Politikası. Rusya'nın Doğu Politikası. Ed. Sezgin Kaya. Bursa: Ekin Basın Yayın.
• ERHAN, Ç. (2001). “ABD’nin Ulusal Güvenlik Anlayışı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 56, S. 4, ss.77-93.
• EROL, M. S. (2014). "Ukrayna-Kırım Krizi ya da İkinci Yalta Süreci", Karadeniz Araştırmaları, Bahar Sayı 41, s.1-14.
• EROL, M. S. (2015). Hybrid Warfare Studies and Russia’s Example in Crimea. Gazi Akademik Bakış, 9(17), 261- 277. s. 270-273.
• EROL, M. S., & EROL, Demir. (2012). “Amerika’nın Karadeniz Politikasını Yeniden Değerlendirmek”, Akademik Bakış, C. 6, S. 11, ss.17-33.
• FLINT, C. (2016). Introduction to Geopolitics, Taylor & Francis, New York.
• GEONA, M. (2004). a New Euro-Atlantic Strategy for the Black Sea Region, Washington D.C.: the German Marshall.
• GÖKAY, B. (2006). Soviet Foreign Policy and Turkey, 1920-1991: Soviet Foreign Policy, Turkey and Communism, New York: Routledge.
• HAMILTON, D. (2008). “A Transatlantic Strategy for the Wider Black Sea?” The Wider Black Sea Region in the 21st Century: Strategic, Economic, and Energy Perspectives, ed. Daniel S. Hamilton and Gerhard Mangott, Washington D.C.: Center for Transatlantic Relations SAIS.
• HASANOV, A. (2012). Jeopolitik, Teorileri Metodolojisi Aktörleri Tarihi Karakteristiği Kavramları. Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul.
• HASANOV, A. (2016). Hazar-Karadeniz Havzalarıyla Güney Kafkasya’nın Jeoekonomik Karakteristiği ve Azerbaycan’ın Yeni Petrol Politikası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İLHAN, S. (1997). Türkiye’nin ve Türk Dünyası Jeopolitiği, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Yayın No: 153, Ankara.
• İŞCAN, İ. H. (2004). “Uluslararası İlişkilerde Klasik Jeopolitik Teoriler ve Çağdaş Yansımaları”, Uluslararası İlişkiler, 1 (2), 47-79.
• İŞYAR, G. (2004). Sovyet-Rus Dış Politikaları ve Karabağ Sorunu, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• JAFAROV, S. (2007). Dünden Bugüne Rusya-NATO İlişkileri, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• KARABULUT, B. (2005). Strateji Jeostrateji Jeopolitik, Platin Yayınları, Ankara.
• KASAPOĞLU, C. (2014). Doruk Ergun, “The Crimean Standoff: Implications for Turkey”, EDAM, Discussion Paper Series, S.2, ss.1-9.
• KÜLEBİ, A. (2009). Türkçe Jeopolitik, Berikan Yayınevi, Ankara.
• LACOSTE, Y. (2008). Büyük Oyunu Anlamak, (Çev. İsmet Akça), NTV Yayınları, İstanbul.
• LIPPERT, B. (2007). “The Discussion on EU Neighborhood Policy – Concepts, Reform Proposals and National Positions”, Friedrich-Ebert-Stiftung, International Policy Analysis, ss.1-24.
• MUTLUER, S. E. (2019). Azerbaycan Kanaat Önderleri Açısından Türkiye’nin Jeopolitik Önemi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• OKMAN, C. (1995). The Black Sea ınitiative and the European security process (a theoretical approach). The Black Sea economic cooperation: anew reality for Turkey, Germany and the European Union, Bonn, 7-10 Aralık, 1995.
• OKMAN, C. (2018). Karadeniz Güvenlik ve İstikrar Sürecine Bakışta Realist Yaklaşımın Hâkim Görünümü. İçinde Karadeniz Jeopolitiği, editör Hasret Çomak, Caner Sancaktar, Volkan Tatar ve Burak Şakir Şeker, 43-71. İstanbul: BETA Yayınları.
• OKTAY, E. G. (2006). Türkiye'nin Avrasya'daki Çok Taraflı Girişimlerine Bir Örnek: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü. Uluslararası İlişkiler/International Relations, 149-179.
• ÖZDAL, H. (2015). Sovyetler Birliğinin Dağılmasından Kırım’ın İlhakına Rus Dış Politikasında Ukrayna. Ankara: USAK Yayınları.
• STULBERG, A. (2005). “Moving beyond the Great Game: The Geo-economics of Russia’s Influence in the Caspian Energy Bonanza”, Geopolitics, C. 10, S. 1, Ss. 1-25.
• TARAKÇI, N. (2005). Sömürgecilikten 21.yüzyıla deniz gücü mücadelesi denizci stratejinin tarihi analizi. ISBN:975-409-320-2, Deniz Basımevi Müdürlüğü, 1.Baskı.
• TDK. (2023). Türk Dil Kurumu Sözlüğü, https://sozluk.gov.tr/, (Çevrimiçi), 19.10.2024.
• TELLAL, E. (2009). “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Cilt I, 15. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• TSANTOULIS, Y. (2008). “Sub regionalism in the Black Sea and the EU’s Role: Incentives, Obstacles and a ‘New Synergy’”, Center for European Integration Studies, Discussion Paper, No: C183, ss.1-27.
• VASILIEV, A. (2010). “The Black Sea Region in Turkish Foreign Policy Strategy: Russia & Turkey on the Black Sea”, Carnegie Moscow Center Black Sea Peace Building Network Russian Expert Group, Report No: 2, ss.1-6.
• YILMAZ, S. (2015). Milli Güvenlik Teorisi, Ed. Ümit Özdağ, Jeopolitik ve Jeostrateji, Kripto Basım Yayım.