ACCORDING TO THE REPORT OF THE OTTOMAN EMPIRE EXHIBITION COMMIS-SION, TURKISH PRODUCTS EXHIBITED AT THE 1893 CHICAGO WORLD FAIR AND THE ROLE OF THE DERSAADET CHAMBER OF COMMERCE

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 85, 42 - 91, 27.03.2025

Şefik Memiş

https://doi.org/10.56694/karadearas.1603216

Öz

The Ottoman Empire participated in the 1893 Chicago World Fair, organized on the occasion of the 400th anniver-sary of the discovery of the American continent, with a wide range of products. The world fair, which opened its doors to visitors on May 1, 1893, was visited for 6 months. The importance of this fair for the Ottoman Empire was that it was a means for the search for new markets and non-European allies. During the fair, where Sultan Abdulhamid II desired to reflect the power of the Empire and to show the contemporary and developed image of the country, examples of Ottoman architecture were also included. In a sense, Ottoman culture and architecture were exhibited here along with the products.
15 thousand products identified by the Dersaadet [Istanbul] Chamber of Commerce, which was established in line with the development policy deemed necessary by the private sector, were exhibited at the exhibition. As a result of the joint work of the Dersaadet Chamber of Commerce and the Ministry of Commerce, an English booklet titled “Ottoman Empire Exhibition Commission Report” was published to be distributed at the fair, introducing Turkish products. This booklet did not only introduce the rich and fertile lands and agricultural products of the Ottoman Empire, it also included industrial and technological products. The report, written by the Secretary of the Ottoman Exhibition Commission Hohannes T. Pushman, was brought to light for the first time with this article. The report included a wide range of products ranging from Ottoman grain products such as corn, wheat, rice and barley to confectionery and tobacco products; from wool, mohair and goat hair to silk products; from oil and soap products to dried fruit and figs and opium; from mineral products to wood carving.
The most important sections of the report were the navy, defence industry, and telegraph and electricity sections. The products produced in Ottoman factories, which reflected the Empire’s technological development would amaze visitors. Sultan Abdulhamid II, who wanted to take the image of the Ottoman Empire to a new level with his parti-cipation in the Chicago World Fair, achieved this due to the industrialization he achieved in 15 years.
At the end of the report, official data on Turkish agricultural products were published for the first time, in line with the reports from 16 Ottoman provinces. This was important in terms of showing the productivity of Otto-man lands and the variety of agricultural products.
Agricultural statistics were also included in the article. As a result at the turn of the 20th century, the report, which reveals the status of the Ottoman industry, agriculture and other sectors, is an important document in terms of showing that Sultan Abdulhamid II's efforts bore fruit.

Anahtar Kelimeler

Ottoman agriculture, 19th century Ottoman economy, 1893 Chicago Fair, Ottoman Fair Organization, Ottoman agriculture and industry

OSMANLI İMPARATORLUĞU SERGİ KOMİSYONU RAPORU’NA GÖRE 1893 ŞİKAGO DÜNYA FUARI’NDA SERGİLENEN TÜRK ÜRÜNLERİ VE DERSAADET TİCARET ODASININ ROLÜ

Öz

Amerikan kıtasının keşfinin 400. yılı münasebetiyle düzenlenen 1893 Şikago Dünya Fuarı’na Osmanlı İmparator-luğu geniş bir ürün yelpazesiyle katıldı. 1 Mayıs 1893 tarihinde kapılarını ziyaretçilere açan dünya fuarı, 6 ay boyunca ziyaret edildi. Bu fuarın Osmanlı İmparatorluğu açısından önemi ise yeni pazar ve Avrupa dışı müttefik arayışı için vasıta olmasıydı. Sultan II. Abdülhamid’in gerek İmparatorluğun gücünü yansıtmayı arzuladığı, gerek-se ülkenin çağdaş ve gelişmiş imajını göstermeyi hedeflediği fuar boyunca Osmanlı mimarisinden örnekler de fuarda yer aldı. Bir anlamda ürünlerle birlikte Osmanlı kültürü ve mimarisi burada sergilendi.
Özel sektör eşliğinde kalkınma politikası gereği kurulan Dersaadet [İstanbul] Ticaret Odası’nın organizatörlüğünde tespit edilen 15 bin ürün sergide teşhir edildi. Dersaadet Ticaret Odası ve Ticaret Nezareti’nin ortaklaşa çalışması neticesinde, fuarda dağıtılmak üzere Türk ürünlerini tanıtan “Osmanlı İmparatorluğu Sergi Komisyonu Raporu” isimli İngilizce bir kitapçık yayınlandı. Bu kitapçıkta sadece Osmanlı’nın zengin ve verimli toprakları ve tarım ürünleri tanıtılmadı. Aynı zamanda sanayi ve teknoloji ürünlerine de yer verildi. Osmanlı Sergi Komisyonu Sekre-teri Hohannes T. Pushman tarafından kaleme alınan rapor, ilk kez bu makale ile gün yüzüne çıkartıldı. Raporda Osmanlı tahıl ürünleri mısır, buğday, pirinç ve arpadan şekerleme ve tütün ürünlerine; yün, tiftik ve keçi kılı ile ipek ürünlerinden yağ ve sabun ürünlerine; kuru meyve ve incirden afyona, maden ürünlerinden ahşap oymacılı-ğına kadar geniş yelpazede üretim miktarlarıyla birlikte yer alıyordu.
Raporun en önemli kısmı ise donanma, savunma sanayii ve telgraf ile elektrik kısımlarıydı. Osmanlı fabrikaların-da üretilen teknolojik gelişmeyi yansıtan ürenler, ziyaretçileri hayrete düşürecekti. Şikago Dünya Fuarı katılımı ile Osmanlı’nın imajını yeni bir noktaya taşımak isteyen Sultan II. Abdülhamid, 15 yıl içinde kat ettiği sanayileşme ile bunu başarmıştı.
Raporun sonunda 16 Osmanlı vilayetinden gelen raporlar doğrultusunda Türk tarım ürünleriyle ilgili ilk kez yayın-lanacak resmi veriler neşredildi. Bu Osmanlı topraklarının verimliliği ve ziraî ürün çeşitliliğini göstermesi bakı-mından önemliydi. Makalede tarım istatistiklerine de tablo şeklinde yer verildi. Sonuç itibariyle 20. yüzyıla girer-ken, Osmanlı sanayi, tarım ve diğer sektörlerinin durumunu ortaya koyan rapor, Sultan II. Abdülhamid’in gayret-lerinin meyvesini aldığını göstermesi bakımından önemli bir belge niteliği taşıyor.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı tarımı, 19. Yüzyıl Osmanlı ekonomisi, 1893 Şikago Fuarı, Osmanlı Fuarcılığı, Osmanlı ziraat ve sanayii

Kaynakça

• APPELBAUM, S. (1980). The Chicago World's Fair of 1893. New York: Dover Publications.
• GEORGEON F. (2012). Sultan Abdülhamid. İstanbul: İletişim Yayınları.
• GÜMÜŞÇÜ, A. ve GÜMÜŞÇÜ, O. (1997). “Türkiye’de Haşhaş ve Haşhaş Tarımının Coğrafi Dağılı-şı”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 6.
• KOLAY, A. (2013). “Türk Modernleşmesine Sergilerin Katkısı: 1909 Bursa Sergisi Örneği”, Türk Modernleşmesi. Edt. Arif Kolay. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• MEMİŞ, Ş. (2020). Osmanlı Ticaret Seferleri Uluslararası Fuarlarda Osmanlılar 1851-1914. İstabul: Yeditepe Yayınları.
• ÖNSOY, R. (1988). Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• PUSHMAN, H.T (1893). Report Of The Imperial Ottoman Commission/Being A Brief Account Of The Products And Manufactures Of The Ottoman Empire As Shown At World’s Colum-bian Exposition (Osmanlı İmparatorluğu Sergi Komisyonu Raporu, Kolomb Dünya Sergisi’nde Sergilenen Osmanlı İmparatorluğu’nun Ürün ve Mamulatının Kısa Bir Açık-laması), Chicago, USA.
• Gazete ve Dergiler
• Dersaadet Ticaret Odası Gazetesi (DTOG), Numara 398, 1 Ağustos 1308 (13 Ağustos 1892).
• Musavver Şikago Sergi Mecmuası (MŞSM), Numara 1, 1893.
• Musavver Şikago Sergi Mecmuası (MŞSM), Numara 2, 1893.
• Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası (UNZM), Numara 1, 1 Muharrem 1309 (7 Ağustos 1891