KIPRIAN, THE FIRST ARCHBISHOP OF SIBERIA AND HIS ACTIVITIES IN SIBERIA (1621-1624)

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 85, 427 - 438, 27.03.2025

Zafer Sever

https://doi.org/10.56694/karadearas.1612928

Öz

After coming under Russian rule in the late 16th century, Siberia has always been important for Moscow due to its strategic location and rich natural resources. For this reason, many Russian cities were founded, and churches were built in Western Siberia. However, despite all these important steps, the Russian presence in Siberia and the church's influence on the region did not reach the desired level. For this reason, the Diocese of Siberia, centered in Tobolsk, was established in 1620, and Kiprian Starorusennikov was appointed as the first bishop of Siberia in 1621. Kiprian took many important steps, primarily to put an end to the corruption and degeneration in the existing churches. Kyprian not only solved the problems in the churches in Siberia but also pioneered the establishment of new churches and monasteries. He also made great efforts to allocate land and agricultural areas to meet the needs of the diocese. In addition to all this, Kyprian was an active missionary to spread Christianity among the Siberian people and succeeded in baptizing many native population. In addition, he was closely interested in the region's history. He contributed to the compilation of historical records, especially in cooperation with the Cossacks, who had important information about the conquest of Siberia. This study aims to reveal the process of surrendering the ancient Turkish homeland of Western Siberia to Russian rule and the systematic rooting of the Christian faith in these lands by discussing Kyprian's activities during his short tenure in Siberia.

SİBİRYA’NIN İLK BAŞPİSKOPOSU KİPRİAN VE SİBİRYA’DAKİ FAALİYETLERİ (1621-1624)

Öz

Sibirya, 16. asrın sonlarında Rus hâkimiyeti altına girmesinin ardından Moskova için stratejik konumu ve zengin doğal kaynakları sayesinde her zaman büyük bir öneme sahip olmuştur. Bu nedenle Batı Sibirya’da birçok Rus şehri kurulmuş ve kiliseler inşa edilmiştir. Ancak tüm bu önemli adımlara rağmen Sibirya’daki Rus varlığı ve kilisenin bölge üzerindeki etkisi istenilen düzeye ulaşmamıştır. Bu sebeple 1620’de Tobolsk merkezli Sibirya Piskoposluğu kurulmuş, 1621 yılında Kiprian Starorusennikov, Sibirya’nın ilk piskoposu olarak tayin edilmiştir. Kiprian öncelikli olarak mevcut kiliselerdeki bozulma ve yozlaşmalara son vermek amacıyla birçok önemli adım atmıştır. Kiprian, Sibirya’da kiliselerdeki sorunları çözmekle kalmamış, yeni kilise ve manastırların kurulmasına da öncülük etmiştir. Aynı zamanda piskoposluğun ihtiyaçlarını karşılamak üzere arazi ve tarım alanlarının tahsis edilmesi için büyük gayret göstermiştir. Kiprian tüm bunların yanı sıra Sibir halkları arasında Hristiyanlığı yaymak için aktif bir misyonerlik faaliyeti yürütmüş ve birçok yerel unsuru vaftiz etmeyi başarmıştır. Bununla birlikte, bölgenin tarihiyle yakından ilgilenmiş, özellikle Sibirya’nın ele geçirilişine dair önemli bilgilere sahip Kozaklarla iş birliği yaparak tarihî kayıtların derlenmesine katkıda bulunmuştur. Bu çalışma, Kiprian’ın Sibirya’daki kısa görev süresi içerisinde gerçekleştirdiği faaliyetleri ele alarak, kadim Türk yurdu Batı Sibirya’nın Rus egemenliğine teslim edilme sürecini ve Hristiyanlık inancının bu topraklarda sistemli bir şekilde kökleşmeye başlamasını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sibirya, Tobolsk, Hristiyanlık, Tobolsk Piskoposluğu, Kiprian.

Kaynakça

• BELYUNOV, İ. V. (2010). “Pervıe Tserkvi Goroda Tobolska”, Balandinskie Çteniya, Tom XIII: 111-115.
• BUTSUNKİY, P. N. (1999). Mangezeya. Surgut, Narım i Ketsk, Soçineniya v dvuh Tomah, Tyu-men: İzdatelstvo Yu. Mantsriki.
• BUTSUNKİY, P. N. (1891). Sibirskie Arhiepiskopı Makariy, Nektariy, Gerasim (1625 g. – 1650 g.), Harkov: Tipografiya Gubernskago Pravleniya. BAHRUŞİN, S. V. (1918). Oçerki Po İstorii Kolonizatsii Sibiri v XVI i XVII vv., Moskva: İzdanie M. İ . S. Sabaşnikovıh.
• ÇERNIŞOV, S. A. (2021). “Konstruirovanie Obraza Yermaka v Kontse XVI-XVII Vekah: Ofitsial-naya, Tserkovnaya i Narodnaya Praktiki”, Omskiy Nauçniy Vestnik, Tom 6, No 4: 40-46.
• FAYZRAHMANOV, G. (2007). İstoriya Tatar Zapadnoy Sibiri, Kazan: Tatarskoe Knijnoe İzda-telstvo.
• GOLUBTSOV, S. V. (2019). “Pervıy Arhipastır Sibiri”, Vestnik Omskoy Pravoslavnoy Duhovnoy Seminarii, 2 (7): 82- 88.
• MİLLER, G. F. (2000). İstoriya Sibiri, Tom 2, Moskva: İzdatelskaya Firma “Vostoçnaya Literatu-ra”.
• NAUMOV, İ. (2006). The History of Siberia, ed. David N. Collins, Abington: British Library Cata-loguing in Publication Data. NİKOLAEVNA. S. S. (2019). “İstoriya Sozdaniya Tobolskoy Eparhii v Ofitsialnoy Perepiske XVII v.”, Vestnik Tyumenskogo Gosudarstvennogo Universiteta. Gumanitarnıe İssledovaniya, Tom 5, No 3, 2019: 146-160.
• Pamyatnaya Knijka Zapadnoy Sibiri. (1881). Omsk: İzdatelstvo Tip. Okr. Ştaba.
• PUZANOV, V. D. (2020). “Problema Missionerstva Pravoslavnoy Tserkvi v Sibiri XVI v.”, Vest-nik Şadrinskogo Gosudarstvennogo Pedagogiçeskogo Universiteta, 2 (46): 279-282. “Remezovskaya Letopis po Miroviçevu Spisku”. (1907). Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Sankt-Peterburg: Arheografiçeskaya Komissiya: 312-366.
• Russkaya Pravoslavnaya Tserkov. 988-1988. (1988). İzdanie Moskovskoy Patriarhii.
• Russkiy Biografiçeskiy Slovar. (1897). İbak -Kulyuçarev, İzdan Pod Nablyudeniem Preddseda-telya İmperatorskago Russkago İstoriçeskago Obşestva A. A. Polovtsova, Sankt-Peterburg.
• SEVER, Z. (2020). “Sibir Hanlığı ve İslamiyet”, History Studies, 12 (6): 3293-3305. Sibir Hanlığı Kronikleri I Yesipov Kroniği. (2020). ter. ve not. F. Ünal, M. Özkan, M. Karakulak, Z. Sever, H. Arslantürk, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sibir Hanlığı Kronikleri III Remezov Kroniği, (2020). ter. ve not. F. Ünal, M. Özkan, M. Karaku-lak, Z. Sever, H. Arslantürk, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sibirskie Letopisets: Letopis Kontsa XVII i Naçala XVIII Stoletıy Vedennaya v Tobolske. (1892). Tobolsk.
• SİZİKOVA, İ. V. (2013). “Otkrıtie Sibirskoy Eparhii v Tselyah Ukrepleniya Rossiyskoy Vlasti i Gosudarstvennosti”, Teoriya n Praktika Obşestvennogo Razvitiya, 1: 242-244. SKRINNİKOV, R. (2005). Mihail Romanov, Moskva: İzdatelstvo Yermak.
• SLOVTSOV, P. A. (2006). İstoriya Sibiri. Ot Yermaka do Yekaterinı II, Moskva: İzdatelstvo Veçe.
• SPERANSKİY, M. N. (1932). Povest o Gorodah Tare i Tyumeni, T. 1, Trudı Komissii po Drevne-Russkoy Literatüre Akademii Nauk, Leningrad.
• Tobolskaya Eparhiya. (1892). Çast Vtoraya. Otdel Pervıy. Arhipastıri Tobolskoy Eparhii, Omsk: Tipografiya A. K. Demidova.
• Tobolskiy Arhiereyskiy Dom v XVII Veke: Monografiya. (1994). red. sos. Nikolay Nikolaeviç Pokrovskiy, Elena Konstantinovna Roöodanovskaya, Novosibirsk: İzdatelstvo Sibirskiy Hronograf.
• VERETENNİKOV, M. (2018). “Perviy Patriarh İob i Ego Vremya”, Vestnik Yekaterinburgskoy Duhovnoy Seminarii, 1 (21), 2018: 11-170.
• VERETENNİKOV, M. (2020). “Svyateyşiy Patriah Filaret (Vozvraşenie iz Plena i İntronizatsiya” İpatevskiy Vestnik, 1 (9): 77-88.