GİRESUN MÜZESİ’NDE BULUNAN TRABZON İMPARATORU II. IOANNES KOMNENOS (1280-1297) DÖNEMİ SİKKELERİ

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 86, 563 - 581, 28.06.2025

Tülay Özbakar

https://doi.org/10.56694/karadearas.1616575

Öz

1204 yılında Konstantinopolis’te yaşanan IV. Haçlı Seferi sonrasında Bizans yönetimi Latinlerin eline geçerken; İznik, Trabzon ve Epir’de Bizans İmparatorluğu’nun mirasçısı olarak ardıl devletler kurulmuştur. Kendilerini Büyük Komnenoslar olarak isimlendiren Trabzon İmparatorluğu yöneticileri, merkez Trabzon olmak üzere, Karadeniz’in kuzeydoğusunda, 1461 yılına kadar bölgede siyasi ve askeri bir güç olarak varlık göstermiştir. Trabzon İmparatorluğu, kendine ait bir kimlik oluştururken hem Bizans kültüründen etkilenmiş hem de çevresindeki kültürlerden etkilenmiştir. Bu durum Trabzon İmparatorluğu’nun sikke sistemine de etki etmiştir. Erken dönem Trabzon İmparatorluğu sikkelerinde, Bizans sikke sistemi ve ikonografisinin etkileri görülürken, asper sikkelerin basılmasıyla birlikte imparatorluk kendine has özellikte sikkeler oluşmuştur. Yapmış olduğumuz çalışma kapsamında, Trabzon İmparatorluğu döneminde basılmış ve II. Ioannes Komnenos dönemine (1280-1297) tarihlendirilen 10 adet asper sikke detaylı bir şekilde incelenmiştir. Buna göre, tip olarak birbirinin aynısı gibi görünen II. Ioannes sikkeleri aslında kıyafet, taç, asa, monogram ve sigla özelliklerine göre farklı olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın amacı, II. John dönemi sikkelerini tanıtarak literatüre katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Sikke , II. Ioannes Komnenos , Trabzon İmparatorluğu , Giresun Müzesi

Etik Beyan

Bu makale Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi A.B.D. 'da Yürütülmekte Olan "Trabzon İmparatorluğu Sikkeleri (Ordu, Giresun, Trabzon ve Rize Müzelerindeki Örnekleri)" isimli Doktora tezinden türetilmiştir.

Kaynakça

• AYAN, E. (2007). “Trabzon Dukalığı: Gabras Ailesi”, Karadeniz Tarihi Sempozyumu, (25-26 Mayıs 2005). C.I. Trabzon: Karadeniz Üniversitesi Yayınları: 56-66.
• BAKER, J. (2023). “A Late Thirteenth-Century ‘Hoard’ of Aspra Of the Byzantine Empire at Trebizond ın Brussels and Oxford (‘Pontus 1960S’) /Brüksel ve Oxford’da Yer Alan Bir On Üçüncü Yüzyıl Sonuna Ait Bizans İmparatorluğu /Trabzon Aspron Definesi (Pontus 1960’lar)”. Kairos Dergisi. 1: 59-90.
• BELLINGER, A.R.- GRİERSON, P. (1973). Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Witte-more Collection, Volume Three Part 2, Leo III to, Nicephorus III 717-1081. Washington D. C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies.
• BELLINGER, A.R.- GRİERSON, P. (1999). Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Wittemore Collection, Volume Five Part 1, Michael VIII to Constantine XI 1258-1453. Washington D. C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies.
• BENDALL, S. (2015). An Introduction to The Coinage Of The Empire Of Trebizond. London: SPINK&SON LTD.
• DEMİREL GÖKALP, Z. (2009). Yalvaç Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Genel Müdürlüğü Yayınları.
• EASTMOND, A. (2016). Bizans’ın Öteki İmparatorluğu Trabzon. (çev. Egemen Değirmencioğlu, Yiğit Adam). İstanbul:Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED) Yayayınları.
• FELDMAN, A. M. (2018). “Local Families, Local Allegiances: Sigillography and Autonomy in the Eleventh- Tweılth Century Black Sea”. Byzantine and Modern Greek Studies. XLII/2:202- 218.
• FÜEG, F. (2014). Corpus of the Nomismate from Basil II to Eudocia 976-1067: And from Anas-tasius II to John I with Addenda 713-976, Structure of the Issues 976-1067, the Con-cavo/convex Histamena, Contribution to the Iconographic and Economic History. London: Classical Numismatic Group.
• GEORGANTELI, E. (2010). “Trapezuntine Money in The Balkans, Anatolia and The Black Sea, 13 th-15th Centuries”. Trebizond and The Black Sea. Thessaloniki: 93-112.
• GREGORY, T. E. (2008). Bizans Tarihi. (çev. Esra Ermert). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• HALDON, J. (2007). Bizans Tarihi Atlası. (çev. Ali Özdamar). İstanbul: Kitap Yayınları.
• İZMİRLİLER, Y. (2011). “Anadolu Selçuklu Sikkeleri”. Anadolu’da Paranın Tarihi. (ed. Bülent Arı). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Yayınları: 95-107.
• KARPOV, S. P. (2016). Trabzon İmparatorluğu Tarihi. (çev. Enver Uzun). İstanbul: Kültür Bilimleri Akademisi, Yayınları.
• KAZDHAN, A. – ŠEVČENKO, N. P. (1991). “Eugenios”. ODB. II. New York: Oxford University Press.
• KEÇİŞ, M. (2016). “Ortaçağ Trabzon’unda Aziz Eugenios Kültü”. I. Uluslararası Geçmişten Günü-
• müze Trabzon’da Dini Hayat Sempozyumu. (ed. Şenol Saylan-Betül Saylan). İstanbul: Trabzon Büyükşehir Yayınları: 1243-1252.
• LIANTA, E. (2007). “The Development and Functıon of Sıgla on Late Byzantıne Coıns. (A.D. 1204-1453)”. Domus Byzantinus. 16: 249-262.
• MARAŞLI, S. (2017). “Kültürel Karşılaşmalar: Ortaçağ Anadolu’sunda Süvari Tasvirleri”, Sanat Tarihi Yazıları. (ed. Sultan Murat Topçu-Remzi Aydın). İstanbul: Çizgi Kitap Evi: 571-593.
• MILLER, W. (2007). Son Trabzon İmparatorluğu (1204-1461). (çev. Nurettin Süleymangil). İstanbul: Heyamola Yayınları.
• NORWISCH, J. J. (2012). Bizans, Gerileme ve Çöküş Dönemi (MS. 1082-1453). (çev. Selen Hırçın Riegel). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• OSTROGORSKY, G. (2019). Bizans Devlet Tarihi. (çev. Fikret Işıltan). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• RETOWSKI, O. (1974). Die Münzen Der Komnenen Von Trapezunt. Braunschweig: Klinkhardt & Biermann.
• SUNAY, S. (2012). “Erken Hristiyan ve Bizans Sanatında Hale”. AKEV Akademi Dergisi. 16/50:197-213.
• TEKİN, O. (1999). Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri/Byzantine Coins the Yapı Kredi Coll ection. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TELLİOĞLU, İ. (2021). Trabzon Rum Devleti (1204-1461): Komnenosların Karadeniz Hâkimiyeti. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• ÜNAL, C. – GURULEVA, V. (2022). Trabzon Müzesi Trabzon İmparatorluğu Sikkeleri/Coins of the Trebizond Empire at the Trabzon Muzeum. İstanbul: Ege Yayınları.
• ÜNAL, C. (2012). “Trabzon İmparatoru I. Manuel Komnenos (1238-1263) Dönemine Tarihlenen Balıkesir, Kuva-Yi Milliye Müzesi’ndeki Üç Adet Asper”. Selevcia Ad Calycadnum 2. Ankara: Olba Kazısı Yayınları: 141-162.
• ÜNAL, C. (2015). Bizans Sikkelerinde Kutsal Kişi Tavirleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• VASILIEV, A. A. (1936). “The Foundation of the Empire of Trebizond (1204-1222)”. Speculum. 11/1:3-37.
• WROTH, W. (1911). Catalogue of The Coins of The Vadals, Ostrogoths and Lombards and of The Empires of Thessalonica, Nicaea and Trebizond in The British Museum. London: Brıtısh Museum.
• ГУРУЛЕВА, В. В. (2024). Язык власти на монетахТрапезундской империи. Санкт-Петербург: Санкт-Петербург Издательство Государственного Эрмитажа: 251- 264.
• КОЗУБОВСЬКИЙ, Г. А. (2014). Знахід Катрапезундської Монети На Волині. The World of the Orient: 87-91.