MARSİLYA TARİFESİNİN FENİKE KURBAN RİTÜELLERİNİN ANLAŞILMASI AÇISINDAN ÖNEMİ

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 86, 838 - 851, 28.06.2025

İlknur Günel

https://doi.org/10.56694/karadearas.1652694

Öz

Fenike dini uygulamalarının merkezinde yer alan kurban, tanrılara insan, hayvan, yiyecek, içecek ile çeşitli nesnelerin sunulduğu kanlı ve kansız kurban türlerini içerir. İnsan ve hayvanların kurban edildiği kutsal alanları ifade eden tophetler kurban pratiğinin işleyişinin anlaşılırlığı açısından oldukça önemlidir. Kartaca başta olmak üzere pek çok yerleşimde bulunan tophetlerdeki kurban kalıntılarına ek olarak ritüellerle ilgili bilgiler içeren yazıtlar da ele geçmiştir. Bunlardan biri de çalışmanın ana konusunu oluşturan Marsilya Tarifesi’dir. Marsilya’da bulunmuş olmasına rağmen Kartaca’dan geldiği saptanan bu tarifede yer alan bilgiler Fenike dini pratikleri ve kurban uygulamalarına ışık tutmaktadır. Bununla birlikte tarifenin Fenikelilere ait Kartaca Tarifesi ve benzeri diğer kurban tarifeleriyle karşılaştırılmasıyla kurban uygulamalarının dönem ve coğrafya açısından ne şekilde gelişme gösterdiği de daha anlaşılır hale gelir. Marsilya Tarifesi’nin içeriği ve Fenike dini ritüelleriyle olan bağlantısı incelendiğinde motivasyon ve işleyiş bakımından günümüz semavi dinlerindeki kurban ibadeti ile dahi benzer özellikler taşıdığı görülmüştür. Bu açıdan çalışmanın odak noktası Marsilya Tarifesi’nin Fenike dini uygulamalarının anlaşılması açısından öneminin vurgulanması ve Akdeniz Dünyasına ekonomik, toplumsal, kültürel açılardan etki etmiş bu uygarlığın dini pratiklerde de ne kadar büyük bir etkiye sahip olduğunun gösterilmesidir.

Anahtar Kelimeler

Kurban , Marsilya , Kartaca , Tarife , Tophet

Kaynakça

• AMADASI GUZZO, M. G. - J. A. ZAMORA LÓPEZ. (2012-2013). “The Epigraphy of the Tophet”. Studi Epigrafici e Linguistici 29-30, 159-192.
• AMADASI GUZZO, M. G. - J.Á. ZAMORA. (2018). “The Phoenician Marzeaḥ- New Evidence
• from Cyprus in the 4th Century BC”. Ed. Paolo Matthiae. Studia Eblaitica 4, 187-214.
• BÉNICHOU-SAFAR, H. (1988). “Sur L’incinération des Anfants aux Tophets de Carthage et de Sousse”. Revue de l’historie des religions, 205, 57-68.
• CATHCART, K. J. (1987). “Ugaritic NSB and Punic ŠLB - KJ Cathcart”. Aula Orientalis 5, 11-15.
• CLIFFORD, R. J. (1990). “Phoenician Religion”. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 279, 55- 64.
• COOKE, G. A. (1903). Text-book of North-Semitic Inscriptions: Moabite, Hebrew, Phoenician, Aramaic, Nabataean, Palmyrene, Jewish, The Clarendon Press.
• D’ANDREA, B. (2021). “Historiographie Contemporaine sur la Religion Phénico-punique d’Afrique du Nord”. Revista de historiografía 36, 149-175.
• DAVIS, N. (1863). Inscriptions in the Phœnician Character, Now Deposited in the British Museum, Discovered on the Site of Carthage, during researches made by Nathan Davis, esq; at the expense of Her Majesty's government, in the years 1856, 1857, and 1858.
• FANTAR, M. H. (2001). “Le Fait Religieux à Carthage”. Pallas, No. 56, 59-66.
• FIELDS, N. (2010). Carthaginian Warrior 264-146 BC., UK: Osprey Publishing.
• GÜNEL, İ. (2023). Fenike Kolonizasyonunun Akdeniz Dünyasındaki Kültürel ve Ekonomik Etkileri. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Bursa.
• KOTSONAS, A. (2012). Phoenicia, Phoenicians. The Encyclopedia of Ancient History, 1-3.
• KARAGEÇİ, M. (2019). “Fenike Dini ve Çocuk Kurbanları”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. S. 20, 205-218.
• LANGDON, S. (1904). “The History and Significance of Carthaginian Sacrifice”. Journal of Biblical Literature, Vol. 23, No. 1, 79-93.
• LUPU, E. (2003). “Sacrifice at the Amphiareion and a Fragmentary Sacred Law from Oropos”. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, Vol.72, No. 3, 321-340.
• LUPU, E. (2009). Greek Sacred Law. Edts. H.S. Versnel, D. Frankfurter, J. Hahn, 2. Edition, Vol. 152, Leiden- Boston: Brill.
• McCARTY, M. M. (2017). “Africa Punica? Child Sacrifice and Other Invented Traditions in Early Roman Africa”. Religion in the Roman Empire, Vol. 3, No. 3, 393-428.
• McCARTY, M. M. (2012-2013). “Continuities and Contexts The Tophets of Roman Imperial-Period Africa”. Studi Epigrafici e Linguistici 29-30, 1-26.
• MINUNNO, G. (2022). “Phoenician Animal Names”. Rivista di Studi Fenici, 50, 141-164.
• MOSCA, P. G. (2003). Phoenician-Punic Dictionary by Charles R. Krahmalkov. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 329, 90-92.
• MOSCATI, S. (2004). Fenikeliler. Çev. S. Gül, Ankara: Dost Yayınevi.
• PECKHAM, J. B. (1968). The Development of the Late Phoenician Scripts. MA: Cambridge.
• REECE, K. (2005).The Phoenicians: Mysterious Sea People (Ancient Civilizations). Rourke Pub Group Publishing.
• SCHMITZ, P. J. (2013). Phoenician-Punic Religion. The Cambridge History of Religions in the Ancient World, Eds. Salzman M. R. and Sweeney. M. A., Cambridge University Press (online), 205-233.
• SMITH, P. vd. (2013). “Cemetary or Sacrifice? Infant Burials at the Carthage Tophet: Age Estimations Attest to Infant Sacrifice at the Carthage Tophet”. Antiquity 87/338. 1191-1207.
• SMITH, P. vd. (2011). “Aging Cremated Infants: The Problem of Sacrifice at the Tophet of Carthage”. Antiquity 85/329. 859-874.
• The Old Testament Student (1885). “The Phoenician Ritual”. Vol. 4, No. 7, 322-323.
• VAN DEN BRANDEN, A. (1965). “Lévıtıque 1-7 Et Le Tarıf De Marseılle, CIS I. 165”. Rivista degli studi orientali, Vol. 40, Fasc. 2, 107-130.
• XELLA, P. (2012-2013). ““Tophet” an Overall Interpretation”. Ed. Paolo Xella. Tophet in the Ancient Mediterranean-Studi Epigrafici e Linguistici sul Vicino Oriente Antico, Verona: Essedue. 259-281.