Öz
Bu çalışma, Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri olarak tanımlanan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan arasında 1991 yılından günümüze kadar gelişen uluslararası ticaret ilişkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Türkiye, bu ülkelerin bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından ekonomik, siyasi ve kültürel açılardan çok boyutlu ilişkiler geliştirmiştir. Araştırmada, 2014–2024 dönemine ait dış ticaret verileri esas alınarak, Türkiye’nin bu ülkelere yönelik ihracat ve ithalat performansı ürün gruplarına göre değerlendirilmiş; ticaret hacminin yıllara göre seyri analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen bulgular, Türkiye’nin söz konusu ülkelere yüksek katma değerli sanayi ürünleri (makineler, elektrikli cihazlar, tekstil ürünleri ve inşaat malzemeleri) ihraç ettiğini, buna karşılık enerji kaynakları, pamuk, metal cevherleri ve tarımsal ürünleri ithal ettiğini ortaya koymaktadır. Özellikle Azerbaycan ve Kazakistan ile olan ticaretin enerji temelli olduğu; Türkmenistan’ın doğal kaynaklar, Özbekistan’ın pamuk ve metaller, Kırgızistan’ın ise sınırlı fakat artan ticaret potansiyeline sahip olduğu görülmektedir. Elde edilen sonuçlar, Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ekonomik ilişkilerin karşılıklı ihtiyaçlara dayalı, tamamlayıcı bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, ulaştırma, enerji, dijital altyapı ve tarım gibi alanlarda geliştirilecek yeni stratejik iş birliklerinin, karşılıklı ekonomik kalkınmayı daha da ileriye taşıyacağı değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Türkiye Türkiye Cumhuriyetleri Dış Ticaret ihracat ithalat ekonomik iş birliği
Kaynakça
- BALIKÇIOĞLU, N. (2019). “Türkiye ile diğer Türk Cumhuriyetleri arasında dış ticaretin gelişi-mi: 2000-2017 dönemi”. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilim-ler Dergisi, 43(1): 225–245.
- ÇETİN, S. & SERTKAYA, B. (2011). “Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ilişkilerin ekonomik ve ticari açıdan incelenmesi”. SESSION 1C: Uluslararası Ticaret, International Conference on Eurasian Economies, 61–67.
- DEİK / Türkiye-Kazakistan İş Konseyi. (2018). Kazakistan ekonomisindeki gelişmeler ve Türki-ye – Kazakistan ticari ve ekonomik ilişkileri. İstanbul: DEİK Yayınları.
- ENERGY INFORMATION ADMINISTRATION – EIA. (2021). International energy outlook 2021. Washington, DC: U.S. Department of Energy.
- ERSUNGUR, M., KIZILTAN, A. & KARABULUT, K. (2007). “Türkiye ile diğer Türk Cumhuriyet-lerinin ekonomik ilişkilerinin analizi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Ens-titüsü Dergisi, 14(35): 285–310.
- İNANÇLI, S., KONAK, A. & ASHIMOVA, Z. (2015). “Türkiye-Kırgızistan ekonomik ilişkilerinin dış ticaret üzerine yapısal ve sektörel olarak yansımaları”. Kastamonu Üniversitesi İkti-sadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2): 111–124.
- İSTİKBAL, D. (2021). Orta Asya’da yeni iş birliği alanları: Türkiye–Özbekistan ilişkileri. İstan-bul: SETA Yayınları.
- KELEŞ, B. (2016). “Türkiye Cumhuriyeti ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ilişkiler ve 2023 hedefleri”. Türk Dünyası Araştırmaları, 222: 150–163.
- OLCOT, M. B. (2010). “The energy factor in Central Asia”. The Brookings Institution Papers on Economic Activity, 2(1): 65–78.
- T.C. TİCARET BAKANLIĞI. (2025). Azerbaycan ülke profili. Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı.
- T.C. TİCARET BAKANLIĞI. (2025). Kazakistan ülke profili. Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı.
- T.C. TİCARET BAKANLIĞI. (2025). Kırgızistan ülke profili. Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı.
- T.C. TİCARET BAKANLIĞI. (2025). Özbekistan ülke profili. Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı.
- T.C. TİCARET BAKANLIĞI. (2025). Türkmenistan ülke profili. Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı.
- TÜİK – TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU. (2025). Dış ticaret veritabanı. Ankara: TÜİK Yayınları.
- TÜRK, F. (2010). “Türkiye–Türkmenistan ilişkileri 1990–2010”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Der-gisi, 2(2): 57–64.
- ÜZÜMCÜ, A. & TOPAL, S. (2014). “ABD–İran yakınlaşması ve Kırım gerginliği ortamında Tür-kiye'nin enerji tedarikinde Azerbaycan, İran ve Irak'ın artan önemi: Dış ticaret ve enerji ilişkileri açısından yeni fırsatlar (mı?)”. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bi-limler Fakültesi Dergisi, 6(9): 95–116.
- VELİEV, C. (2022). “Türkiye–Azerbaycan diplomatik ilişkilerinin 30 yılının özeti”. Kriter Dergi, 64. Erişim Tarihi: 12.05.2025. https://kriterdergi.com/dis-politika/turkiye-azerbaycan-diplomatik-iliskilerinin-30-yilinin-ozeti
- YILMAZEL GASIMOVA, S. (2024). Türkiye’nin ihracatında değişen ülke grupları: Seçilmiş Arap ülkeleri ve Türk Cumhuriyetleri ile olan ticaret üzerine bir analiz. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Doktora Tezi).
- YÜCE, M. & KELEŞ, D. (2022). “Kazakistan ekonomik yapısı ve Türkiye ile ekonomik ilişkileri”. Türk Dünyası Akademik Bakış, 2(3): 1–32.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dünyası Çalışmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Eylül 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 19 Eylül 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 22 Sayı: 87 |
