Damsa Barajı Nevşehir Yüzey Suyu Kalitesinin Coğrafi Bilgi Sistemi ile Mekansal Analizi

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 312 - 319, 01.01.2017

Erkan Kalıpcı Hüseyin Cüce Süleyman Toprak

Öz

Yapılan bu çalışmada; Nevşehir ilinin içme ve sulama suyu ihtiyacını karşılayan Damsa Baraj Gölü su kalitesi araştırılmıştır. Çalışma kapsamında 2015 yılında 28 adet ölçüm istasyonu için 4 mevsim; İlkbahar Mayıs-2015 , Yaz Temmuz-2015 , Sonbahar Ekim2015 ve Kış Aralık-2015 aylarında olmak üzere toplamda 112 adet numune alınarak örnekleme yapılmıştır. Numune alınan ölçüm istasyonlarının koordinatları Magellan Explorist 710 GPS cihazı ile belirlenmiştir. Her ölçüm noktasından TS S667-3 numune taşıma ve muhafaza standardına göre anlık numune alınmış ve aynı gün içinde laboratuvara getirilmiştir. Yüzeyden örneklenen tüm su numunelerinde; pH, sıcaklık, çözünmüş oksijen ÇO , amonyum NH4-N fiziko-kimyasal kalite parametreleri yanında demir Fe , bakır Cu ve çinko Zn ağır metal türlerinin konsantrasyonları tespit edilerek Coğrafi Bilgi Sistemi CBS ile baraj suyu kalitesi konumsal olarak değerlendirilmiştir. Her bir parametre için oluşturulan mekânsal dağılım haritaları incelendiğinde, Damsa Barajının sıcaklık ve pH yönünden su kalitesinin I. sınıf su çok iyi , çözünmüş oksijen konsantrasyonu bakımından II. sınıf su iyi , amonyum NH4+ yönünden II. sınıf su iyi olduğu belirlenmiştir. Demir Fe+2 ve bakır Cu+2 konsantrasyonunun yüksek olduğu, Çinko Zn+2 yönünden ise nispeten düşük konsantrasyonlar ihtiva ettiği tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda; çözünmüş oksijen, pH, sıcaklık ve amonyum parametreleri bakımından Damsa Baraj suyunun, tarımda sulama suyu olarak kullanıma elverişli olduğu fakat, ölçülen ağır metaller ve toksik madde yönünden ise kullanımına uygun olmadığı tespit edilmiştir. Suların verimli bir şekilde kullanılması ve ekolojik dengenin devamlılığı için, belirli dönemlerde tekrarlanmak suretiyle su kaliteleri sürekli olarak izlenmeli ve kirlenme durumunda gerekli müdahalelerin yapılması sağlanmalıdır

Anahtar Kelimeler

Damsa barajı, Mekansal analiz, Nevşehir, Su kalitesi

Spatial Analysis of Surface Water Quality of Damsa Dam Nevşehir by Geographic Information Systems

Öz

In this study; the water quality of Damsa Dam Lake was searched which meets the drinking and irrigation water need of Nevsehir city. Within the scope ogf this study, a sampling was carried out with 112 samples taken from 28 measurement stations in 4 seasons such as Spring May-2015 , Summer July-2015 , Fall October-2015 and Winter December-2015 . The coordinates of measurement stations where the samples were taken were determined by Magellan Explorist 710 GPS instrument. Spot samples were taken from each station according to the standards of TS S667-3 sample transport and conservation and were taken to the laboratory on the same day. In all water samples taken from the surface, quality parameters such as pH, temperature, dissolved oxygen DO , ammonium NH4 , as well as concentrations of heavy metals such as iron Fe , copper Cu and zinc Zn were determined. Moreover, water quality of dam water was evaluated as positional by means of Geographical Information System GIS . When thematic maps formed for each parameter were investigated, it was determined that water quality of Damsa Dam was Ist class excellent in terms of temperature and pH, was IInd class in terms of dissolved oxygen concentration good , was IInd class in terms of ammonium NH4 + good . It was also indicated that concentrations of iron Fe+2 and copper Cu+2 were high and included relatively low concentration of zinc Zn+2 . As a result of the study; it was concluded that Damsa Dam water was efficient for irrigation in agriculture in terms of dissolved oxygen, pH, temperature and ammonium parameters, however, it was not efficient for usage when heavy metals and toxic materials were taken into consideration. In order to use water efficiently and for the sustainability of ecological balance, water qualities should be tracked periodically in certain periods and should be provided with sufficient interferences in the case of pollutions.

Anahtar Kelimeler

Damsa dam, Spatial analysis, Nevsehir, Water quality

Kaynakça

• Bağdatlı, MC., Savci, S., Ucak, AB., Gökdoğan, O. 2015. Evaluation of Agricultural Drought with GIS in Some Irrigation Areas: The Sample of Nevsehir Province in Turkey, International Conference on Civil and Environmental Engineering (ICOCEE), p.1978-1986, 20-23 May, Cappadocia-Turkey
• Bulut, C., Atay, R., Uysal, K., Köse, E. 2012. Çivril gölü yüzey suyu kalitesinin değerlendirilmesi. Anad. Üni. Bilimve Tek. Der.–C, Yaş. Bilim. ve Biyotek., 2:1-8.
• Cüce H., Bakan G., Akıncı H. 2011. Balık gölü (Kızılırmak Deltası, Samsun) su kalitesinin konumsal analizi, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011, 31 Ekim - 04 Kasım, Antalya.
• Girgin, S., Akyürek, S., Usul, N. 2004. Türkiye için coğrafi bilgi sistemi tabanlı su kalitesi veri analiz sistemi geliştirilmesi. 3. Coğrafi Bilgi sistemleri Bilişim Günleri, 6-9 Ekim, İstanbul.
• Karadavut, İ.S., Saydam, AC., Kalıpcı, E., Karadavut, S., Özdemir, C. 2011. A research for water pollution of Melendiz stream in terms of sustainability of ecological balance. Carpt. J. Earth Environ. Sci., 6(1):65-80.
• Karadavut, S., Delibas, L., Kalıpcı, E., Özdemir, C., Karadavut, IS. 2012. Evaluation of irrigation water quality of Aksaray region by using geographic information system, Carpt. J. Earth Environ. Sci., 7(2):171-182.
• Lambrakis, N., Antonakos, A., Panagopoulas, G. 2004. Theuse of multi component statistical analysis in hydrological environmental research. Wat.Res., 38: 1862-1872.
• Mendiguchia, C., Moreno, C., Galindo-Riano, D.M., GarciaVargas, M. 2004. Using chemometric tool stoassessan thropogenic effects in river water a case study Guadalquivir River (Spain). Anal. Chim. Acta, 515: 143-149.
• Mert, R., Bulut, S., Yıldırım, G., Yılmaz, M., Gül, A. 2010. Damsa Baraj Gölü (Ürgüp) Suyunun Bazı Fiziko-Kimyasal Parametrelerinin Araştırılması. Gazi Uni. J. Gazi Edu. Fac., 30(2):285-302.
• Savci, S., Bağdatlı, MC. 2015. İçme Sularındaki Bazı Ağır Metallerin (Ni, Mn, Cu) CBS Yardımıyla Mekansal Analizleri: Türkiye’nin Anadolu Bölgesinden Örnek Bir Çalışma. Uluslar. Hakemli Müh. ve Fen Bil. Der.,4:65-78.
• Singh, K.P., Malik, A., Sinha, S. 2005. Water quality assessment and apportionment of pollution sources of Gomti River (India) using multi variate statistical techniques a casestudy. Anal. Chim. Acta, 538:355-374.
• Simeonov, V., Stratis, J.A., Samara, C., Zachariadis, G., Vousta, D., Anthemidis, A., Sofonioum, M., Kouimtzis, T. 2003. Assessment of the surface water quality in northern Greece. Wat. Res., 37: 4119-4124.
• Yılmaz, F. 2004. Mumcular barajı (Muğla-Bodrum)’nın fizikokimyasal özellikleri. Eko. Der., 13(50):10-17.