Türkiye’de 1974-2016 Yıllarında İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin Profili

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 509 - 535, 01.06.2017

Nazlı Gülüm Mutlu Serkan Altuntaş

Öz

İş Sağlığı ve Güvenliği, sanayileşme ile birlikte çok önemli bir araştırma alanı haline gelmiştir. İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili hem sanayide hem de akademik alanda yoğun çalışmalar yürütülmektedir. Bu makale, ülkemizde tamamlanan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili lisansüstü düzeyinde yapılmış tezlerin genel profilini ortaya çıkarmak amacıyla yürütülmüştür. Çalışmada, tarama modeli ile elde edilen lisansüstü tezlerin, içerik analiz yöntemi kullanılarak değerlendirmeleri yapılmıştır. Çalışmanın evrenini, Türkiye’de 19742016 yıllarında yapılmış 795 lisansüstü tez oluşturmaktadır. Tezler; yayın yılı, araştırma konusu, kullanılan yöntem ve yaklaşımlar bakımından sınıflandırılmıştır. Çalışma sonuçlarının, gelecekte iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışma yapacak araştırmacılar için birbirine benzeyen çalışmalar yürütmelerinin önüne geçmesi beklenmektedir. Ayrıca bu çalışma sayesinde, araştırmacılar için çalışılan konuların yoğunluklarını değerlendirmeleri ve literatürde var olan boşlukları görmelerini sağlaması da beklenmektedir

Anahtar Kelimeler

Ergonomi, İçerik analizi, İş güvenliği, İş sağlığı, İşçi sağlığı, Lisansüstü tezler, Meslek hastalıkları

Profile of Thesis and Dissertations on Occupational Health and Safety Published Between 1974 and 2016 in Turkey

Öz

İş Sağlığı ve Güvenliği İSG , sanayileşme ile birlikte çok önemli bir araştırma alanı haline gelmiştir. İSG ile ilgili hem sanayide hem de akademik alanda yoğun çalışmalar yürütülmektedir. Bu makale, ülkemizde tamamlanan İSG ile ilgili lisansüstü düzeyinde yapılmış tezlerin genel profilini ortaya çıkarmak amacıyla yürütülmüştür. Çalışmada, tarama modeli ile elde edilen lisansüstü tezlerin, içerik analiz yöntemi kullanılarak değerlendirmeleri yapılmıştır. Çalışmanın evrenini, Türkiye’de 1974-2016 yıllarında yapılmış 795 lisansüstü tez oluşturmaktadır. Tezler; yayın yılı, araştırma konusu, kullanılan yöntem ve yaklaşımlar bakımından sınıflandırılmıştır. Çalışma sonuçlarının, gelecekte İSG ile ilgili çalışma yapacak araştırmacılar için birbirine benzeyen çalışmalar yürütmelerinin önüne geçmesi beklenmektedir. Ayrıca bu çalışma sayesinde, araştırmacılar için çalışılan konuların yoğunluklarını değerlendirmeleri ve literatürde var olan boşlukları görmelerini sağlaması da beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı, İşçi sağlığı, İş güvenliği, Ergonomi, Meslek Hastalıkları, Lisansüstü tezler, İçerik Analizi.

Kaynakça

• Alli, BA. 2008. Fundamental Principles of Occupational Health and Safety, Second Edition, International Labour Office, Geneva.
• Alnıak, C. 2015. İnşaatlarda iş kazalarının azaltılmasına yönelik emniyet kemeri kullanımı eğitimlerinin önemi. Yüksek Lisans Tezi, Gediz Üniversitesi, 28 s.
• Altunışık, R., Coşkun R, Bayraktaroğlu S, Yıldırım E. 2012. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (SPSS Uygulamalı). 7. Basım, Sakarya Kitabevi, Sakarya, 142 s.
• Arık, B., Akçın, N., A. (29-31 Mayıs 2002). İş Kazalarının Önlenmesi ve İş Güvenliği Analiz Tekniğinin Uygulanması. Türkiye 13. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, s. 75-88, Zonguldak.
• Ay, F. 2016. İş sağlığı ve güvenliği eğitiminin önemi. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, 23 s.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., K., Akgün, Ö.,E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. 2010. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 5. Basım, Pegem Akademi Yayınları, Ankara, 249 s.
• Carnero, MC., Pedregal, D., J. 2010. Modelling and forecasting occupational accidents of different severity levels in Spain. Reliab Eng Syst Safe, 95: 1134–114.
• Ceylan, H. 2011. Türkiye’deki İş Kazalarının Genel Görünümü Ve Gelişmiş Ülkelerle Kıyaslanması, Int J Engin Res Dev, 3(2): 18-24.
• Ceylan, H. 2012. Analysis of Occupational Accidents According to the Sectors in Turkey. GU. J. Sci., 25(4): 909-918.
• Çetin, A. 2011. İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürünün İnşaasında ÇASGEM, İSG Dergisi ÇSGB Yayınları, 52: 21-27.
• Cohen, A., Colligan, MJ. 1998. Assessing Occupational Safety and Health Training A Literature Review, National Institute for Occupational Safety and Health, Colombia, DHHS (NIOSH) Publication No. 98-145.
• Dhillon, BS., Liu, Y. 2006. Human error in maintenance: a review. J Qual Maint Eng, 12 (1): 21-36.
• Dursun, S. 2016. Türkiye’ de iş kazaları ve iş kazalarını önlemede güvenlik kültürünün sağlanması ve geliştirilmesi. Verim Derg., 1: 125-140.
• Duymaz Şahin, V. 2014. Sağlık Çalışanlarinda İş Kazaları ve Meslek Hastalıklari (Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ameliyathane Çalışanlarında İş Kazaları). Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, 39 s.
• Ercan, A., 2010. Türkiye’de Yapı Sektöründe İşçi Sağlığı ve Güvenliğinin Değerlendirilmesi. Politeknik Derg., 13(1): 49- 53.
• Ertaş, C., Kızılaslan, Z. 2015. Üretimde Ergonomi Çalışmalarıyla Verimliliğin Artırılması. Suleyman Demirel U. J. Engin. Sci. Design, 3(3): 651-657.
• Etiler, N., Colak, B., Bicer, U., Barut, N. 2004. Fatal Occupational Injuries among Workers in Kocaeli, Turkey, 1990-1999. Int J Occ Env Hea, 10(1): 55-62.
• Erickson, PA., 1996. Practıcal Guıde to Occupatıonal Health and Safety, Academic Press, USA.
• Foley, M., Silverstein, B., Polissar, N., Neradilek, B. 2009. Impact of Implementing the Washington State Ergonomics Rule on Employer Reported Risk Factors and Hazard Reduction Activity. Am J Ind Med, 52: 1-16.
• Fung, IWH., Tamb, VWY., Singc, CP., Tanga, KKW., Ogunlanad, SO. 2016. Psychological climate in occupational safety and health: the safety awareness of construction workers in South China. Int J Const Manag, 16(4): 315-325.
• Goldenhar, LA., Schulte, PA. 1996. Methodological issues for intervention research in occupational health and safety. Am J Ind Med, 29: 289-294.
• Güler, M. 2011. İş sağlığı ve güvenliği eğitiminin iş kazalarını önlemeye etkisi: İETT Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 80 s.
• Hauke, A., Georgiadou, P., Pinotsi, D., Kallio, H., Lusa, S., Malmelin, J., Punakallio, A., Pääkkönen, R., Meyer, S., Nicolescu, GI. 2011. https://osha.europa.eu/en/tools-andpublications/publications/literature_reviews/emergency_ services_occupational_safety_and_health_risks.
• Hasle, P., Limborg, HJ. 2006. A review of the literature on preventive occupational health and safety activities in small enterprises. Ind Health, 44(1): 6-12
• Jilcha, K., Kitaw, D. 2016. A literature review on global occupatıonal safety and health Practıce & accıdents severıty. Int J Qual Res, 10(2): 279-310.
• Kaplancan, B. 2014. İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının işgörenlerin tutumuna etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, 63 s.
• Karasar, N. 2005. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. 15. Basım, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Korkmaz, O. 2011. Türkiye Kimya Sanayinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği. ZKU J Soc Sci, 7(14): 129-144.
• Kurt, E., Demir, AU., Cadirci, O., Yildirim, H., Ak, G., Eser, T., P. 2011. Occupational exposures as risk factors for asthma and allergic diseases in a Turkish population, Int Arch Occ Env Hea, 84(1): 45-52.
• Laberge, M., Ledoux, E., 2011. Occupational health and safety issues affecting young workers: A literature review, Work, 39(3): 215-232.
• Lamontagne, AD., Keegel, T., Louie, AM., Ostry, A., Landsbergis, PA. 2013. A Systematic Review of the Job-stress Intervention Evaluation Literature, 1990–2005. Int J Occup Env Hea, 13(3): 268-280.
• Lekka, C., Webster, J., Cobett, E. 2010. A literature review of the health and safety risks associated with major sporting events. HSE, RR 811.
• Moyo, D., Zungu, M., Kgalamono, S., Mwila, CD. 2015. Review of Occupational Health and Safety Organization in Expanding Economies: The Case of Southern Africa. Ann Glob Health, 81(4): 495-502
• Nishikitani, M., Yano, E. 2008. Differences in the lethality of occupational accidents in OECD countries. Safety Sci, 46: 1078-1090.
• Özgüven, İE. 2003. Endüstri Psikolojisi. Pdrem Yayınları, Ankara, 15 s.
• Pisaniello, DL., Stewart, SK., Jahan, N., Pisaniello, SL., Winefield, H., Braunack-Mayer, A. 2013. The role of high schools in introductory occupational safety education-Teacher perspectives on effectiveness. Safety Sci, 55: 53-61.
• Richardson, MEJ. 2005. Hammurabi’s Laws: Text Translation and Glossary. T&T Clark Int., 67-105.
• Robsona, LS., Clarkea, J., A., Cullena, K., Bieleckya, A., Severina, C., Bigelowa, PL., Irvina, E., Culyera, A., Mahooda, Q. 2007. The effectiveness of occupational health and safety management system interventions: A systematic review. Safety Sci, 45(3): 329-353.
• Safe Work Australia 2013. http://www.safeworkaustralia. gov.au/sites/SWA/about/Publications/Documents/768/ Effectiveness-WHS-interventions-by-regulators-literaturereview.pdf
• Saracino, A., Curcuruto, M., Antonioni, G., Mariani, MG., Guglielmi, D., Spadoni, G. 2015. Proactivity-andconsequence-based safety incentive (PCBSI) developed with a fuzzy approach to reduce occupational accidents. Safety Sci, 79: 175-183
• Sipahi, İ. 2006. İş Sağlığı ve güvenliğinde Eğitimin Önemi, İSG Dergisi ÇSGB Yayınları, 30: 24-27.
• Sofuoğlu, T. 2012. İnşaat sektöründe iş güvenliği eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 52 s.
• Sevinç, L., Aydınlı, F., Yıldırım, O. 2003. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Konularında Türkiye’de 1985-2001 Yılları Arasında Yapılmış Lisans Üstü Tezlerine Yönelik İçerik Analizi. Anad. Üniv. Sos. Bilim. Derg., 3(1): 87-98.
• Soares, JF., Cezar-Vaz, MR. 2006. Hazards to worker’s health: a literature review. Online Braz J Nurs, 5(3).
• Song, G., Khan, F.,Wang, H., Leighton, S., Yuan, Z., Liu, H. 2016. Dynamic occupational risk model for offshore operations in harsh environments. Reliab Eng Syst Safe, 150: 58-64.
• Stemler, S. 2001. Stemler, Steve (2001). An overview of content analysis. Prac Asse., Res & Eval, 7(17), (http://PAREonline. net/getvn.asp?v=7&n=17)
• Spurgeon, A., Harrington, JM., Cooper, CL. 1997. Health and safety problems associated with long working hours: a review of the current position. Occup Environ Med, 54:367-375.
• Tompa, E., Trevithick, S., McLeod, C. 2007. Systematic review of the prevention ncentives of insurance and regulatory mechanisms for occupational health and safety. Scand J Work Env Hea, 33(2): 85-95.
• Tompa, E., Kalcevich, C., Foley, M., McLeod, C., HoggJohnson, S., Cullen, K., MacEachen, E. 2016. A Systematic Literature Review of the Effectiveness of Occupational Health and Safety Regulatory Enforcement. Am J Ind Med, DOI 10.1002/ajim.22605.
• Tsoukalas, VD., Fragiadakis, NG. 2016. Prediction of occupational risk in the shipbuilding industry using multivariable linear regression and genetic algorithm analysis. Safety Sci, 83: 12-22.
• TÜİSAG-İSG Profesyonelleri Topluluğu 2014. http://tuisag. com/2014-yili-kazasi-ve-meslek-hastaliklari-istatistikleri/ Yoon, J., Kayes, DC. 2016. Employees’ self-efficacy and perception of individual learning in teams: The cross-level moderating role of team-learning behavior. J Organ Behav, 37: 1044-1060.
• Yeğin, A. 2015. İş Güvenliği Kültürünün İş Kazalarına Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gedik Üniversitesi, 258 s.
• Waddell, G., Burton, AK. 2000. Occupational health guidelines for the management of low back pain at work: evidence review. Occup Med-Oxford, 51(2): 124-135.
• Yao, W. X., Wu, Y. L., Yang, B., Zhang, L. Y., Yao, C., Huang, C. H., & Qian, Y. R. 2013. Occupational safety training and education for needlestick injuries among nursing students in China: intervention study. Nurs Educ Today, 33(8), 834-837.
• Willquista, P., Törner, M. 2003. Identifying and analysing hazards in manufacturing industry-a review of selected methods and development of a framework for method applicability. Int J Ind Ergonom, 32: 165-180.
• Zanko, M., Dawson, P. 2012. Occupational health and safety management in organizations: A review. Int J Manage Rev, 14: 328-344.
• Yüksek Ögretim Kurul Başkanlığı Tez Merkezi (20.06.2016- 30.06.2016). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• T.C. Resmi Gazete, 28512, 29.12.2012. http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2012/12/20121229-12.htm
• T.C. Resmi Gazete, 29758, 30.06.2016. http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2016/06/20160630-25.htm
• T.C. Resmi Gazete, 29401, 29.06.2015. http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2015/06/20150629-1.htm
• T.C. Resmi Gazete, 4857, 22.05.2003. http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2003/06/20030610.htm#1
• T.C. Resmi Gazete, 6098, 11.01.2011. http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2011/02/20110204-1.htm.
• T.C. Resmi Gazete, 6331, 20.06.2012. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630. htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2012/06/20120630.htm