An Examination of Two Examples of 15th Century Herat Miniatures from Farid al-Din Attâr’s “Mantiq al-Tayr” Masnavi (The Conference of the Birds)

Yıl 2023, , 45 - 82, 29.10.2023

Secil Sever Demir

https://doi.org/10.54557/karataysad.1356009

Öz

The 1483 copy of the famous Persian Sufi and poet Farid al-Din Attâr ’s “Mantiq al-Tayr” (The Conference of the Birds) is housed at the Metropolitan Museum of Art (63.210). The miniatures in this manuscript, dated to 1487, are considered masterpieces of 15th-century Herat Miniature Art. The work was transcribed in the palace workshop under the patronage of Sultan Hussein Bayqara, the Timurid ruler of Herat, by Sultan Ali Mashhadi. In this work, which explores the concept of "Vahdet-i Vücûd" (the unity of existence), Attar narrates the stages that must be traversed during the Sufi spiritual journey through stories featuring heroic birds. The epic poem follows the journey of a group of birds, led by the hoopoe bird (Hudhud), as they embark on a perilous quest to choose the Simurgh, a mythical bird, as their king, who resides on Mount Qaf. Throughout their journey, Hudhud shares instructive allegorical stories with the birds who remain committed to the quest. This study examines the relationship between the text and the images in two miniatures attributed to the Chief Court Painter Kamal al-Din Bihzad: "The Funeral Procession" and "The Man Who Fell into the Water," which are found within the pages of the manuscript. The research focuses on the analysis of the composition and how the chosen themes are conveyed through symbols in everyday life scenes. The examined miniatures are designed as single compositions that cover entire pages, divided into two separate sections: the first section realistically portrays events, characters, and locations from the text. In the other section, the themes are represented through the daily life scenes of common people, such as construction workers and woodcutters, in an allegorical style. These miniatures are considered significant examples representing the late 15th-century Herat court style due to their Sufi-inspired allegorical storytelling, balanced compositions, and the harmony between figures and settings, as well as the attention to detail in rendering the figures.

Anahtar Kelimeler

Farid al-Din Attâr, The Conference of the Birds, 15th Century Herat Miniature Art, Persian Miniature, Kamal al-Din Bihzâd

Proje Numarası

yok

FERÎDÜDDİN ATTÂR’IN “MANTIKU’T-TAYR” MESNEVİSİNDEKİ 15. YÜZYIL HERAT MİNYATÜRLERİNDEN İKİ ÖRNEĞİN İNCELENMESİ

Öz

İranlı ünlü mutasavvıf ve şair Ferîdüddin Attâr’ın “Mantıku’t-Tayr” adlı mesnevisinin 1483 tarihli nüshası, Metropolitan Sanat Müzesi’nde (63.210) yer almaktadır. Bu nüshanın 1487 yılına tarihlendirilen minyatürleri 15. yüzyıl Herat minyatür sanatının başyapıtları arasındadır. Eser Herat’da Timurlu hükümdarı Sultan Hüseyin Baykara himayesindeki saray atölyesinde Sultan Ali Meşhedî tarafından istinsah edilmiştir. Vahdet-i vücûd kavramının ele alındığı eserde Attâr, tasavvufi yolculuk esnasında katedilmesi gereken merhaleleri, kuşların kahramanı olduğu hikâyeler aracılığıyla anlatmaya çalışmıştır. Mesnevi, Hüdhüd liderliğindeki kuşların, Kaf Dağı’nda yaşayan Simurg’u padişah olarak seçmek için zorlu bir yolculuğa çıkmalarını ve bu süreçte arayıştan vazgeçen kuşlara yönelik Hüdhüd’ün anlattığı öğretici hikâyeleri içermektedir. Bu çalışma, yazma eserin sayfaları arasında yer alan, Baş Nakkaş Kemaleddin Bihzâd’a atfedilen “Cenaze Alayı” ve “Suya Düşen Adam” konulu minyatürlerdeki resim metin ilişkisini ele almaktadır. Bu kapsamda çalışma, söz konusu minyatürlerinin kompozisyon düzeninin analizine ve ele alınan konunun gündelik yaşam sahneleri üzerinden semboller ile nasıl anlatıldığına odaklanmaktadır. Ele alınan minyatürlerin, tam sayfa hâlinde, ön plan ve arka plan olmak üzere iki ayrı bölümde konuyu işleyen tek kompozisyon şeklinde tasarlandığı; bu düzenlemenin bir parçası olarak, planın birinde mesnevi metnindeki olaylar, kişiler ve mekanların gerçekçi bir şekilde tasvir edildiği görülmüştür. Kompozisyonun diğer planında ise konunun inşaatçılar ve oduncular gibi halk figürlerinin gündelik yaşam sahneleri üzerinden, alegorik bir ifade tarzıyla anlatıldığı anlaşılmıştır. Tasavvuf kaynaklı alegorik anlatım tarzı, dengeli kompozisyonlar, figür ve mekân arasındaki uyum, figürlerin resmedilişindeki detaycılık gibi özellikleri ile bu minyatürlerin, 15. yüzyıl sonu Herat saray tarzını temsil eden önemli örnekler arasında olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ferîdüddin Attâr, Mantıku, 15. Yüzyıl Herat Minyatürü, İran Minyatürü, Nakkaş Kemaleddin Bihzâd

Etik Beyan

tek yazarlıdır, herhangi bir kurum kurluş veya kişinin katıkısı yoktur.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Dergi editör ve hakemlerine

Kaynakça

• Aka, İ. (2012). Timurlular. DİA, İstanbul, TDV Yayınları, (41), 180-184.
• Akbıyık, H. (2004). Timurluların bilim ve sanata yaklaşımları ve bazı son dönem sanatkarları, Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 151-171.
• Algar, H. ve Alparslan, A. (1998). Hüseyin Baykara. DİA, İstanbul: TDV Yayınları, (18), 541.
• And, M. (2002). Osmanlı tasvir sanatları 1, minyatür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bağcı, S.; Çağman, F.; Renda, G. (2012). Osmanlı resim sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Barry, M. (2004). Figurative art in medieval Islam and the riddle of Bihzâd of Herât (1465-1535). Paris: Flammarion.
• Bozkurt, N. (2006). Nakkaş. DİA, İstanbul: TDV Yayınları, (32), 326-328.
• Bozkurt, N. (2009). Sarık. DİA, İstanbul: TDV Yayınları, (36), 152-154.
• Britannica, Ansiklopedi Editörleri (1998). Herāt school. Encyclopedia Britannica, http//www.britannica.com/art/Herat-school
• Bronstein, L. (1935). Space forms in Persian miniture composition. Bulletin of the American Institute for Persian Art and Archaeology, 1(4), 15-28. http//www.jstor.org/stable/44altın243322
• Çağman, F. (1992). Bihzâd. DİA. İstanbul: TDV Yayınları, (6), 147-149.
• Demirel, E. ve Dündar, Z. (2018). Bihzâd’ın minyatürleri, minyatür sanatında zaman ve mekânın inşasına dair iki örnek. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Yazıları, 39, 249-262.
• Dündar, Z. Demirel, E. (2022). Pers minyatürlerinde mimari mekânın olay ve eylem bağlamında bir analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (48), 357-372. DOI: 10.52642/susbed.1111613.
• Ekhtiar, M., Soucek, P., Canby, S.R. Haidar, N.N. (2011). Masterpieces from the Department of Islamic Art in The Metropolitan Museum of Art. New York, Yale Üniversitesi Yayınları.
• Ersoy, N. (2021). Timur dönemi sanatında Kemal’üd Din Bihzâd / Kemal’ud din Bihzâd. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Feridüddin Attâr (1483). Mantık Al-Tayr, Herat.
• Feridüddin Attâr (2006). Mantık Al-Tayr, Çev. Abdulbaki Gölpınarlı, İstanbul: Türkiye İş Bankası yayınları, 15. Basım.
• Ettinghausen, R. (1978). Islamic art in the Metropolitan Museum of Art. Metropolitan Museum of Art, 3(39), 334.
• Hillenbrand, R. (1992). The use of space in Timurid Painting, in Timurid Art and Culture, Iran and Central Asia in the Fifteenth Century, eds L. Golombek, M. Subtelny (Leiden,), 76-102.
• Hillenbrand, R. (2005). İslam sanatı ve mimarlığı. Çev, Çiğdem Kafescioğlu, İstanbul: Homer Yayınları.
• İnal, G. (1995). Türk minyatür sanatı (Başlangıcından Osmanlılara kadar). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kazmi, A. (1998). Islamic art-forms in Iranian painting. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hindistan, Aligarh: The Aligarh Muslim Üniversitesi.
• Kamada, Y. (2010). A taste for intricacy, An illustrated manuscript of Mantiq al-Tayr in the Metropolitan Museum of Art. Orient, (45), 129-75.
• Karayel Gökkaya, E. & Kurtman, C. E. (2020). Alegorik anlatım ve Rönesanstan modernizme Batı resminde yansıması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0 (49), 207-238.
• Kia, C. (2006). Is the bearded man drowning? Picturing the figurative in a late fifteenth-century painting from heart. Muqarnas, (23), 85-105.
• Kut, G. (1989). Ali Şîr Nevâî. DİA, İstanbul: TDV Yayınları, (2), 449-453.
• Lukens, M. G. (1967). The fifteenth-century miniatures. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 25(9), 317-338.
• Mahir, B. (2004). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Özkan, M. (1996). Gülşehrî. DİA, İstanbul:TDV Yayınları, (14), 250-252.
• Reinert, B. (2011). Aṭṭār, Farīd-Al-Dīn. Encyclopaedia Iranica, III (1), 20-25.
• Ritter, H. (1955). Das Meer der Seele, s. Mensch, Welt und Gott in den Geschichten des Farīduddīn ʻAṭṭār. Hollanda, Leiden: E. J. Brill., 8-12.
• Ritter, H. (1986). Attâr. Encyclopaedia of Islam, New Ed., (1), 751-755.
• Roxburgh, D. J. (2000). Kamal al-Din Bihzâd and authorship in Persianate painting, Muqarnas, (17), 119-146.
• Schmitz, B. (2012). Ḥabib-Allāh Sāvaji. Encyclopaedia Iranica, 4 (XI), 429-430.
• Serin, M. (2000). Ali Meşhedî, Sultan. DİA, Ankara: TDV Yayınları, (EK-1), 79.
• Sever Demir ve Adıgüzel, F. (2021). Nizamî’nin Hamse’si (BL Or. 6810) örneğinde Nakkaş Bihzâd’a atfedilen minyatürlerde mimari bezemeler, İran Çalışmaları Dergisi, (5)2, 505-542.
• Sever Demir ve Adıgüzel, F. (2022). Minyatür metni nasıl anlatır, İngiliz Kütüphanesi (British Library) Nizâmi-yi Gencevî İskendername örneği. Sanat ve İnsan Dergisi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi 2. Uluslararası Kültür, Sanat ve Toplum Sempozyumu Özel Sayısı, (6), 72-91.
• Sever, (2020). 15. yüzyıl Osmanlı dönemi minyatür sanatı üzerine bir değerlendirme. Sanat Dergisi, (35), 153-166.
• Sevgi, A. (2003). Mantıku’t-Tayr. Ankara: DİA, TDV Yayınları, (28), 29-30.
• Soucek, P. (1989). Behzād, Kamāl-Al-Dīn. İranicaonline, IV (2), 114-116. https, s.//iranicaonline.org/articles/Bihzâd-kamal-al-din
• Soucek, P. (2011). Four folios from the Mantiq al-tair.
• Swietochowski, M. G. (1987). The Metropolitan Museum Of Art, The Islamic world. Editör John P. O'’Neill, New York: Metropolitan Museum of Art Yayınları, 90-91.
• Şahinoğlu, N. (1991). Attâr, Ferîdüddin. DİA, İstanbul: TDV Yayınları, (4) 95-98.
• Uludağ, N. (1998). Hırka. DİA, İstanbul: TDV Yayınları, (17), 373-374.
• Yalçın, İ. (2009). Sakal. DİA, İstanbul: TDV Yayınları, (36), 1-2.
• Yalman, s. (2002). The Art of the Timurid period (ca.1370–1507). In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art Yayınları. https.s.//www.metmuseum.org/toah/hd/timu/hd_timu.htm
• http//www.metmuseum.org/art/collection/search/455249 (erişim: 12. 05. 2023).
• http//www.metmuseum.org/art/collection/search/454362 (erişim: 12. 05. 2023).
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/451730 (erişim: 12. 05. 2023).
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/451731 (erişim: 12. 05. 2023).