FINANCIAL FOUNDATIONS OF SAFRANBOLU DISTRICT IN 20TH CENTURY IN VIEW OF ŞERİYYE REGISTRY

Yıl 2019, Sayı: 3, 94 - 118, 01.11.2019

Selma Turhan Sarıköse

Öz

Given that Ottoman civilization is a founding civilization, Ottoman State carried over the foundations from Seljuk and Anatolian Principalities and added new foundations. Foundation institutions like mosque, masjid, school, madrasah, hospital and soup kitchen usually established by sultans, local administrators, ladies of dynasty and charitable people. This charity institutions continued their activity by these foundations along centuries. Foundations had a big contribution to Ottoman social, economic and cultural life. A type of foundation known as financial foundations was instigated in the Ottoman Period. Number of such foundations flourished amid the heated debates among the scholars on the religious legality of these foundations in 16th century. Numerous monetary foundations were established in the different regions of Ottoman Empire in 19th century. Investigations revealed that a high number of finacial foundations were established in the villages of Safranbolu. Register of financial foundations in Safranbolu were registered in Safranbolu Şeria Court. Lists of people who took loans form these foundations can be seen in archival documents.Effects of these foundations on social and economic life will be evaluated

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, Village, Ottoman, Finacial Foundations, Economy

XIX. Yüzyılda Safranbolu’nun Köylerinde Para Vakıfları

Öz

Osmanlı medeniyetinin bir vakıf medeniyeti olduğu bilinmektedir. Osmanlı Dönemi’nde devletin kuruluşundan itibaren Selçuklu ve Beylikler dönemlerine ait vakıflar devam ettirilmiş aynı zamanda birçok yeni vakıf tesis edilmiştir. Genelde padişah, devlet adamları, hanım sultanlar ve hayırsever Osmanlı vatandaşları tarafından birçok cami, mescit, mektep, medrese, darüşşifa ve imaret gibi vakıf eserler inşa edilmiştir. Bu eserler uzun asırlar hizmetlerini vakıflar sayesinde devam ettirmiştir. Vakıflar Osmanlı sosyal, ekonomik ve kültür hayatına büyük katkı sağlamıştır. Osmanlı Dönemi’nde tesis edilen vakıf türlerinden biri de Nukud Evkafı olarak bilinen para vakıflarıdır. XVI. yüzyılda para vakıfları ile ilgili olarak Osmanlı’da ulema arasında yaşanan tartışmalardan sonra para vakıflarının sayısında hızlı bir artış yaşanmıştır. XIX. yüzyılda Osmanlı coğrafyasının farklı yerlerinde birçok para vakfı tesis edilmiştir. Bu bağlamda Safranbolu’nun köylerinde de birçok para vakfının kurulduğu arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır. Safranbolu Şer’iyye Mahkemesi’nde tescil edilen para vakıfları Şer’iye Sicillerine kaydedilmiştir. Bu çalışmada XIX. yüzyılda Safranbolu’ya bağlı köylerde tesis edilen para vakıfları Safranbolu Şer’iyye Sicilleri’ne göre tespit edilerek Safranbolu’nun sosyal ve ekonomik hayatına katkıları değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, Köy, Osmanlı, Para Vakfı, Ekonomi

Kaynakça

• Safranbolu Şer’iyye Sicili (SŞS), no. 2114, 2115, 2120, 2121, 2122, 2126, , 2129, 2131, 2132, 2133, 2134, 2137, 2138, 2139, 2142, 2144, 2145, , 2147, 2149, 2151, 2153, 2155, 2156.
• Safranbolu Şer’iyye Sicili 2133 Numaralı Defter, (yay. haz. Recep Karacakaya- İsmail Yücedağ- Nazım Yılmaz), Seçil Ofset, İstanbul 2013.
• Safranbolu Şer’iyye Sicili 2144 Numaralı Defter, (yay. haz. Recep Karacakaya- İsmail Yücedağ- Nazım Yılmaz), Seçil Ofset, İstanbul 2013.
• Safranbolu Şer’iyye Sicili 2149 Numaralı Defter, (yay. haz. Recep Karacakaya- İsmail Yücedağ- Nazım Yılmaz), Seçil Ofset, İstanbul 2013. )
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Osmanlı Hukukunda Vakıflar, Hükümleri ve Çeşitleri”, Türkler, X, (ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s. 447-460.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul 1996.
• ÇAĞATAY, Neşet, “Osmanlı İmparatorluğunda Riba-Faiz Konusu Para Vakıfları ve Bankacılık”, Vakıflar Dergisi, S.9 (1971), s. 39-56.
• ÇINAR, Hüseyin-Miyase Koyuncu Kaya, Vakıflar Kaynakçası, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 2015.
• GÜNERİ, Hasan, “Vakıf İşletmeleri”, Vakıflar Dergisi, S. 11 (1976), s. 25
• KOYUNCU KAYA, Miyase, bk. ÇINAR, Hüseyin. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, II, (yay. haz. Nuri Akbayar), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996.
• ÖNTUĞ, M. Murat “Uşak’ta Boduroğlu Vakıfları ve Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, S. 28 (2004), s.77-98.
• ÖZCAN, Tahsin, Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği, TTK, Ankara 2003.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II- III, MEB Yay, İstanbul 1993.
• TURHAN SARIKÖSE, Selma “Osmanlı Dönemi’nde Safranbolu’da Sıbyan Mektepleri ve Medreseler”, Türk- İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, S.28 (2019), s. 307-320.
• ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Vakıf”, İslâm Ansiklopedisi, XIII, MEB, İstanbul , s.153-172.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin, XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi, TTK, Ankara 2003.