KANSER TANISI ALAN BİREY VE AİLESİNDE RUH SAĞLIĞI

Yıl 2022, Sayı: 9, 63 - 90, 31.10.2022

Fatma Merve Akkanat Karagil , Hatice Harmancı

https://doi.org/10.54557/karataysad.1172368

Öz

Kanser, vücuttaki bazı hücrelerin farklı değişkenler sebebiyle kontrol dışında çoğalmasıyla oluşan ve genellikle anormal doku büyümesiyle kendini gösteren çok boyutlu bir hastalık olarak tanımlanmaktadır. Kanser hastalığının çok boyutlu olması, kanser tanısı alan bireylerin hastalıkla beraber birçok farklı sorun yaşamalarına neden olmaktadır. Bu sorunlar, hastalık süreci boyunca genel olarak fiziksel, sosyal, psikolojik ve ekonomik yönden hastaların birtakım zorluklar yaşamasıyla ortaya çıkmaktadır. Ayrıca tanı alan hastalara bakım sağlayan aile üyelerinin de bu süreç boyunca farklı sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir. Bakım sağlayan aile üyelerinin yaşadıkları sorunlar tanı alan hastaların yaşadıkları sorunlarla benzerlik göstermektedir. Netice itibariyle kanser hastalığı, tanı alan bireylerin ve ailelerinin içerisinde bulundukları süreçten dolayı birtakım güçlükler yaşamalarına ve beraberinde ruh sağlıklarında olumsuz anlamda değişimlerin oluşmasına neden olmaktadır. Bu araştırmada, kanser tanısı alan bireylerin ve ailelerinin, hastalık süreci boyunca yaşadıkları problemlerin ve etkilenen ruh sağlıklarının incelenmesi amaçlanmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kanser, Birey, Aile, Biyopsikososyal Faktörler

Destekleyen Kurum

Finansal destekçi yoktur

Mental Health of the Diagnosed Patients of Cancer and Their Families

Öz

Cancer is defined as a multidimensional disease that occurs when some cells in the body multiply out of control due to different variables, and usually manifests itself with abnormal neoplasm. The multidimensional nature of cancer causes individuals diagnosed with cancer to experience many different problems alongside the disease. These problems arise when patients experience some difficulties in terms of physical, social, psychological and economic aspects throughout the disease process. In addition, it has been determined that family members who provide care to the diagnosed patients have different problems during this process. The problems experienced by the family members providing care are similar to the problems experienced by the diagnosed patients. As a result, cancer causes the individuals diagnosed and their families to experience some difficulties due to the process they are in, along with negative changes in their mental health. In this study, it is aimed to examine the problems and affected mental health of individuals diagnosed with cancer and their families during the disease process.

Anahtar Kelimeler

Cancer, Individual, Family, Biopsychosocial Factors

Kaynakça

• Aksu, A. (2014). Kanser Tanısı Konmuş Çocuk Yakınlarının Bakım Yüklerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,. İstanbul.
• Alagöz, H. (2019). Kadın Genital Kanserinde Belirtiler. Ocak 04, 2022 tarihinde https://www.ordusevgi.com/haberler/kadin-genital-kanserinde-belirtiler adresinden alındı
• Altınova, H. H., & Duyan, V. (2013). Onkolojik Sosyal Hizmet. Turkısh Journal of Famıly Medıcıne and Prımary Care (TJFMPC), 7(3), 40-45.
• Anderson, C., Park, E. M., Rosenstein, D. L., & Nichols, H. B. (2018). Suicide Rates Among Patients with Cancers of the Digestive System. HHS Public Access, 27(9), 2274-2280.
• Ardıç, S. (2020). Palyatif Dönemdeki Onkoloji Hastalarının Yakınlarının Öz-Anlayış Düzeylerinin Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Kalitesi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,. İstanbul.
• Ayar, T. (2018). Onkoloji Hastalarının Algıladıkları Yalnızlık ve Sosyal Destek Düzeyinin Yaşam Kalitesi ve Semptom Kontrolü Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,. Samsun.
• Başak, Ş. C. (2015). Üniversite Öğrencilerinde Meme Kanseri Bilgi Seviyesi: Geniş Kapsamlı Meme Kanseri Bilgi Testi'nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,. İstanbul.
• Beki, F. (2021). Onkoloji Hastaları Örneğinde Manevi Sosyal Hizmetler. Doktora Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü,. İstanbul.
• Boyle, P., & Levin, B. (2008). World Cancer Report 2008. Lyon: International Agency for Research on Cancer (IARC).
• Bozkurt, C., Uğurlu, Z., Tanyıldız, H. G., Yeşil, Ş., Kiraz, H., Toprak, Ş., . . . Ertem, U. (2019). Çocukluk Çağı Kanser Hastaları ile Ailelerinin Tedavi ve İzlem Sürecinde Yaşadığı Ekonomik ve Psikososyal Sorunlar. Türk Pediatri Arşivi, 54(1), 35-39.
• Bradley, C. J. (2019). Economic Burden Associated with Cancer Caregiving. Seminars in Oncology Nursing, 35(4), 333-336.
• Brinkman, T. M., Recklitis, C. J., Michel, G., Grootenhuis, M. A., & Klosky, J. L. (2018). Psychological Symptoms, Social Outcomes, Socioeconomic Attainment, and Health Behaviors Among Survivors of Childhood Cancer: Current State of the Literature. J Clin Oncol, 36(21), 2190-2197.
• Carroll, R., Lawson, A. B., Kirby, R. S., Faes, C., Aregay, M., & Watjou, K. (2017). Space-time Variation of Respiratory Cancers in South Carolina: A Flexible Multivariate Mixture Modeling Approach to Risk Estimation. HHS Public Access, 27(1), 42-51.
• Caruso, R., Nanni, M. G., Riba, M. B., Sabato, S., & Grassi, L. (2017). The Burden of Psychosocial Morbidity Related to Cancer: Patient and Family Issues. International Review of Psychiatry, 29(5), 389-402.
• Ceylan Gür, S. (2018). Kanserli Hastalara Bakım Veren Bireylerin Bakım Yükü, Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,. Şanlıurfa.
• Chino, F., Peppercorn, J., Taylor, D. H., Lu, Y., Samsa, G. P., Abernethy, A. P., & Zafar, Y. S. (2014). Self‐Reported Financial Burden and Satisfaction With Care Among Patients With Cancer. Oncologist, 19(4), 414-420.
• Choubey, J., Choudhari, J. K., Patel, K., & Verma, M. K. (2017). Respiratory Cancer Database: An Open Access Database of Respiratory Cancer Gene and miRNA. Journal of Cancer Research and Therapeutics, 13(3), 487-490.
• Çakın, M. (2020). Ailesinde Kanser Tanısı Almış Üniversite Öğrencileriyle Ailesinde Kanser Tanısı Almamış Üniversite Öğrencilerinin Depresyon ve Sürekli Kaygı Durumlarının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kent Üniversitesi, Lisanüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• Dedeli, Ö., & Karadeniz, G. (2009). Kanser Ağrısının Kontrölü ile Psikososyal-Spiritüel Modelin Birleştirilmesi. Ağrı Dergisi, 21(2), 45-53.
• Duquenne, J., Paulus, A., Sibille, A., Corhay, J., Louis, R., & Duysinx, B. (2021). Pre-cancerous Lung Lesions and Lung Cancer Screening. Rev Med Liege, 76(5-6), 440-445.
• Eker, A., & Aslan, E. (2917). Jinekolojik Kanser Hastalarında Psiko-sosyal Yaklaşım. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 14(4), 298-303.
• Ertuğrul Kırık, E. (2020). Onkoloji Servisinde Yatan Hastaların Psikososyal Gereksinimlerini Belirleme. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,. Zonguldak.
• Evcili, F., & Bekar, M. (2013). Jinekolojik Kanser Tanısı Almanın Psikososyal Boyutu ve Hemşirelik Yaklaşımları. Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi, 16(1), 21-28.
• Ferlay, J., Shin, H.-R., Bray, F., Forman, D., Mathers, C., & Parkin, D. M. (2010). Estimates of Worldwide Burden of Cancer in 2008: Globocan 2008. International Journal of Cancer, 127(12), 2893-2917.
• Fırat, S., & Erk, M. A. (2021). Kanser Tanısı Almış Ergenlerin Yaşadıkları Ruhsal Sorunlar ve Psikososyal Sorunlar. A. Kapukaya içinde, Kanserli Hastalarda Psikososyal ve Fiziksel Rehabilitasyon (s. 8-11). Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Geng, H.-m., Chuang, D.-m., Yang, F., Yang, Y., Liu, W.-M., Liu, L.-H., & Tian, H.-M. (2018). Prevalence and Determinants of Depression in Caregivers of Cancer Patients: A Systematic Review and Meta-analysis. Medicine (Baltimore), 97(39), 1-8.
• Girgis, A., Lambert, S., Johnson, C., Waller, A., & Currow, D. (2013). Physical, Psychosocial, Relationship, and Economic Burden of Caring for People With Cancer: A Review. Journal of Oncology Practice, 9(4), 197-202.
• Hendrix, C. C., Bailey Jr, D. E., Steinhauser, K. E., Olsen, M. K., Stechuchak, K. M., Lowman, S. G., Tulsky, J. A. (2016). Effects of Enhanced Caregiver Training Program on Cancer Caregiver's Self-Efficacy, Preparedness, and Psychological Well-Being. Support Care Cancer, 24(1), 327-336.
• Hocaoğlu, Ç., Suroğlu, M., Özyazıcı, E., Eminağaoğlu, S., & Gökdemir, Ö. (2003). Bir Eğitim Hastanesinde Yatarak Tedavi Gören Akciğer Kanseri ve Lösemi Tanısı Almış Olan Bir Grup Hastanın Ruhsal Durumları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Anadolu Tıp Dergisi, 5(1), 31-34.
• Husson, O., Zebrack, B., Block, R., Embry, L., Aguilar, C., Hayes-Lattin, B., & Cole, S. (2017). Health-Related Quality of Life in Adolescent and Young Adult Patients With Cancer: A Longitudinal Study. Journal of Clinical Oncology, 35(6), 652-659.
• Ihlamur, W., Vodermaier, A., MacKenzie, R., & Greig, D. (2012). Anxiety and Depression After Cancer Diagnosis: Prevalence Rates by Cancer Type, Gender and Age. Journal of Affective Disorders, 141(2-3), 343-351. Işıkhan, V. (2007). Kanser ve Sosyal Destek. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(1), 15-29.
• Karabuğa Yakar, H., & Pınar, R. (2013). Kanserli Hastalara Bakım Veren Aile Üyelerinin Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 15(2), 1-16.
• Karakartal, D. (2017). Kanser Tanısı Almış Hastaların Ruh Sağlıkları ile Kişisel Yardım ve Destekleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 583-599.
• Kavanaugh, M., Kramer, B. J., Walsh, M. C., & Dietz, A. T. (2015). Factors Contributing to Economic Burden in Lung Cancer Spousal Caregivers. Palliative & Supportive Care, 13(3), 691-700.
• Kolak, A., Kamińska, M., Sygit, K., Budny, A., Surdyka, D., Kukiełka-Budny, B., & Burdan, F. (2017). Primary and Secondary Prevention of Breast Cancer. Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 24(4), 549-553.
• Kooshkaki, O., Derakhşani, A., Safarpour, H., Necefi, S., Vahedi, P., Esmer, O., . . . Baradaran, B. (2020). The Latest Findings of PD-1/PD-L1 Inhibitor Application in Gynecologic Cancers. International Journal of Molecular Sciences, 21(14), 5034.
• Kurt, S., Ünsar, S., & Erol, Ö. (2020). Kanserli Hastalara Bakım Verenlerin Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 43-48.
• Lapid, M. I., Atherton, P. J., Kung, S., Sloan, J. A., Shahi, V., Clark, M. M., & Rummans, T. A. (2016). Cancer Caregiver Quality of Life: Need for Targeted Intervention. Psycho-Oncology Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 25(12), 1400-1407.
• Lewandowska, A., Rudzki, G., Lewandowski, T., Próchnicki, M., Rudzki, S., Laskowska, B., & Brudniak, J. (2020). Quality of Life of Cancer Patients Treated with Chemotherapy. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(19), 6938-6940.
• Liang, Y., Zhang, H., Song, X., & Yang, Q. (2020). Metastatic Heterogeneity of Breast Cancer: Molecular Mechanism and Potential Therapeutic Targets. Seminars in Cancer Biology, 60(-), 14-27.
• McIlfatrick, S., Muldrew, D. H., Beck, E., Carduff, E., Clarke, M., Finucane, A., . . . Hasson, F. (2019). Examining Constipation Assessment and Management of Patients with Advanced Cancer Receiving Specialist Palliative Care: a Multi-site Retrospective Case Note Review of Clinical Practice. BMC Palliat Care, 18(1), 1290-1300.
• Mount, B. M. (1980). Psychological Impact of Urologic Cancer. American Cancer Society, 45(27), 1985-1992.
• Noyan, A. M. (2016). Akciğer Kanserlerinde Depresyon, Anksiyete, Post-travmatik Stres Bozukluğu. M. Gülhan, & Ü. Yılmaz içinde, Akciğer Kanserinde Destek Tedavisi. İstanbul: Probiz Ltd. Şti.
• Orak, O. S., & Sezgin, S. (2015). Kanser Hastasına Bakım Veren Aile Bireylerinin Bakım Verme Yüklerinin Belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi - Journal of Psychiatric Nursing, 6(1), 33-39.
• Özbaş, S., & Özkan, S. (2010). Kadın Sağlığını Geliştirmede Medyanın Kullanımı ve Etkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(5), 541-546.
• Özmen, V. (2014). Breast Cancer in Turkey: Clinical and Histopathological Characteristics (Analysis of 13.240 Patients). The Journal of Breast Health, 10(2), 98-105.
• Pelit Aksu, S., & Şentürk Erenel, A. (2021). Caregiver Burden and the Level of Perceived Social Support of Caregivers Helping with Inpatient Care of Patients with Gynecologic Cancer. Florence Nightingale J Nurs., 29(1), 113-123.
• Pham, H., Torres, H., & Sharma, P. (2019). Mental Health İmplications in Bladder Cancer Patients: A Review. Urologic Oncology: Seminars and Original Investigations, 37(2), 97-107.
• Ross, E. K. (2010). Ölüm ve Ölmek Üzerine. Ankara: Aprıl Yayıncılık.
• Roy, P., & Saikia, B. (2016). Cancer and Cure: A Critical Analysis. Indian Journal of Cancer, 53(3), 441-442.
• Sargın, N. (2012). Çocuklarda Ruh Sağlığı. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Seven, M., Akyüz, A., Sever, N., & Dinçer, Ş. (2013). Kanser Tanısı Alan Hastaların Yaşadığı Fiziksel ve Psikolojik Semptomların Belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(3), 219-224.
• Sharma, K., Das, S., Mukhopadhyay, A., Rath, G., & Mohanti, B. (2009). Economic Cost Analysis in Cancer Management and its Relevance Today. Indian Journal of Cancer, 46(3), 184-189.
• Shih, Y.-C. T., & Halpern, M. T. (2008). Economic Evaluations of Medical Care İnterventions for Cancer Patients: How, Why, and What Does it Mean? CA: A Cancer Journal for Clinicians, 58(4), 231-244.
• Smith, S. G., Turner, B., Pati, J., Petrides, K., Sevdalis, N., & Green, J. S. (2012). Psychological İmpairment in Patients Urgently Referred for Prostate and Bladder Cancer İnvestigations: the Role of Trait Emotional İntelligence and Perceived Social Support. Supportive Care in Cancer, 20(4), 699-704.
• Sousa, A., Sonavane, S., & Mehta, J. (2012). Psychological Aspects of Prostate Cancer: A Clinical Review. Prostate Cancer and Prostatic Diseases, 15(2), 120-127.
• Stam, H., Grootenhuis, M., & Last, B. (2001). Social and Emotional Adjustment in Young Survivors of Childhood Cancer. Support Care Cancer, 9(7), 489-513.
• Toptaş Kılıç, S., & Öz, F. (2019). Family Caregivers’ Involvement in Caring with Cancer and their Quality of Life. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 20(6), 1735–1741.
• Toptaş Kılıç, S., & Öz, F. (2019). Kanser Hastalarına Bakım Veren Aile Üyelerinin Sorunları, Yaşam Kalitesi ve Müdahaleler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 6(3), 197-204.
• Turan Kavradım, S., & Canlı Özer, Z. (2014). Kanser Tanısı Alan Hastalarda Umut. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(2), 154-164.
• Tünel, M., Vural, A., Evlice, Y. E., & Tamam, L. (2012). Meme Kanserli Hastalarda Psikiyatrik Sorunlar. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi (Archives Medical Review Journal), 21(3), 189-219.
• Usta Yeşilbalkan, Ö., Durmaz Akyol, A., Çetinkaya, Y., Altın, T., & Ünlü, D. (2005). Kemoterapi Tedavisi Alan Hastaların Tedaviye Bağlı Yaşadıkları Semptomlar ve Yaşam Kalitesine Olan Etkisinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 21(1), 13-31.
• Uygur, M. C. (2021). Üroonkoloji Nedir? Ocak 03, 2022 tarihinde https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/15370/uroonkoloji-nedir adresinden alındı
• Uzun, N. B., & Hocaoğlu, A. (2021). Meme Kanserinin Kadınların Psikolojik Sağlığına Etkileri: Beden İmgesinde Öz-şefkate Dayalı Müdahalelerin Gözden Geçirilmesi. Nesne Psikoloji Dergisi, 9(22), 958-967.
• Uzun, P. (2016). Çocuk Hematoloji-Onkoloji Hastalarının Ebeveynlerinin Tükenmişlik Düzeyleri ve Baş Etme Biçimlerinin; Çocukların Psikolojik Belirtileri Üzerine Etkisi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,, 1-116. İstanbul.
• Ülger, E., Alacacıoğlu, A., Gülseren, A. Ş., Zencir, G., Demir, L., & Tarhan, M. O. (2014). Kanserde Psikososyal Sorunlar ve Psikososyal Onkolojinin Önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 28(2), 85-92.
• Ünal, E., Atik, D., & Gözüyeşil, E. (2021). Meme Kanseri ve Aromaterapi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Halk Hekimliği Dergisi, 11(1), 1-9.
• Yang, S., Liu, T., Cheng, Y., Bai, Y., & Liang, G. (2019). Immune Cell İnfiltration as a Biomarker For The Diagnosis and Prognosis of Digestive System Cancer. Cancer Science, 110(12), 3639–3649.
• Yanmış, S., & Mollaoğlu, M. (2018). Akciğer Kanseri Olan Bireylerde Dispne ve Yeti Yitiminin Belirlenmesi. H. Kahya içinde, 1. Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Yeni Ufuklar Kongresi Bildirileri Kitabı. Elazığ: ASOS Yayınları.
• Yıldırım, S., & Gürkan, A. (2010). Psikososyal Açıdan Kanser ve Psikiyatri Hemşiresinin Rolü. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 26(1), 87-97.
• Yıldız, E., Dedeli, Ö., & Çınar Pakyüz, S. (2016). Kanser Hastalarına Bakım Veren Aile Üyelerinin Bakım Yükü ve Yaşam Kalitesinin İncelenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 13(3), 216-225.
• Yılmaz Özpolat, A. G., & Biçer Kanat, B. (2016). Kanser Hastalarında Travma Sonrası Büyüme Kavramı. Turkish Journal of Clinics and Laboratory, 7(4), 106-110.
• Yun, Y. H., Rhee, Y. S., Kang, I. O., Lee, J. S., Bang, S. M., Lee, W. S., Hong, Y. S. (2005). Economic Burdens and Quality of Life of Family Caregivers of Cancer Patients. Oncology, 68(2-3), 107-114.
• Zengin, O., & Öztuna, B. (2018). Kanser Hastalarına Yönelik Sosyal Hizmetler ve Sosyal Güvenlik Düzenlemeleri. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 18(1), 1-14.
• Zhang, H., Feng, Q., Chen, W.-D., & Wang, Y.-D. (2018). HGF/c-MET: A Promising Therapeutic Target in the Digestive System Cancers. International Journal of Molecular Sciences, 19(11), 3295.
• Zhao, G., Chaoyang, L., Jun, L., & Balluz, L. S. (2013). Physical Activity, Psychological Distress, and Receipt of Mental Healthcare Services Among Cancer Survivors. Journal of Cancer Survivorship, 7(1), 131-139.
• Zhou, F.-L., Zhang, W.-G., Wei, Y.-C., Xu, K.-L., Hui, L.-Y., Wang, X.-S., & Li, M.-Z. (2005). Impact of Comorbid Anxiety and Depression on Quality of Life and Cellular İmmunity Changes in Patients with Digestive Tract Cancers. World Journal of Gastroenterology, 11(15), 2313-2318.