KADINLAR DÜNYASI'NDA FEMINIZM VE MILLIYETÇILIK SÖYLEMLERI

Yıl 2022, , 124 - 137, 30.06.2022

Emel Zorluoglu

https://doi.org/10.38060/kare.1080061

Öz

Osmanlı kadınlarının haklarını aramadıkları, ancak bu hakların kendilerine bahşedildiği yönünde yaygın bir kanı vardır. 1980'lerde filizlenmeye başlayan feminist araştırmacıların çabalarıyla tarihin derinliklerine gömülü kadınlar keşfedilmeye başlanınca bu efsane de yıkılmış olur. Osmanlı kadını mücadelesine ışık tutan bu çalışmalar sayesinde anneannelerimizin zorlu şartlar altında çetin bir mücadele verdikleri bilgisine ulaşırız. Osmanlı kadınları sadece ulusal sınırlar içinde haklarını elde etmek için değil, aynı zamanda seslerinin uluslararası alanda duyulmasını engelleyen oryantalist ikilemleri de aşmak için mücadele etmişlerdir. Osmanlı kadınları tarafından yazılan ve yayınlanan birçok dergi bulunmaktadır fakat bu makale çerçevesinde Kadınlar Dünyası dergisinde yaşanan feminist ve milliyetçi tartışmaların bağlamsal bir okuması gerçekleştirecek ve o dönemin kadınlarının feminizm ve milliyetçilik konusunu nasıl ele aldığı tartışılacaktır. Osmanlı kadınları kendilerini feminizm kelimesi ile ilişkilendirmişler midir yoksa kendilerini savunmak için yeni bir yol mu bulmaya çalışmışlardır? Batılı feminist idealler ve Doğulu milliyetçi normlar çerçevesinde kendilerini nasıl konumlandırmışlardır? Bu yazıda, bu oldukça zıt kavramların kadın özgürlüğü söylemine nasıl karıştığı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadınlar Dünyası, Feminizm, Osmanlı Kadın Çalışmaları, Kadın Hakları Mücadelesi.

Feminist and Nationalist Discourse in Kadınlar Dünyası

Öz

There is a widely presumed idea that Ottoman women did not ask for their rights but those rights were bestowed upon them. The bourgeoning feminist studies of 1980s, however, refuted this long-lasting myth as they discovered what has been buried within the annals of history. With the efforts of these studies shedding light on Ottoman women’s emancipation, we reach out to the knowledge that our grandmothers put up a valiant struggle under challenging circumstances. Ottoman women struggled not only to gain their rights within the national boundaries but also to circumvent orientalist dichotomies that have traditionally prevented their feminist voice to be heard internationally. Even after being discovered from the long-forgotten dusty shelves, accessing what has been discussed by our grandmothers was not simple and straightforward. As Ottoman women recorded their struggle in the Ottoman script, their ideas could not be conveyed effortlessly and needed transliteration into Latin script. Thanks to the transliteration project of women periodicals carried out by The Women’s Library and Information Centre, we can now access and analyse what had been discussed by our grandmothers. While there are several notorious women periodicals published for women, within the frame of this paper, I will conduct a contextualised reading of the feminist and nationalist discussion that has taken place within the Women’s journal Kadınlar Dünyası (Women’s World) and discuss how women of that time took the issue of feminism and nationalism. Did they relate themselves to the word, feminism, or tried to find a new way to defend themselves? How did they situate themselves within the frame of Western feminist ideals and Eastern nationalist norms? In this paper, I will mainly discuss how these rather opposite terms entangled within the discourse of female freedom.

Anahtar Kelimeler

Kadınlar Dünyası, Feminism, Ottoman women studies, women emancipation

Kaynakça

• Akif, Nebile, ‘Hikmet-i İctimaiye ve Nisvan,’ in Kadınlar Dünyası: 51.-100. Sayılar İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Akkent, Meral. ‘Osmanlı Büyükannelerin Feminist Talepleri Geçmişe Kısa bir Bakış,’ in Kadın Hareketinin Kurumlaşması Fırsatlar ve Rizikolar, ed./translated. By Meral Akkent. İstanbul: Metis Yayınları. 1994.
• Ali Emine, Seher, ‘Tesettür Meselesi – 12 Mayıs 1329,’ in Kadınlar Dünyası: 1.-50. Sayılar İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Aşa, Emel. "1928’e Kadar Türk Kadın Mecmuaları." Unpublished MA Thesis. İstanbul: İstanbul University (1989).
• Atamaz-Hazar, Serpil, ‘Reconstructing the History of the Constitutional Era in Ottoman Turkey through Women's Periodicals.’ Aspasia 5.1 (2011): 92-111.
• Baktıaya, Adil. Bir Osmanlı Kadınının Feminizm Macerası: Hamidiye Modernleşmesi. İstanbul: H2O Kitap, 2016.
• Belkıs, Mükerrem, ‘Açık Muhabere- 3 Temmuz 1329,’ in Kadınlar Dünyası: 51.-100. Sayılar İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Biçer-Deveci, Elife ‘The Movement of Feminist Ideas. The Case of Kadınlar Dünyası,’ in A Global Middle East. Mobility, Materiality and Culture in the Modern Age, 1880- 1940, ed. by Liat Kozma/Cyrus Schayegh/Avner Wishnitzer (London: I.B. Tauris, 2015.), 347-355.
• Çakır, Serpil. ‘Kadın Tarihinden iki isim: Ulviye Mevlan, Nezihe Muhittin,’ Toplumsal Tarih Dergisi, 46. (1997): 8-11.
• __________. ‘Feminism and Feminist History-Writing in Turkey: The Discovery of Ottoman Feminism,’ Aspasia 1(2007):61-83.
• __________. ‘Feminist Tarih Yazımı: Tarihin Kadınlar İçin, Kadınlar Tarafından Yeniden İnşası,’in 21. Yüzyıla Girerken Türkiye'de Feminist Çalışmalar, Prof. Dr. Nermin Abadan Unat'a Armağan, ed. by Sancar, S. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2011.
• ___________. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• Davaz, Aslı. Esitsiz Kiz Kardeslik: Uluslararasi ve Ortadogu Kadin Hareketleri, 1935 Kongresi ve Türk Kadın Birliği. İstanbul: Kültür Yayınları, 2014.
• Haydar, Aziz, ‘Kadınlık- 26 Nisan 1329,’ in Kadınlar Dünyası: 1.-50. Sayılar İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Kadınlar Dünyası Editors, ‘Hukuk-u Nisvan-4 Nisan 1329,’ in Kadınlar Dünyası: 1.-50. Sayılar İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Leila J., Rupp, ‘Challenging imperialism in international women's organizations, 1888-1945.’ NWSA journal 8.1 (1996): 8-27.
• ___________. ‘Speaking Truth to Power” in Transnational Feminist History.’ Journal of American Studies of Turkey 38 (2013): 19-24.
• Lerner, Gerda. The Creation of Feminist Consciousness: From the Middle Ages to the Eighteen-Seventy. Oxford: Oxford University Press, 1993.
• Rifat, Mehlika, ‘Esir Değiliz-14 Nisan 1329,’ in Kadınlar Dünyası: 1.-50. Sayılar İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• S[at], P., ‘Tesettür’I-Nisvan – 21 Haziran 1329,’ in Kadınlar Dünyası: 51.-100.. Sayılar İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Saygılıgil, Feryal ‘Sunuş,’ ‘Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 10/Feminizm, ed. by Feryal Saygılıgil, Nacide Berber. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Serpil, Atamaz-Hazar, ‘Reconstructing the History of the Constitutional Era in Ottoman Turkey through Women's Periodicals.’ Aspasia 5.1 (2011): 92-111.
• Van Os, Nicole. ‘Osmanlı Müslümanlarında Feminizm,’ in Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, ed. Tanıl Bora and Murat Gültekingil. İstanbul, İletişim Yayınları 2001. 335-347.
• ___________. ‘They Can Breathe Freely Now: The International Council of Women and Ottoman Muslim Women (1893–1920s),’ Journal of Women's History, 28. (2016): 17-40.
• Weber, Charlotte. ‘Unveiling Scheherazade: Feminist Orientalism in the International Alliance of Women, 1911-1950,’ Feminist Studies 27.1 (2001): 125- 157.
• ___________. ‘Between Nationalism and Feminism: The Eastern Women’s Congress of 1930 and 1932,’ Journal of Middle East Women’s Studies 4.1 (2008): 83- 106.
• Yıldız, Hülya. ‘Rethinkinking the Political: Ottoman Women as Feminist Subjects,’ Journal of Gender Studies 27.2 (2018): 177-191.
• Zihnioğlu, Yaprak. Kadınsız İnkilap: Nezihe Muhittin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis, 2016.