Ömer Seyfettin’in “Mehdi” Hikâyesini Kronotop Kavramıyla Okumak

Yıl 2021, Sayı: 11 / Ömer Seyfettin Anı Sayısı, 343 - 353, 20.07.2021

Hasret Oğurlu

Öz

Ömer Seyfettin, Türk hikâyeciliğinin önemli isimlerinden biridir ve Türk edebiyatında Maupassant tarzı olay hikâyeciliğinin temsilcilerindendir. Ömer Seyfettin, hikâyede etkin bir anlatım sağlamak ve tematik değeri vurgulamak için yapısal unsurların kurgusuna önem verir. Kaleme aldığı birçok hikâyesinde yapıyı biçimlendiren başlıca unsur millî kimlik düşüncesidir. Yazar millî kimlik düşüncesini temellendirirken zaman ve mekân unsurlarını etkin bir biçimde kullanır.
Zaman ve mekân edebî metinlerin en temel ve en önemli yapı unsurlarındandır. Anlatının iskeletini oluşturan bu öğeler, sürekli olarak etkileşim hâlindedirler. Kronotop kavramı ise, zaman anlamına gelen ‘chronos’ ve mekân anlamına gelen ‘topos’ kelimelerinden meydana gelmektedir. İlk kez Bakhtin tarafından kullanılan bu kavram, uzam ve zamanın birbirinden ayrılamazlığını ifade eder.
Bu çalışmada, Ömer Seyfettin’in “Mehdi” adlı hikâyesinde yer alan zamansal ve mekânsal unsurlar, Bakhtin’in ‘kronotop’ kavramından yola çıkılarak incelenmiştir. Hikâyedeki temel kronotoplar tespit edilmiş, bunların anlatıyı nasıl şekillendirdiği, hangi duygu ve değerleri bünyesinde barındırdığı ele alınmıştır. İnceleme sonucunda yazarın ‘yol’ ve buna bağlı olarak gelişen ‘karşılaşma’ kronotoplarını kullandığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, Mehdi, Bakhtin, Kronotop, Zaman, Mekân

READING OMER SEYFETTIN’S “MAHDI’S STORY” WITH THE CONCEPT OF CHRONOTOPES

Öz

Ömer Seyfettin is one of the important names of Turkish storytelling and is one of the representatives of Maupassant style storytelling in Turkish literature. Ömer Seyfettin gives importance to the construction of structural elements in order to provide an effective narrative in the story and to emphasize the thematic value. The main factor shaping the structure in many of his stories is the idea of national identity. The author uses time and space elements effectively while grounding the idea of national identity.
Time and space are the most basic and most important structural elements of literary texts. These elements, which form the skeleton of the narrative, are in constant interaction. The word chronotope comes from the words 'chronos' meaning time and 'topos' meaning space. This concept, first used by Bakhtin, expresses the inseparability of space and time.
In this study, the temporal and spatial elements in Ömer Seyfettin's story named "Mehdi" were examined based on Bakhtin's concept of "chronotope". The main chronotopes in the story have been identified, how they shape the narrative and which emotions and values they contain are discussed. As a result of the examination, it was determined that the author used the chronotopes of the "road" and the "encounter" that developed accordingly.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, Mehdi, Bakhtin, chronotope, time, space

Kaynakça

• BACHELARD, Gaston. Mekânın Poetikası, Çev., Alp Tümertekin. İstanbul: İthaki Yayınları, 1996.
• BAKHTİN, Mikhail. “Romanda Zaman ve Kronotop Biçimlerine İlişkin Sonuç Niteliğinde Kanılar”, Karnavaldan Romana, Der., Sibel Irzık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
• DEMİR, Ayşe. “Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde Millî Kimlik İnşa Unsuru Olarak Mekân”. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi ICANAS Bildirileri, Ankara, 2007, s. 195-207.
• DEMİR, Ayşe. Mekânın Hikâyesi Hikâyenin Mekânı, İstanbul: Kesit Yayınları, 2011.
• HALBWACHS, Maurice. Kolektif Bellek, Çev., Zuhal Karagöz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• KARAARSLAN, Faruk. Toplumsal Hafıza, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2019.
• SEYFETTİN, Ömer. Hikâyeler 1, Haz., Hülya Argunşah. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020. s. 357-364.
• YÜCEL, Tahsin. Anlatı Yerlemleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.