Türk ve Rus Mitolojisinde Hayvan Mitleri

Yıl 2021, - Özel Sayı: Türkiye’de Karşılaştırmalı Edebiyat, 150 - 171, 31.07.2021

Güneş Sütcü

Öz

Mitoloji, toplumların geçmişini ve özünü yansıtan bir ayna niteliği taşır. Her toplumun kendi öz kültürünün, ikliminin ve coğrafyasının kendine has özelliklerini yansıtır. Bu anlamda tüm milletlerin özgün bir gelenek, görenek ve inanç sistemine sahip oldukları gözlenmektedir. Atalarından kalan kültürel mirasa sahip çıkabilmiş Türk ve Rus mitolojisi bu bağlamda zenginliklerinin yanı sıra kendilerine özgü değerlerini korumayı başarabilmiş örneklerdir. Öte yandan dilden dile dolaşan efsanelerin birbirlerinden etkilenerek ve birbirlerini tamamlayarak ortak mitler doğurdukları da görülmektedir. Nitekim en eski Türk mitlerinin Radloff, Verbitsky, Potanin, Valihanov ve Propp gibi Rus bilim adamları tarafından derlenerek yazıya geçirilmesi Türk ve Rus milleti arasındaki etkileşimi ifade eder. Türkçedeki hayvanlara ait bazı terimlerin ilk olarak Rusçaya etki etmesi, yine benzer şekilde bir başka etkileşimin göstergelerindendir. Bu çalışmanın amacı, Türk ve Rus mitolojisinde hayvan mitlerini karşılaştırmalı yöntem çerçevesinde incelemektir. Gerçekleştirilen inceleme bağlamında Türk ve Rus halkı için hayvan mitlerinin ne tür sembolik anlamlar taşıdığı, nasıl algılandığı, ortak ve farklı noktaların neler olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk mitolojisi, karşılaştırmalı, Rus mitolojisi, hayvan, mit

Kaynakça

• Akman, Deniz Melek. Karşılaştırmalı Yunan ve Türk Mitolojisi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, (2020).
• Alkan, Erdoğan. “Şiir ve Mitoloji.” Varlık Sanat ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 1015, (1992): 17-20.
• Arhangelskaya, Alla Mstislavovna. “Sobaka kak “neçistoye” jivotnoye v traditsionnoy narodnoy kulture i yazıke.” Slavica Slovaca, 55, No 1, (2020): 110-122.
• Batırşin, Şamil. “Obrazı Mifiçeskih Jivotnıh V Russkoy, Başkirskoy i Kitayskoy lingvokulturah.” Mejdunarodnıy Jurnal Mir Nauki, Kulturı, Obrazovaniya, No 2, (2019): 470-472.
• Bayat, Ali Haydar. Tıp ve Eczacılık Sembolü Yılan. T.E.B. 3. Bölge. İzmir Eczacı Odası Bülteni, Mart. (1983). http://e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/eczaciodasiyayinlari/izmir-mart83/6.pdf. Erişim Tarihi: 28.02.2021.
• Çetin, Aysun. Tanzimattan Cumhuriyete Türk Aydınlarının Mitolojiye Bakış Tarzı, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, (1993).
• Çobanoğlu, Özkul. “Toplumsal ve İktisadi Yönleri ile Türk Mitolojisi”. Bilim ve Ütopya. 270. (2016).
• Çoruhlu, Yaşar. Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
• Derbenyova L. Viktorovna, (2016). “Volk v vestiarnom kulturnom kode: spasitel, pogubitel I kulturnıy geroy.” Jurnal vostoçnoslavyanskaya filologiya, literaturovedebiye 3(27), 48-57.
• Gezgin, Deniz. Hayvan Mitosları. (İstanbul: Sel Yayıncılık, 2014), 36.
• Gura, Aleksandr Viktoroviç. Simvolikajivotnıh v slavyanskoy narodnoy traditsii. Moskva: İndrik, (1997).
• Güngör, Özlem. “Divan Şiirinde Mitolojik bir Unsur Olarak Kartal Figürü.” Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi. Sayı 1. Cilt 2. (2016): 73.
• Gürçay, Serdar. “Mitolojilerde Uçan At Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma.” Aydın Türlük Bilgisi Dergisi. Yıl 5. Sayı 8. (2019): 37-54.
• İnce, Cennet. Türk Mitolojisinde Yılan ve Resim Sanatındaki İzdüşümleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, (2015).
• Karakurt, Deniz. (2012). Türk Mitolojisi Ansiklopedisi (Açıklamalı-Resimli). E-Kitap. https://www.academia.edu/11557648/Türk_Mitoloji_Ansiklopedisi_Deniz_Karakurt , Erişim Tarihi: 28.02.2021.
• Koval, Vladimir. (2016). Mifologiçeskiye verovaniya vostoçnıh slavyan: Posobie po kursu “Slavyanskaya mifologiya”. Gomelskiy gosudarstvennıy universitet imeni Frantsiska Skorinı. Gomel: GGU im. F.Skorinı.
• Küçüktuncer, Melike. Türk Mitolojisi ve Şamanizmde Tabiat Olayları. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi. Sayı 21. Cilt 8. (2020): 95-108.
• Mollaibrahimoğlu, Çiğdem. Anadolu Halk Kültüründe Hayvanlar Etrafında Oluşan İnanç ve Pratikler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon. (2008).
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Birinci Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, (1993).
• Öksüz, Gamze. Rus Mitolojisi. İstanbul: Çeviribilim Yayınları, 2014.
• Öksüz, Gamze. “Türk ve Rus Mitolojilerinde Mitik Dünya, Ölüm ve Ruh Anlayışı”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı: 15, (2018): 10-29.
• Roux, Jean Paul. Orta Asya Tarih ve Uygarlık, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2014.
• Özgan, Ramazan. “Antik Çağ’dan Günümüze Çift Başlı Kartal: Anlamı, Yorumu, Propagandası.” Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi. Sayı 3. (2020): 98-125.
• Tanpolat, Cansu. Doğu ve Batı Kültürlerinde Başlıca Hayvan Mitleri. Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, (2016).
• Tansü, Yunus Emre & Güvenç, Baran. “Eski Türk Mitolojisinde Hayvan Motifleri Üzerine Düşünceler”. Türk Dünyası Araştırmaları. Sayı: 218. (2015).
• Uzelli, Gönül. Slav Mitolojisi. İnanışlar ve Söylenceler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
• Slavyanskaya mifologiya: Entsiklopediçeskiy slovar. 2-ye izd. Moskva: Mejdunarodnıye otnoşeniya. (2002).
• Slavyanskiye drevnosti: Etnolingvistiçeskiy slovar v 5-ti tt. /Pod obşey red. N.İ.Tolstogo. Moskva: Mejdunarodnıye otnoşeniya, T.5. (2012).
• Şamarova, Svetlana İliniçna. (2012). “O svoyeobrazii kulturnogo kontsepta volk”. Vestnik TSMO MGU, No 3, Kulturologiya, 79-84.