WİLHELM DİLTHEY FELSEFESİNDE İNSAN PROBLEMİ

Yıl 2023, Sayı: 15, 26 - 37, 31.07.2023

Arslan Topakkaya , Gülsima Urtekin

https://doi.org/10.38060/kare.1325145

Öz

Dilthey, 19. yy’ın önemli filozoflarındandır. Onu diğer filozoflardan ayıran özellik, insan üzerine yaptığı çalışmalardır. Çünkü, Dilthey öncesi filozoflar insanı sadece varlık kategorisinde değerlendirmiştir. Böylece insan, ne olduğu açıklanan ve bu açıklama bağlamında değerlendirilen bir varlığa dönüştürülmüştür. Ancak Dilthey, insanı açıklamadan ziyade insanı anlamaya önem vermiştir. Dilthey’e göre, insanın ne olduğunu açıklamak insanı Doğa Bilimlerinin nesnesi haline getirmektedir. Ancak insan, Doğa Bilimsel yasalar ve yöntemlerle açıklanmamalıdır. Bu bağlamda Dilthey, Doğa Bilimlerinin karşısına Tin Bilimlerini yerleştirmiştir. Ancak kurulması istenilen Tin Bilimleri, Doğa Bilimlerinin tersi ya da rakibi değildir. İki bilim de konu, yöntem ve işleyiş bakımından birbirlerinden ayrıdır. Çünkü Doğa Bilimleri açıklamaya yönelikken Tin Bilimleri anlamaya yöneliktir. Bu bağlamda insan, Tin bilimlerinin nesnesi olarak açıklanmadan önce anlaşılması gereken bir varlığa dönüşmüştür. Böylece Dilthey aynı zamanda filozoflara yeni bir görev getirmiştir. Çünkü filozoflar artık Doğa Bilimine ait bilgileri temellendirmek yerine doğrudan insanı anlamaya yönelik çalışmalıdır. Sonuç olarak, felsefe tarihinde hem filozofların hem de felsefenin insanı anlamaya yönelmesini istemiş; bunun için gerekli olan ontolojik, metodolojik ve epistemolojik zemini hazırlamaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dilthey, İnsan, Doğa Bilimleri, Tin Bilimleri, Anlam

THE HUMAN PROBLEM IN WILHELM DILTHEY’S PHILOSOPHY

Öz

Dilthey is one of the important philosophers of the 19th century. The feature that distinguishes him from other philosophers is his studies on human beings. Because, pre-Dilthey philosophers evaluated man only in the category of being. Thus, the human being is transformed into a being that is explained and evaluated in the context of this explanation. However, Dilthey gave importance to understanding people rather than explaining people. According to Dilthey, explaining what man is makes man an object of Natural Sciences. However, human nature should not be explained by scientific laws and methods. In this context, Dilthey placed the Spiritual Sciences against the Natural Sciences. However, the Spiritual Sciences that are wanted to be established are not the opposite or rival of the Natural Sciences. Both sciences are different from each other in terms of subject, method and operation. Because the Natural Sciences are for explanation, while the Spiritual Sciences are for understanding. In this context, human has turned into a being that needs to be understood before being explained as the object of spiritual sciences. Thus, Dilthey also brought a new task to philosophers. Because philosophers should work towards understanding human directly instead of basing the knowledge of Natural Science. As a result, in the history of philosophy, he wanted both philosophers and philosophy to lead to understanding human; he tried to prepare the ontological, methodological and epistemological ground necessary for this.

Anahtar Kelimeler

: Dilthey, Human, Natural Sciences, Spiritual Sciences, Meaning

Kaynakça

• Altun, Selcen Yıldırım. “Wilhelm Dilthey Felsefesinde ‘Anlama’ Kavramı ve Dolayımları,” Temaşa Felsefe Dergisi, sayı: 16, (2021/1): 5-19.
• Aristoteles, Metafizik, çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 2010.
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, Çev. Saffet Babür, Ankara: Ayraç Yayınları, 1997.
• Aristoteles, Politika, çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Aslan, Hasan. “Sokrates Öncesi Filozofların Doğa Anlayışında Dayanışma (Solidarity) Düşüncesi,” Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, sayı:9, (2007): 119-129.
• Becermen, Metin. “Dilthey, Heidegger ve Gadamer’de Anlama Sorunu,” Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:6, (2004/1): 35-66.
• Canatan, Kadir. İnsan Felsefesi, İstanbul: Beyan Yayınları, 2018.
• Cihan, Mustafa. “Giambattista Vico: Tarihsel Bilgi ve İnsan Doğası Sorunu,” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi sayı: 4/3 (2015): 1339-1352.
• Çıvgın, Ayşe Gül. “David Hume: Felsefe ve Metafiziğin Mahiyeti,” Kaygı (2013/20): 31-40.
• Dilthey, Wilhelm. Hermeneutik ve Tin Bilimleri, çev. Doğan Özlem, Ankara: Fol Yayınları, 2002.
• Dilthey, Wilhelm. Tarihsel Dünya’nın Tin Bilimlerinde Kurulumu, çev. Arslan Topakkaya, Ankara: Fol Yayınları, 2021.
• Dilthey, Wilhelm. The Formation of the Historıcal World in the Human Sciences, Ed. Rudolf A. Makkreel and Frithjof Rodi, New Jersey: Princeton University Press, 2002.
• Hodges, M.A. Wilhelm Dilthey, London: Routledge, 2010.
• Kahraman, Yakup. “Kurucu Öğe Olarak Modern Özne Anlayışının Teşekkülü,” Kaygı Uludağ Üniversitesi Felsefe Dergisi, (2018/31): 128-144.
• Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yıldırımlı, İstanbul: İdea Yayınları, 1993.
• Kant, Immanuel. Prolegomena, çev. Ioanna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2002.
• Kranz, Walther. Antik Felsefe, çev. Suad D. Baydur, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1994.
• Kurtyılmaz, Deniz. “Pozitivizmin Doğrulama ve Yanlışlama İlkeleri Ekseninde Modern Bilimin Bilgiyi Metafizikten Arındırma İdeali,” Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2018/1): 15-33.
• Locke, Lohn. İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, çev. Vehbi Hacıoğlu, Ankara: Serbest Kitaplar, 2020.
• Makkreel, Rudolf A. Dilthey Philosopher of the Human Studies, New Jersey: Princeton University Press, 1992.
• Ollman, Bertell. Yabancılaşma: Marx’ın Kapitalist Toplumdaki İnsan Anlayışı. Çeviren: Ayşegül Kars, İstanbul: Yordam Kitap, 2015.
• Owensby, Jacob. Dilthey and the Nerrative of History, London: Cornell University Press, 1994.
• Özbek, Metin. Dünden Bugüne İnsan, İstanbul: İmge Kitabevi, 2007.
• Özcan, Mehmet Tevfik. “John Locke’un Birey Anlayışının Felsefi Temelleri,” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52.cilt, (2011/1): 559-286.
• Özlem, Doğan. Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
• Plantinga, Theodore. “Wilhelm Dilthey Felsefesinde Tarihsel Anlama,” çev. Muazzez Uslu, MSKU Edebiyat Dergisi 2, sayı: 3 (2022): 183-195.
• Robinson R. ve Denniston, J. D. “Platon”, İdealar Kuramı Platon’un Felsefesi Üzerine Araştırmalar, Derleyen: Ahmet Cevizci, Ankara: Gündoğan Yayınları, 1999.
• Skinner, Quentin. Modern Siyasal Düşüncenin Temelleri, çev. Barış Yıldırım ve Eren Buğlalılar, Ankara: Phonenix Yayınları, 2014.
• Skirbekk, Gunnar. Gilje, Nils. Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi, Çev. Emrah Akbaş ve Şule Mutlu, İstanbul: Kesit Yayınları, 2017.
• Temizkan, Vadi. “Kant’ta Ben Problemi,” Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:7 (2019/2): 7-30.
• Thomas Hobbes, Leviathan, çev. Semih Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Topakkaya, Arslan. “Felsefi Hermeneutik,” Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (2007/2): 75-92.
• Topakkaya, Arslan. Antik Yunan’dan Günümüze Hermeneutik. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Topakkaya, Arslan. Wilhelm Dilthey ve Felsefesi, İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Toprak, Muhammed. “Wilhelm Dilthey ve Jose Ortega Y Gasset Felsefesinde İnsan Sorunu,” Ankara Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Uygun, Bahtiyar. “Transandantal Felsefe’de ‘Ben’in Kuruluşu ve Bilginin İmkanı Problemi,” Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:10, (2021/2): 1-18.
• Vico, Giambattista. Yeni Bilim. Çeviren: Sema Önal, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2007.
• Weischedel, Wilhelm. Felsefenin Arka Merdiveni, çev. Sedat Umran, İstanbul: İz Yayıncılık, 1966.
• Yalçın, Şahabettin. “Kant’ta Transandantal Ben Bilinci,” Felsefe Düyası, sayı:39. (2004/1) 55-72.
• Zabcı, Filiz. “Büyük Sokratesçi Okullar ve Siyaset”, Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, Ed. Mehmet Ali Ağaoğulları, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.