Karadeniz Bölgesinde İktisadi ve İnsani Gelişme

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 58 - 80, 31.07.2022

Özgür Kanbir

Öz

Bu çalışmanın amacı Karadeniz bölgesi için ekonomik ve insani gelişmeyi ele alan karşılaştırmalı bir analiz yapmaktır. Bölge illeri İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına (İBBS) göre ele alınmıştır. Ekonomik analizde iller arası temel makroekonomik değişkenler ele alınmıştır. İnsani gelişme açısından da iller bazında gelişme seviyeleri ölçülmüştür. Bu amaçla Birleşmiş Milletler Kalkınma Örgütü (UNDP) tarafından hazırlanmış olan insani gelişme endeksi (HDI) kullanılmıştır. Çalışmada UNDP’nin endeks hazırlama metodolojisi kullanılmıştır. Ayrıca sağlık endeksinin hesaplanmasında ortalama yaşam süresine ek olarak hekim sayıları ve hastane yatak sayıları da kullanılmıştır. 2019 Yılı verilerine dayalı olarak hazırlanan çalışma sonuçlarına göre, Karadeniz bölgesi Türkiye’nin toplam üretimi içinde %6’lık bir orana sahip iken işsizlik oranı en düşük bölge Batı Karadeniz bölgesidir. Bölge gelir dağılımı eşitsizliğinin en az olduğu ikinci bölgedir. İnsani gelişme açısından gelişmenin en yüksek olduğu iller Rize, Artvin, Trabzon ve Karabük illeridir. En düşük olduğu iller ise Gümüşhane, Sinop, Tokat ve Bartın illeridir. Gelişmede en başarılı iller ise Trabzon, Giresun ve Rize illeridir.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz Bölgesi, İnsani Gelişme, Bölgesel gelişme

ECONOMIC and HUMAN DEVELOPMENT IN THE BLACK SEA REGION

Öz

The aim of this study is to make a comparative analysis that deals with economic and human development in the Black Sea region. The provinces of the region are handled according to the Statistical Regional Units Classification (NUTS). The main macroeconomic variables between the provinces are discussed in the economic analysis. In terms of human development, development levels were measured on the basis of provinces. For this purpose, the human development index (HDI) prepared by the United Nations Development Organization (UNDP) was used. UNDP's index preparation methodology was used in the study. In addition to the average life expectancy, the number of doctors of medicine and the number of hospital beds was also used in the calculation of the health index. According to the results of the study prepared based on the data of 2019, the Black Sea region has a rate of 6% in Turkey's total production, while the West Black Sea region has the lowest unemployment rate. The region is the second region with the least income distribution inequality. The provinces with the highest development in terms of human development are Rize, Artvin, Trabzon and Karabük. The provinces with the lowest values are Gümüşhane, Sinop, Tokat and Bartın. The most successful provinces in development are Trabzon, Giresun and Rize.

Anahtar Kelimeler

Black Sea region, Human development, Regional development

Kaynakça

• DOKA. (2015). TR90 Düzey II Bölgesindeki İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması ve Sınıflandırması. https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/dokuman/tr90-dogu-karadeniz-bolgesi-ilce-bazli-sosyo-ekonomik-gelismislik-endeksi-ve-siniflandirilmasi/298
• Gülel, F.E.;Çağlar, A.; Kangallı, U.; Güler, S.; Karadeniz, O.; Yeşilyurt, M. (2017). Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 207–216. https://doi.org/DOİ: 10.5505/pausbed.2017.99705
• Kalkınma Bakanlığı. (2017). İşgücü Piyasasındaki Gelişmelerin Makro Analizi. https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Isgucu_Piyasasindaki_Gelismelerin_Makro_Analizi_2017-IV.pdf
• Kanbir, Ö. (2020). Ekonomik Gelişmenin Ölçümüne Bir Katkı : Gelir Dağılımı Adaletine Göre Düzeltilmiş İnsani Gelişme Endeksi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi (İKTİSAD), 5(11), 1–20. https://doi.org/https://doi.org/10.25204/iktisad.618942
• Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı. (2015). TR82 Bölgesi Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi. https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/dokuman/tr82-bolgesi-sosyoekonomik-gelismislik-endeksi/1537
• Meydan, M.C.; Sarı, V. İ. (2018). İnsani Gelişme Endeksi ve Alt Endekslerinin Türkiye’deki İller İçin Ölçülmesi ve Analizi. İDEALKENT, January, 387–429. https://doi.org/10.31198/idealkent.450118
• OECD. (2022). Income Inequality Indicator. https://doi.org/doi: 10.1787/459aa7f1-en
• OKA. (2012). TR83 Mevcut Durum Analizi 2012. https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/dokuman/tr83-mevcut-durum-analizi-2012/849
• Özdemir, Ç. (2015). Türkiye’de İstihdam ve İşsizlik. Içinde V. . Biçerli, M.K.; Özgüler (Ed.), İstihdam ve İşsizlik (4. Baskı, ss. 92–123). Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Özpınar, Esra; Koyuncu, E. (2016). Temmuz2016 N201625 DEĞERLENDİRME NOTU Türkiye’de İnsani Gelişmişlik İller Arasında Nasıl Farklılaşıyor? 81 İl İçin İnsani Gelişmişlik Endeksi. http://www.tepav.org.tr/tr/ekibimiz/s/24/Emre+Koyuncu
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2022). Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmaları. https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege
• Şeker, M.; Ozan, C.; Yaman, B. (2021). Yerelleşen i̇nsani̇ geli̇şme.
• Serajuddin, Umar; Hamadeh, N. (2020). New World Bank country classifications by income level: 2020-2021. World Bank Blogs. https://blogs.worldbank.org/opendata/new-world-bank-country-classifications-income-level-2020-2021#:~:text=The World Bank assigns the,i.e. 2019 in this case).
• Stanford, J. (2011). Herkes İçin İktisat (T. Öncel (çev.)). Yordam Kitap.
• The World Bank. (2020). GNI per capita, Atlas Method. The World Bank. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GNP.PCAP.CD
• TÜİK. (2005). İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması. https://biruni.tuik.gov.tr/DIESS/SiniflamaSurumDetayAction.do?surumId=164&turId=7&turAdi= 5. Coğrafi Sınıflamalar
• TÜİK. (2022a). Gelir Dağılımı ve Yaşam Koşulları İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=65&locale=tr
• TÜİK. (2022b). TÜİK Bölgesel İstatistikler. Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/sorguSayfa.do?target=degisken
• TÜİK. (2022c). TÜİK Ulusal Hesaplar. Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=ulusal-hesaplar-113&dil=1
• UNDP. (2020a). 2020 Human Development Report Technical Notes. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020_technical_notes.pdf
• UNDP. (2020b). Human Development Index (HDI). http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi
• UNESCO. (2013). UIS Methodology for Estimation of Mean Years of Schooling. Içinde UNESCO INSTITUTE for STATISTIC (Sayı December). http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/uis-methodology-for-estimation-of-mean-years-of- schooling-2013-en_0.pdf
• Yiğiteli, N., & Şanlı, D. (2020). Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti. Içinde Journal of Economy Culture and Society. https://doi.org/10.26650/jecs2019-0068