Kimlik/Kültür/Mekân Üçgeninde Bir Tarihi Merkez: Sürdürülebilirlik Bağlamında Santa Harabeleri

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 34, 01.06.2015

Murat Tutkun

Öz

Kırsal alanlarda yer alan tarihi çevrelerde, ulaşım ve fiziksel hizmetlerin yer yer güçlükle sağlanıyor olması, bu alanların aktif kullanımını güçleştirmekte, zaman içerisinde bu alanlar yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu noktada; özellikle tarihi önemi, barındırdığı çok sayıda mimari mirasları ve yayla turizmi açısından önemli noktalardan birisi olan “Santa Harabeleri”, kaybolmaya yüz tutmuş önemli bir değer olarak karşımıza çıkmaktadır. Santa Harabeleri tarihi, dini ve kültürel geçmişi, kırsal yerleşme karakteri, önemli tarihi güzergahların kesişim noktasında yer alması, içerisinde yer alan mimari / kültü- rel mirasları, arkeolojik değere sahip olması, bulunduğu bölgenin doğal değerlere sahip olması vb. özellikleri açı- sından incelendiğinde korunması gerekli alanlar arasında değerlendirilmiştir. Piştoflu Mahallesi özelinde başlatılan çalışmalarda; tarihsel araştırmalar, fotoğraflama çalışmaları ve genel krokilerin çıkarılması çalışmalarının ardından, mahallede yer alan yapılara ait gerekli ölçümler ve yapılara ait rölöveler fotogrametrik ve geleneksel yöntemler kullanılarak elde edilmiştir. Alanda yer alan yapılara yönelik yapısal bilgiler, yapı malzemesi bilgileri, korunma durumları, yaşanma durumları, çalışan mekânlar ve gelişememiş mekânlara ilişkin veriler yorumlanarak, tarihi yerleşkeye yönelik kimlik, kültür ve mekân bağlamında değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Santa Harabeleri, Kırsal Yerleşmeler, Koruma, Kimlik, Kültür, Mekân

A Historical Center in the Aspects of Identity/Culture/Space: Santa Ruins in the Context of Sustainability

Öz

In the historic environments located in rural areas, the difficulty of transportation and physical services causes the active use of these fields be difficult, and over time, these areas are faced with the danger of extinction. In this sense, “Santa Ruins” that is one of the important locations especially in terms of its historical importance, many architectural heritages that it contains and the mountain tourism is an important figure which faces extinction. Santa Ruins is considered as one of the areas to be protected when it’s examined in terms of its history, religious and cultural background, the character of rural settlement, its location at the intersection of important historic routes, the architectural / cultural heritages that it contains, having archaeological value, and the natural value of the region, etc. In the studies done specific to Piştoflu District, the necessary measurements of the buildings in the neighbourhood and the measurement drawings that belong to the buildings were obtained using photogrammetric and conventional methods after the historical researches, photography studies and obtaining the overall work plan. The considerations were done in the context of identity, culture and space by analysing the structural data, building material data, information about its conservation status, living conditions and the data related to inservice spaces and non-advanced spaces of the buildings that are located on this area

Anahtar Kelimeler

Santa Ruins, Rural Settlements, Conservation, Identity, Culture, Space

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (1999), Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, İstanbul: YEM Yayınları.
• Appleyard, D. (1981), The Conservation of European Cities, Second Press, Cambridge, Massachusetts and London, England: The MIT Press.
• Aysu, M.E. (1976), Eski Kent Mekânlarını Düzenleme İlkeleri, “Kent Planlama Bütünü İçinde Sistematik Bir Çözümleme, Planlama, Tasarlama Modeli Trabzon Kenti Orta – İç Kale Tarihi Yerleşimi Üzerinde
• Bir Deneme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi, Mimarlık Bölümü, İstanbul.
• Ballance, S., Bryer, A. & Winfield, D. (1966), Nineteenth Century Monuments, APXEION ΠONTOY (Arheion Pontou 28-1966), Part I, AOHNAI, çev. Akademi Çeviri Hizmetleri (2009).
• Bryer, A. & Winfield, D. (1985), The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, Volume I, Washington: Dumbarton Oaks Studies.
• Bryer, A. (1988), Nineteenth – Century Monuments in the City and Vilayet of Trebizond: Architectural and Historical Notes, Part 2. Archeion Pontou.28, 233-305.
• ______ (1988), Peoples and Settlement in Anatolia and Caucasus 800-1900, London: Variorum Reprintis.
• Dursun, Y. (2015), Trabzon Eyaleti’nde Kırsal Yerleşim: Yomra Nahiyesi Örneği (1461 – 1682), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Emir, O. (2011), Prehistorik Dönemden Roma Dönemine Kadar Trabzon ve Çevresi, Trabzon: Serander Yayınevi.
• Fitch, J.M. (1990), Historic Preservation, “Curatorial Management of the Built World”, Charlottesville and London: The University Virginia of Press.
• Gabρa, E.G. (2003), AγρoTIKσζ Xωρoζ KAI KATOIKİa ΣTON ΠONTO: AΠO TOV 19o aı. εωζ ΤIζ AρXεζ ΤOU 20ou, (Rural Areas and Dwellings In Pontos From 19th to the Early 20th Century: Rural Settlements in the Regions of Argyroupoli and Trebizond), ISBN 960-343-436, çev. Akademi Çeviri Hizmetleri (2009).
• Gedikli, Y. (20089, Pontus Meselesi, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Gündüzalp, N. (1990), “Santa Bölgesi Üzerine”, Tarih Boyunca Karadeniz Kongreleri Bildirileri (II.), Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Hasol, D. (1995), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Geliştirilmiş 6. Baskı, İstanbul: Yem Yayınları.
• Karagöz, İ. (2006), Grek, Bizans ve Eski Türk kaynaklarına Göre Trabzon Yer Adları, Trabzon: Derya Kitabevi, Trabzon.
• Kolektif, (2007), Pontus Sorunu (Başlangıçtan Günümüze), ed. Usta, V., Trabzon: Serander Yayınları.
• Kuban, D. (2000), Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu – Kuram ve Uygulama, Birinci Baskı, İstanbul: Yem Yayınları.
• Kuntay, O. (2004), Sürdürülebilir Turizm Planlaması, Ankara: Alp Yayınevi.
• Larkham, P.J. (1996), Conservation and the City, London and New York: Routledge.
• Mollaveisoğlu, N. (t.y.), “İnanç Turizminde Unutulan Başkent Santa Harabeleri”, Karadeniz Yaşam, 62-70.
• Mümtaz, H. (2004), Karadeniz’in Kitabı Pontus Masalı, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Özgüner, O. (1970), Köyde Mimari Doğu Karadeniz, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Özyaba, M. (2001), Doğu Karadeniz Bölgesi Yaylalarında Eko Turizm Olanaklarının Araştırılması ve Kentsel Bölgesel Ekonomiye Olan Etkileri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Sümerkan, M. R. (1990), Biçimlendiren Etkenler Açısından Doğu Karadeniz Kırsal Kesiminde Geleneksel Evlerin Yapı Özellikleri, Yayımlanmamış Doktora
• Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Tutkun, M. (2009), Santa Harabeleri ve Yeniden Kullanıma Kazandırılması Üzerine Bir Model Önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• URL 1, http://maps.google.com, 2009.
• URL 2, http://kassiani.fhw.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=8994, 2015.
• URL 3, https://en.wikipedia.org/wiki/Hegumen, 2015.
• URL 4, http://www.turkcebilgi.com/dumanlı,_trabzon/ansiklopedi, Dumanlı, 2008.
• Üçüncüoğlu, A. G. & Kahveci, A. (t.y), Kadimden Cumhuriyete Argyropolis – Baiuberdon (Baberd) Yer Adları ve Kavimler, Trabzon.
• ΑΝΔΡΕΑ ΑΓ. ΣΠΥΡΑΝΤΗ ΑΤΡΟΥ (1990), ΣYMBOΛΗ ΕΙΣ ΤΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ ΠΟΝΤΟΥ, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, çev. Akademi Çeviri Hizmetleri.
• ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΛΑΖΑΡΙΔΗ, (1986), ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΤΗΣ ΗΡΩΙΚΗΣ ΣΑΝΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΑΝΤΑΙΩΝ, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΑΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, çev. Akademi Çeviri Hizmetleri (2009).