Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Osmanlı Hukukunda Kadından Eşkıya Olup Olamayacağına Dair Bir Tartışma: Havva Hatun Örneği

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 35 - 94, 01.06.2015

Turan Açık

Öz

Toplumsal olarak kurulmuş cinsiyetler üzerinden kadının özel alan ile eşleştirilmesi kadını ikincil, hatta mağdur hale getirmektedir. Bilhassa feminist teorinin toplumsal cinsiyet kavramı ekseninde değerlendirdiği bu olgunun modern zamanlarda birçok yansımasını görmek mümkündür. Bununla birlikte tarih araştırmalarında da işlevsel bir kavram olarak başvurulan toplumsal cinsiyet, bir takım nüansları gözden kaçırma riski taşımaktadır. 1632 tarihinde Trabzon’da eşkıyalık yapan, “sessiz kalabalığın” bir ferdi olan Havva Hatun ve altı cariyesinin durumu buna örnek gösterilebilir. Mahallesi ahalisine hayatı dar eden, ev basıp ev ahalisini balta ve nacaklar ile darp eden, evin duvarlarını yıkan, evden otuz top çadır, üç kılıç ve bir sepet sandık çalan Havva Hatun ve cariyeleri, mahkemenin çağrısına da uymayıp firar etmişlerdir. Kendisine yataklık yapan Sansar Hasan Beşe’nin yanına kaçan Havva Hatun’a dair bir daha haber alınamamıştır. Bugünkü algı- mızla kendisinden beklenmeyen ölçüde “kamusal” bir gö- rünüm sergileyen Havva Hatun’un bu icraatlarının eşkıyalık sayılıp sayılmayacağı ise fıkıh açısından tartışmalıdır. İşte bu makalede, Trabzon şer‘iye sicillerinde karşılaştığı- mız Havva Hatun’un bu fiilleri ve kendisinin eşkıya sayılıp sayılamayacağı tartışması ekseninde, Osmanlı kadının dünyasına “bir pencere” açmaya gayret edilmektedir. Mahkemece kendisinin eşkıya olduğuna karar verilmesi halinde el ve ayaklarının çaprazlama kesilmesi gereken Havva Hatun, bazı fakihlerin kadından eşkıya olamayacağı şeklindeki görüşleri nedeniyle eşkıya olarak addedilmezse bu cezadan kurtulacaktı. Belgelerimizde kendisinden eş- kıya olarak değil de bizce benzer bir anlama sahip ama meseleyi yumuşatan bir semantiği olan “feşâr” kelimesinin kullanılması, Havva Hatun hakkındaki hükmü hafifletmiştir. Dolayısıyla benzer icraatların sahibi olan Avrupalı hemcinsleri cadılık ithamı ile katledilirken Havva Hatun sadece işlemiş olduğu suçların tek tek tazmini ile mükellef olacaktı. Bu durum ise Osmanlı hukukunun ve pratiğinin “ataerkil”liğe benzer bir bakış açısı olmakla birlikte, toplumsal cinsiyet üzerinden kadını sürekli mağdur eden bir yapısı olmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Havva Hatun, kadın, eşkıya, toplumsal cinsiyet, hukuk

A Discussion About Whether Women Can Be Bandit in the Ottoman Law on Gender Context: Havva Hatun Sample

Öz

As the women are captured within the private area through the socially established rules of gender, they become a secondary, or even the victim. The feminist theory evaluates this phenomenonin the axis of the concept of gender. In modern times, the reflection of this phenomenon is observed. However, the gender, which is also referenced as a functional concept in historical studies, has the risk of losing sight of the nuances. The situation of Havva Hatun, who was engaged in banditry in Trebizond in 1632 as a member of “silent crowd”, and her six concubines forms an example. Havva Hatun and her concubines, who made the life difficult for the inhabitants of the neighborhood, assaulted them with axes and hatchets, tore down the walls of the house and stole thirty rolls of tent canvases, three swords and a basket, did not surrender the court’s call and escaped. Nothing further was heard from Havva Hatun, after she went to Sansar Hasan Beşe, who helped her. Havva Hatun exhibited an unexpected “public” appearance with today's perception. In terms of Islamic canon law, it is controversial whether her acts can be defined as banditry. In this paper, as we discuss the acts of Havva Hatun that we encounter in the Kadi court records of Trabzon and evaluate whether she could be considered as a bandit, we also make an effort to open a “window” to the world of the Ottoman women. If it was decided by the court that she was a bandit, her hands and feet should have been cut diagonally. However, she would get rid of the penalty if some scribes argued that women could not beregarded as bandits. In the documents, she was called “feşâr”, instead of “bandit”, which has a similar meaning, but softens the situation as a matter of semantics. This probably eased the verdict of Havva Hatun. Therefore, while the European women with similar acts were accused of witchcraft were murdered, Havva Hatun was only sentenced to the material compensation of the committed the crimes. Although this situation reflects the “patriarchal” aspect of the Ottoman law and practice, it also implies that it does not victimize the women through the socially established rules of gender

Anahtar Kelimeler

Havva Hatun, women, bandit, gender, law

Kaynakça

• Amasya Şer‘iye Sicilleri (A.Ş.S.), No: 1, 2, 3, 4. Trabzon Şer‘iye Sicilleri (T.Ş.S.), 1820, 1821, 1821-4, 1822, 1823-1, 1824, 1825, 1826, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1833.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Bâb Mahkemesi (1666-1667), No: 3, (haz. Rıfat Günalan), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Bâb Mahkemesi (1691), No: 54, (haz. Hüseyin Kılıç vd), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Balat Mahkemesi (1563), No: 2, (haz. Mehmet Akman), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Eyüp Mahkemesi (1585-1587), No: 3, (haz. Baki Çakır vd.), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Eyüp Mahkemesi (1661-1662), No: 74, (haz. Hüseyin Kılıç vd.), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Eyüp Mahkemesi (1679-1680), No: 90, (haz. Fuat Recep vd), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Galata Mahkemesi (1577-1578), No: 7, (haz. Mehmet Akman-Fethi Gedikli), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Galata Mahkemesi (1596-1599), No: 20, (haz. Mehmet Akman-Fethi Gedikli), İsam Yayınları, İstanbul 2012.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Hasköy Mahkemesi (1612-1643), No: 5, (haz. Baki Çakır vd.), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) İstanbul Mahkemesi (1618), No: 3, (haz. Yılmaz Karaca vd.), İsam Yayınları, İstanbul 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) İstanbul Mahkemesi (1663-1664), No: 12, (haz. Rasim Erol vd.), İsam Yayınları, İstanbul 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Rumeli Sadâreti Mahkemesi (1647-1649), (haz. Fuat Recep-Rasim Erol), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Üsküdar Mahkemesi (11513-1521), No: 1, (haz. Bilgin aydın-Ekrem Tak), İsam Yayınları, İstanbul 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Üsküdar Mahkemesi (1518-1521), No: 2, (haz. Rıfat Günalan vd), İsam Yayınları, İstanbul 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Üsküdar Mahkemesi (1579-1580), No: 51, (haz. Rıfat Günalan), İsam Yayınları, İstanbul 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri (İKS) Üsküdar Mahkemesi (1590-1591), No: 84, (haz. Rıfat Günalan), İsam Yayınları, İstanbul 2010.
• Açık, Turan (2010), “Bir Yeniden İnşa Denemesi: 18. Yüzyılın Ortalarında Trabzon Evleri Hakkında Bazı Tespitler,” (ed. Ö. İskender Tuluk-H. İbrahim Düzenli), Trabzon Kent Mirası: Yer-Yapı-Hafıza, içinde (215-235), İstanbul Klasik Yayınları, İstanbul.
• Açık, Turan (2013), “Yeminin İki Yüzü: Vicdanı ve Toplumsal Kanaat Arasında Osmanlı Bireyi”, History Studies, 5/2, 1-18.
• Açık, Turan (2012), Gelenek ve Modernlik Arasında Bir Osmanlı Şehri: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon’da Siyaset, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Trabzon.
• Ahıska, Meltem (1994), “Yoksa Kadınlar Var mı?”, Defter, 21, 31-41.
• Akgündüz, Ahmed (1992), Osmanlı Kanunâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, 4. Kitap-1. Kısım, Fey İstanbul: Vakfı Yayınları.
• ______ (1996), Osmanlı Kanunâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, 9/1. Kitap-9/2. Kitap, Osmanlı İstanbul: Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Araz, Yahya (2008), Klasik Dönem Osmanlı Toplumunda Müslim Gayrimüslim İlişkileri Bağlamında Lise Tarih Ders Kitaplarında “Öteki” Sorunu, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.
• ______ (2013), Osmanlı Toplumunda Çocuk Olmak, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Arlı, Alim (2012), “Şehir sosyolojisi: 1970 Öncesi Tartışmalar Hakkında Bir Yeniden Değerlendirme”, (ed. Köksal Alver), Kent Sosyolojisi, içinde (107-149), Ankara: Hece Yayınları, Ankara 2012.
• Aydın, M. Akif ve Muhammed Hamîdullah (2002), “Köle”, D.İ.A., 26, Ankara, 237-246.
• Aydın, M. Akif (1996), “Gasp”, D.İ.A., 13, İstanbul, 387-392.
• Bardakoğlu, Ali (1995), “Eşkıya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XI, 463-466.
• Bayhan, Vehbi (2012-2013), “Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet”, Doğu Batı, 63, 147-164.
• Bayoğlu, Filiz (2010), “Simone de Beauvoir: Öteki Olarak Kadın”, Kaygı, 15, 71-78.
• Berktay, Fatmagül (2010), Tarihin Cinsiyeti, İstanbul: Metis Yayınları.
• Buturovic, Amila ve İrvin Cemil Schick (2009), “Giriş”, Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları: Toplumsal Cinsiyet, Kültür Tarih, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1-10.
• Castan, Nicole (2005), “Suçlular”, (ed. Natalie Zemon Davis-Arlatte Farge/çev. Ahmet Fethi), Kadınların Tarihi: Rönesans ve Aydınlanma Çağı Paradoksları,
• C. III, içinde (449-460) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çaha, Ömer (1994), “Sivil Toplumun Dünü ve Bugününde Kadın”, Türkiye Günlüğü, 26, 42-57.
• ______ (2010), Sivil Kadın: Türkiye’de Kadın ve Sivil Toplum, Ankara: Savaş Yayınevi. Derleme Sözlüğü, C. V, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Çiftçi, Cafer (2010), “Osmanlı Taşrasında Yeniçerilerin Varlığı ve Askerlik Dışı Faaliyetleri”, OTAM, 27, 27-57.
• Düzdağ, M. Ertuğrul (1998), Şeyhülislâm Ebussu’ûd Efendi’nin Fetvalarına Kanunî Devrinde Osmanlı Hayatı (Fetâvâ-yı Ebussu’ûd Efendi), İstanbul: Şûle Yayınları.
• Elias, Norbert (2009), Uygarlık Süreci, C. I, (çev. Ender Ateşman), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğru, M. Akif (2000), “Osmanlı Kıbrısı’nda Kadınlar (1580-1640)”, Tarih Boyunca Türklerde Ev ve Aile Semineri-Bildiriler, içinde (155-200), İstanbul: Globus Dünya Basımevi.
• Ergenç, Özer (1982), “Osmanlı Klasik Dönemindeki ‘Eşraf ve Ayan’ Üzerine Bazı Bilgiler”, Osmanlı Araştırmaları, III, 105-118.
• ______ (2012), XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Eş-Şâzeli, Hasan Ali (1993), “Cirâh”, D.İ.A., 8, 24-25.
• Faroqhi, Suraiya (2000), “18. Yüzyıl Anadolu Kırsalında Suç, Kadınlar ve Servet”, (ed. Madeline C. Zilfi / çev. Necmiye Alpay), Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, içinde (7-26), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ______ (2004a), “Köle Pazarından Arafat’a: 15. Yüzyılın Sonunda Bursalı Kadınların Yaşamöyküleri”, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, (çev. Gül Ç. Güven-Özgür Türesay), içinde (219-236), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ______ (2004b), “Varlıklı İki Kadın”, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, (çev. Gül Ç. Güven-Özgür Türesay), içinde (249-264), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ______ (2009), Orta Halli Osmanlılar: 17. Yüzyılda Ankara ve Kayseri’de Ev Sahipleri ve Evler, (çev. Hamit Çalışkan), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Fay, Mary Ann (2000), “Kadınlar ve Vakıflar: 18. Yüzyıl Mısır’ında Mülkiyet, İktidar ve Toplumsal Cinsiyetin Nüfuz Alanı”, (ed. Madeline C. Zilfi / çev. Necmiye Alpay), Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, içinde (27-46), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Foucault, Michel (2007), Cinselliğin Tarihi, (çev. Hülya Uğur Tanrıöver), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gencer, Bedri (2005), “Namık Kemal’in Modern Devlet’e Karşı ‘Hak’ Arayışı”, İnsan Hakları Araştırmaları, 3(5), 135-146.
• ______ (2008), İslam’da Modernleşme 1839-1939, Ankara: Lotus Yayınları.
• ______ (2009), “Hâl ve Muhâl: Sekülerlikten Sekülerizme,” Eski Yeni, 13, 14-21.
• ______ (2011), Hikmet Kavşağında Edmund Burke ile Ahmed Cevdet, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Gerber, Haim (1980), “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa 1600-1700”, International Journal of Middle East Studies, 12 (3), 231-244.
• Gibb, H.A.R. (2006), İslâm’da Modern Eğilimler, (çev. M. Kürşad Atalar), Ankara: Çağlar Yayınları.
• Göcek, Fatma Müge ve Marc David Baer (2000), “18. Yüzyıl Galata Kadı Sicillerinde Osmanlı Kadınlarının Toplumsal Sınırları”, (ed. Madeline C. Zilfi/çev. Necmiye Alpay), Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, içinde (47-62), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Güldü, Özgür ve Müge Ersoy Kart, “Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Siyasal Tutumlar: Sosyal-Psikolojik Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 64 (3), (2009), 101-108.
• Habermas, Jürgen (2010), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (çev. Tanıl Bora-Mithat Sancar), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hobsbawm, J. Eric (2011), Eşkıyalar, (çev. Osman Akınhay), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Imber, Colin (2000), “Kadınlar, Evlilik ve Mülkiyet: Yenişehirli Abdullah’ın Behcetü’l-Fetâvâ’sında Mehr”, (ed. Madeline C. Zilfi / çev. Necmiye Alpay), Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İlgürel, Mücteba (1995), “Eşkıya (Osmanlılarda Eşkıyalık Hareketleri)”, DİA, 11, 466-469.
• İnan, Kenan (1999), “1831 Nolu Şer’iye Siciline Göre 17. Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da Mülk Satışları”, Türk Dünyası Araştırmaları,120, 103-124.
• Jennings, C. Ronald (1975), “Women in early 17th century Ottoman judicial records-The Sharia court of Anatolian Kayseri”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 18(1), 53-114.
• Kaner, Sema (1992), “Suçluluğu Açıklayan Yaklaşımlar”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 25 (2), 473-496.
• Kâtip Çelebi (2008), Mîzânü’l-Hakk Fî İhtiyâri’lEhakk, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Kınalızâde Ali Çelebi (2007), Ahlâk-ı Alâî, (haz. Mustafa Koç), İstanbul: Klasik Yayınları.
• Köse, Elifhan (2013), “Cinsiyet/Toplumsal Cinsiyet İkiciliği Üzerine Eleştirel Yaklaşımlar ya da Doğa ‘Doğal mıdır?’”, Doğu Batı, 64, 37-52.
• Marcus, Abraham (1983), “Men, Women and Property: Dealers in Real Estate in the 18th Century Aleppo”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 26, 137-163.
• ______ (2013), Modernliğin Eşiğinde Bir Osmanlı Şehri: Halep, (çev. Mehmet Emin Baş), İstanbul: Küre Yayınları.
• Mehmed Sebzî Efendi, Terceme-i Siyâset-i Şer‘iyye, Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 9124.
• Merginâni (2004), El-Hidâye, C. II, (çev. Ahmed Meylâni), İstanbul: Kahraman Neşriyat.
• Molla Hüsrev (1980), Düreru’l-Hukkâm fî Şerhi Gurerü’l-Ahkâm, (çev. Arif Erkan), C. III, İstanbul: Eser Neşriyat.
• Mutaf, Abdülmecit (2008), “Teorik ve Pratik Olarak Osmanlı’da Recm Cezası: Bazı Batı Anadolu Şehirlerindeki Uygulamalar”, Turkish Studies, 3(4), 573-597.
• Ortaylı, İlber (2002), Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Öğün, Süleyman Seyfi (2010), Politika ve Kültür, Bursa: Dora Yayınları.
• Öz, Mehmet (2010), “Modernleşme Öncesinde Osmanlı Toplumunda Eşkıyalık Hareketlerinin Niteliği ve Özellikleri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Prof. Dr. Bayram Kodaman’a Armağan Özel Sayısı, 226-233.
• Özsunay, Ergun (1969), Medenî Hukukumuzda Tüzel Kişiler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları
• Phillips, Anne (2012), Demokrasinin Cinsiyeti, (çev. Alev Türker), İstanbul: Metis Yayınları.
• Pierce, Leslie (2000), “Ekberiyet, Cinsellik ve Toplum Düzeni: Toplumsal Cinsiyetle İlgili Osmanlı Söz Dağarcığı”, (ed. Madeline C. Zilfi / çev. Necmiye Alpay), Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları), içinde (161-187), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ______ (2003), Ahlak Oyunları: 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, (çev. Ülkün Tansel), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sarıbay, Ali Yaşar (1998), Siyaset, Demokrasi ve Kimlik, Bursa: Asa Kitabevi Yayınları.
• Savran, Gülnur (1994), “Feminist Teori ve Erkek Şiddeti”, Defter, 21, 45-53.
• Semerdjian, Elyse (2003), “Sinful Professions: İllegal Occupations of Women in Ottoman Aleppo, Syria”, Hawwa, 1, 60-85.
• Sennett, Richard (2010), Kamusal İnsanın Çöküşü, (çev. Serpil Durak-Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Şentürk, Recep (2008), Türk Düşüncesinin Sosyolojisi: Fıkıhtan Sosyal Bilimlere, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Sert, Özlem (2008), “Rodosçuk Kentinde Yasak Aşklar (1546-1549): Şer’iye Sicillerinden Zina Metinlerini Okumak”, (der. Onur Yıldırım), Suraiya Faroqhi’ye Armağan: Osmanlı’nın Peşinde Bir Yaşam, içinde (327-371), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Su, Kamil (1937), XVII. ve XVIII’inci Yüzyıllarda Balıkesir Şehir Hayatı, İstanbul: Balıkesir Halkevi Yayınları.
• Tamdoğan, Işık (2007), “Atı Alan Üsküdar’ı Geçti ya da 18. Yüzyılda Üsküdar’da Şiddet ve Hareketlilik İlişkisi”, (der. Noémi Lévy-Alexandre Toumarkine), Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza 18.-20. Yüzyıllar, içinde (80-95), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ______ (2008), “Sulh and the 18th Century Ottoman Courts of Üsküdar and Adana”, Islamic Law and Society, 15, 55-83.
• Tanpınar, Ahmed Hamdi (2012), On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanyeli, Uğur ve Engin Gerçek (2012), İstanbul’da Mekân Mahremiyetinin İhlali ve Teşhiri: Gerilimli bir Tarihçe ve 41 Fotograf, İstanbul: Akın Nalça Kitapları.
• Taş, Hülya (2008), “Osmanlı Kadı Mahkemesinde ‘Şühûdü’l-Hâl’ Nasıl Değerlendirilebilir?”, Bilig,
• Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 25-44.
• Tok, Özen (2005/1), “Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı Şehrindeki Mahalleden İhraç Kararlarında Mahalle Ahalisinin Rolü”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 155-173.
• Tucker, E. Judith (2000), “Eksiksiz Sevgi: Osmanlı Suriyesi ve Filistin’inde İslam Hukukuna Göre Annelik”, (ed. Madeline C. Zilfi / çev. Necmiye Alpay), Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, içinde (222-240), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yağcı, Güneş Zübeyde (2005), “Osmanlı Taşrasında Kadınlara Yönelik Cinsel Suçlarda Adalet Arama Geleneği”, Kadın/Women 2000: Kadın Araştırmaları Dergisi, 4(2), 51-81.
• Yakut, Esra (2012), “Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkıyalık ve Cezalandırılması”, Kebikeç, 33, 21-34.
• Yerasimos, Stefanos (1999), “Tanzimat’ın Kent Reformları Üzerine”, (der. Paul Dumont ve François
• Georgeon/çev. Ali Berktay), Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, içinde (1-18), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yılmaz, Fikret (1999/2000), “XVI. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Mahremiyetin Sınırlarına Dair”, Toplum ve Bilim, 83, 92-109.
• ______ (2012), “Zina ve Fuhuş Arasında Kalanlar: Fahişe, Subaşıya Karşı”, Toplumsal Tarih, 220, 22-31.
• Zecevic, Selma (2009), “Geç Osmanlı Bosnası’nda Kayıp Kocalar, Bekleyen Kadınlar, Boşnak Müftüler”, (der. Amila Buturovic-Irvin Cemil Schick/çev. Güliz Erginsoy), Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları: Toplumsal Cinsiyet, Kültür, Tarih, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 347-371.