NAHÇIVAN BÖLGESİNİN ORTA TUNÇ ÇAĞI KİL KAPLARI ÜZERİNDEKİ DESENLERİN YAYILIM ALANI VE ANLAMI HAKKINDA

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 5, 141 - 154, 28.06.2018

Toğrul Halilov

https://doi.org/10.31765/karen.438368

Öz

Seramik mamulleri boyutu, biçimi, üzerindeki desenleri,
yapıldığı malzeme ve teknolojisine göre farklılık oluş-
turmaktadır. Orta Tunç Çağında seramikçiliğin gelişmesinin
kil kapların yapılması ile yanı sıra süslenmesine de etkisi
olmuştur. Seramiklerin süslenmesinde bu sanat alanı
ile uğraşan insanların sanatkârlık yeteneğiyle düşünce
tarzı, dini-ideoloji görüşleri de önemli yer tutmaktadır.
Nahçıvan seramikçilerinin Orta Tunç Çağında yapmış olduğu
kil kaplar sofra veya mutfak seramiği olmak üzere
üzere iki gruba ayrılıyor. Kapların süslenmesinde çeşitli
geometrik desenler, hayvan ve insan resimleri kullanılmıştır.
Resimler fırça ile yapılmıştır. Onlar bazen tek, bazen
diğer resimlerle birlikte çizilerek basit ve bileşik konuludur.
Süslemede kullanılan desenlerde seramikçilerin
sanatkârlık yeteneği yanı sıra zevki, dini-ideolojik görüş-
leri önemli yer tutuyor. Süslemede kullanılan desenlerin
bir grubu yerel özellik taşır. Bir grup desenler yaygınlık
gösterir. Benzerleri Azerbaycan dışında dünyanın çeşitli
topraklarında, Güney Kafkasya’da, Urmiye Havzasında,
Anadolu’da ve Ortadoğu’nun birçok eski yerleşimlerinde
bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Nahçıvan, Orta Tunç Çağı, Damga, Ortadoğu

Kaynakça

• Abibullayev, Osman (1982) Eneolit i bronza na territorii Naxçivanskoy ASSR, Bakü, Elm Matb.
• Aliyеv, Veli (1977) Azerbaycanda tunc dövrünün bоyalı qablar medeniyyeti. Bakü, Elm Matb.
• Aliyеv, Veli (1991) Kultura epoxi sredney bronzı Azerbaydjana, Bakü, Elm Matb. Aliyеv, Veli (1992) Gemikaya abidesi. Bakü, Azernesr Matb.
• Aliyеv, Veli (2005) Gamikaya. Bakü, Ebilov, Zeynalov ve oğullar Matb.
• Aqayev, Qahraman (2002) Şahtaxtı v epox pozdney bronzı i ranneqo jeleza, Bakü-Moskva Matb.
• Bahşeliyеv, Veli (2002) Gemikaya resimlerinin poetikası. Bakü, Elm Matb.
• Bahşeliyеv, Veli (2004) Nahçivanın qedim tayfalarının manevi medeniyyeti. Bakü, Elm Matb.
• Brown, Thomas (1951) Excavations in Turkey, 1948. Jon Murray Albemarle Street, w.XIX, London: 21-22.
• Gülensoy, T. (1989) Orhun’dan anadoluta türk damğalari (damğalar, imler, enler), Istanbul, T.D.A.V. Yayın Nu.:51, 179 s.
• Hartner, Wily (1965) “The earliest of the constellation in the Near East and the motif of the Lion-Ball combat” . JNES1965. Vol. XXIV, № 1: 1-16.
• Halilov, Buludxan (2009) Mahmud Kaşğarinin Divani lüğet-it-türk eserinde etnonimler, Bakü, Garisma MMC Matb.
• Halilov, Toğrul (2008) “Yuхarı Gilançay vadisinden tapılan yеni qayaüstü tesvirler” . Azerbaycan arkеоlоgiyası ve еtnоqrafiyası, Bakü, Nafta-Prеss Matb, № 2: 54-62.
• Halilov, Toğrul (2017) “Nahçıvanda seramikçiliğin gelişim tarihinden”. Karen, 3 / 3, Trabzon / Türkiye: 117-128.
• Halilov, Toğrul (2017) “Proto Türk kültürünün işiğinda Nahçıvanın Tunc Çaği seramikleri”. Asia Minor Studies, Cilt: 5, Sayı: 10, Kilis / Türkiye: 60-72.
• Halilov, Cabbar (1962) “Azerbaycandan tapılmış tunc kemerler”. AMM, IV c, Bakü, Az. SSR ЕA Matb: 68-108.
• Hamilin, Catherine (1977) The early Second Millennium carbon assemble age of Dinka Tepe. Iran.
• Ebulgazi Banadır Han (2002) Şecereyi-Terakime (Türkmenlerin soy kitabı) Bakü, Azerbaycan Milli Ansiklopedisi Matb.
• Elimirzeyev, Allahverdi ( 2011) Erken Elam cemiyyeti: iqtisadi-siyasi münasibetler və yazı tarixi (e.a. IV-III minlllikler), Bakü, 264 s.
• Eneolit SSR (1982) Seriya Arxeoloqiya SSSR, Moskva.
• Edwards, Michael (1981) “The Pottery of Havtavan Tepe VI B (Urmia Ware)”, KIK, İran. Yevisyukov, Valeriy (1988) Mifoloqiya kitayskoqo neolita. Po materialam raspisey na keramike kulturı yanşao. Novosibirsk, Nayka matb.
• Farecov, Melahet (2009) Azerbaycanın Kayaüstü incasanatı, Bakü, Azpoliqraf Matb.
• Flitner, Nataliya (1958) Kultura i iskustva dvureçiya i sosednıx stran. Leninqrad-Moskva, Nauka Matb.
• Kâşgarlı, Mahmud (2011) Divanü Lügat-it Türk (çeviren: Besim Atalay). Türk Dil Kurumu Yayınları: 1036, Ankara.
• Kuşnareva, Karina ve Çubinaşvili, David (1970) Drevniye kulturı Yujnoqo Kafkaza. Leninqrad.
• Kuşnareva, Karina ve Markovin, Vladimir (1994) Epoxi bronzı Kavkaza i Sredney Azii. Ranya i Srednya Bronzı Kafkaza (Oçerednoy tom mnoqotomnoqo fundamentalnoqo izdaniya po arxeoloqii), Moskova, Nauka Matb.
• Kuftin, Boris (1941) Arxeoloqiçeskiye raskopki v Trialetti. Tblisi.
• Kuzmina, Elena (1972) “O sinkretizme obrazov skifskoqo iskstva v svyazi s osebennostom reliqiozonnıx po predstavleniy İrançev”. Tezis dokladov III Vsesayuznoy konferançii po skifo-sarmatskoy arxeoloqii. Moskva, Nauka Matb: 5-7.
• Qurbanov, Araz (2003) Damğalar, remzler, menimsemeler. Bakü, Azerbaycan Respublikasının Prezidenti Yaninda Strateji Araştırmalar Merkezi.
• Qraç, Aleksandr (1972) “Proizvedeniye skifo-sibirskoqo iskustva v peredelax etnokultırnıx zona Aziatiskix stepey” Tezis dokladov III Vsesayuznoy konferançii po skifo-sarmatskoy arxeoloqii, Moskva, Nauka matb.
• Qordon, Çayld (1956) Drevney Vostok v sveta novıx raskopok, Moskva, Nauka, 324 s.
• Müseyibli , Nacaf (2004) Gemikaya, Bakü, Çaşoğlu Matb.
• Mifi Narodov Mira (qlavnıy redaktor Tokoryev, Serqey) (1991) Ençklopediy, n. I, Moskva 199 s.
• Munçayev, Rauf vd. (2001) “Tel Xazna I” , Rossiyskaya arxeoloqiya, Moskva, Nauka Matb: 109-118.
• Naki, Tezel (2011) Türk masalları. İstanbul, Bilge kültür sanat Matb.
• Necati, Demir (2010) Kaya üstü resmi (Rock Art) olarak dağ keçisi / elik ve tarihî altyapısı. Zeitschrift für die Welt der Türken, Vol. 2, No. 2:5-23.
• Okladnikova. Yelena (1981) Petroqlifı Sredney Katuni, Novosibirsk.
• Ögel, Baheddin (1989) Türk mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). С.I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Recebli, Ebülfez (2009) Eski türk yazısı anıtları, С I. Bakü.
• Rzayev, Nesir (1992) Ecdadların izi ile. Bakü, Azerneşr Matb.
• Seyidov Abbas ve Bahşeliyev, Veli (2002) Nahacirde arkeoloji araştırmalar. Bakü, İqtisad Unversitesi, 201 s.
• Sеyidоv, Mirheşim (1969) Azerbaycan halqının sоykökünü düşünerken. Bakü, Yazıçı Matb.
• Sеyidоv. Mirheşim (1994) Qam-Şaman ve оnun kaynaqlarına ümumi bakış. Bakü, Ganclik Matb.
• Tekin, Talat (2010) Orhon Yazıtları. Türk Dil Kurumu Yayınları 540, Ankara.
• Tantekin, Hatem (2004). Sihirli masalların onqon ve esatiri suretleri. Bakü, Şirvanneşr Matb.
• Vulli, Leonard (1961) Ur Xaldayev, Moskva, Vostoçnoy literaturı Matb.
• Yeviskov, Boris (1988) Mifoloqiya kitayskoq neolita. Ha materialam raspisey keramike kulturı yanşua. Novosibirsk, Nauka Matb.
• Zaxarov, Andırey (1927) “Xetskaya keramika Boğazköya i nekatorıye zakafkazskiye paraleli”. İzvestiya obşestva Obsledovaniye i izuçeniye Azerbaydjana, № 5: 114-152.