CUMHURBAŞKANI İSMET İNÖNÜ’NÜN KARABÜK ZİYARETİ 1938

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 7, 99 - 111, 28.06.2019

Arda Baş

https://doi.org/10.31765/karen.584085

Cited By: 1

Öz

Osmanlı
Devleti Avrupa’da Sanayi İnkılabının yaşandığı günlerde ciddi iç ve dış
problemlerle meşguldü. Bu nedenle 20. yüzyılın başına gelindiğinde sanayileşme
konusunda Avrupa ülkelerine göre oldukça geri durumda kalmıştı. Türkiye
Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Avrupa ülkeleri ile sanayileşme konusunda açılan
bu makası kapatmak için yoğun çaba sarf edildi. I. Beş Yıllık Sanayi Planı’nın
odak noktalarından birini demir çelik sanayi oluşturdu. Aynı zamanda stratejik
öneme sahip olan bu alanda yatırım yapılmadan önce geniş çaplı bir çalışma
yürütüldü. Türkiye’nin en zengin kömür yataklarına sahip olması nedeniyle
Zonguldak ve çevresi, demir çelik sanayi kurulması için en uygun yer olarak
görüldü. Buna ilave olarak güvenlik kaygıları nedeniyle bu tesisin Karabük’e
kurulmasına karar verildi. Fabrikanın kurulması için yabancı uzmanlardan ve
kredilerden bağımlılık yaratmadan yararlanıldı. Fabrikanın temeli 3 Nisan
1937’de Başbakan İsmet İnönü tarafından atıldı. İnönü fabrika inşaatına bir
sonraki ziyaretini 12 Aralık 1938’de Cumhurbaşkanı olarak gerçekleştirdi. Bu
çalışmada Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün 12 Aralık 1938’de birkaç saat süren
ziyareti ve Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın daha çalışmaya başlamadan önce
karşı karşıya kaldığı problemler ele alınmıştır. Fabrikanın kurulması işini ele
alan İngiliz menşeli firmanın bu süreçteki görüşleri İngiliz Ulusal
Arşivi’ndeki kaynaklardan
yararlanılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, Karabük, Demir-Çelik, İngiltere, Sümerbank

Kaynakça

• A. Arşivler
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• National Archives, Foreign Office
• B. Süreli Yayınlar
• Ayın Tarihi
• Cumhuriyet
• Son Posta
• Tan
• Ulus
• The Spectator
• Zonguldak
• C. Tetkik Eserler
• Atabey, Figen (2014), 1939 Türk-İngiliz-Fransız İttifakı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Atay, F. Rıfkı (1999), Çankaya, Ankara: Yeni Gün Yayınları.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1999), İkinci Adam, C.II. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Aydın, Mustafa Berkay (2018), “Karabük'te Fabrika'nın Kuruluşu ve İlk İşçiler: 1940'lı Yıllarda Çeltik Tarlasından Sanayi Kentine Dönüşüm”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6 (65). 270-271.
• Baban, Cihad (1970), Politika Galerisi: Büstler ve Portreler, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları
• Baker L. R. (1935), Western Ways For Turkey, Current History, 37, January, 505-510.
• Büyükgenç, Özcan (Ed.) (2017), 3 Nisan 1937’den Bugüne Karabük, Karabük: Karabük Üniversitesi.
• Çelebi, Işın (1979), Türkiye’de Demir Çelik Sanayinin Yapısı ve Sorunları, Ankara: DPT Yayın ve Temsil Şubesi Matbaa Birimi.
• Ekici, Cevat (Ed.) (2010), Belge ve Fotoğraflarla Karabük, İstanbul: Seçil Ofset.
• Elman, Ahmet Şevket (1966), Türkiye’nin Endüstrileşme Yoluyla Kalkınmasına Dair Düşünceler, Karabük: MKE Kapsül ve Av Fişek Sanayi ve Ticaret A.Ş.
• Ersoy, Hüseyin Lütfi (2013), Belgelerle Karabük Demir Çelik Fabrikası'nın Kurulma Süreci ve Karabük: Karabük'e Dikilen Demirden Fidan, İstanbul: Alioğlu Matbaacılık.
• Gilman, William (1938), Turkey with Western Dressing. Current History. 49. 3. (Nov 1,1938).
• Gönlübol, Mehmet ve Sar, Cem (1987), Olaylarla Türk Dış Politikası 1919-1983, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• İnönü, İsmet (1992), Hatıralar. (Haz. Sabahattin Selek), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Jaeschke, Gottard (1990), Türkiye Kronolojisi: (1938-1945). (Çev. Gülayşe Koçak), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kalyoncu, Hür (2016), Zaman Mekan ve Anılarla Karabük, Karabük: Cemre Ofset.
• Kalyoncu, Hür (Ed.) (2007), Cumhuriyet Kenti Karabük, İstanbul: Alioğlu Yayınevi.
• Karacakaya, Recep, Yücedağ, İsmail ve Yılmaz, Nazim (2013), Arşiv Belgelerinde Karabük, İstanbul: Karabük Valiliği Yayınları.
• Karatay, Ali (2018), Demir Çelik Karabük Bir İşçi Kentinin Hikayesi, İstanbul: İletişim Yayınları
• Koç, Nurgün (2010), “Karabük Demir-Çelik Fabrikaları’nın Kuruluşu ve Gelişimi”. Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir-Çelik Sempozyumu 2-3 Nisan 2010. Ankara: Karabük Valiliği Yayınları, 106-116.
• Koçak, Cemil (2007), Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C.1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuruç, Bilsay (1999), “1930’ların Sanayi Hareketinde Unutulanlar ve Az Bilinenler”, 75 yılda Çarklardan Chip’lere, (Ed. Oya Baydar), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 85-106.
• Küçükdemirkol, Oğuzhan (2006), II. Dünya Savaşı Ertesi Değişen Sanayi Politikaları ve 1951 Sanayi Kongresi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Kütükçüoğlu, Mehmet (2009), Milli Şef Döneminde Karabük, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi/Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim (2009), Uygulamaya Geçerken Türkiye'de Devletçiliğin Oluşumu, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Tümertekin, Erol (1954), Ağır Demir Sanayii ve Türkiye'deki Durumu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ward, B. (1939), The Latest Ally; Turkey To-day, The Contemporary Review. 156, (Jul 1,1939).
• Yılmaz, Nazım (2010), Arşiv Belgeleri Işığında Karabük Şehri ve Karabük Demir Çelik Fabrikası Tarihi Süreci. Kuruluşundan Bugüne Karabük Demir-Çelik Sempozyumu 2-3 Nisan 2010. Ankara: TBMM Basımevi, 1-15.
• Yurtoğlu, Nadir (2017), “Cumhuriyet Döneminin En Önemli Ağır Sanayi Hamlesi: Karabük Demir ve Çelik Fabrikası (1939-1960)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 33 (2) S. 96, 155-204.