Rus Devlet Teşkilatında Namestniklik Kurumunun Tarihçesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 8, 191 - 211, 31.12.2019

Tekin Aycan Taşcı

https://doi.org/10.31765/karen.668139

Cited By: 6

Öz

Tarihteki ilk Rus devletinin 9. yüzyılın sonlarında Kiev merkezli ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Bu devlet 11. yüzyılda knezlik denilen küçük beyliklere (prensliklere) bölünmüş ve Rusların tek bir devlet çatısı altında yeniden birleşmesi ancak 15. yüzyılın son çeyreğinde mümkün olmuştur. Bu devlet, 18. yüzyılın ilk çeyreğinde imparatorluğa dönüşmüş ve varlığını 1917’de gerçekleşen devrime kadar devam ettirmiştir. 9. yüzyıldan 20. yüzyıla kadarki zaman diliminde Rus devleti sınırlarını genişletip Avrupa tarzı idari reformlarla geliştikçe merkeziyetçi düzenlemeler çerçevesinde merkezi ve yerel yönetim organları değişime uğramıştır. Zaman içerisinde değişime uğrayan kurumlardan biri de namestniklik (namestniçestvo) olmuştur. Rus devlet teşkilatında 12. yüzyıldan itibaren yerel idare biçimi olarak karşımıza çıkan namestniklik kurumu, 16. yüzyıla kadar yasa ve nizamnamelerden bağımsız şekilde ilkel bir yapıda taşra yönetimini gerçekleştirmiştir. Bu yüzyılda gerçekleştirilen merkeziyetçi reformlar çerçevesinde uygulamadan kaldırılmıştır. Fakat buna rağmen namestnik kavramı, devlet teşkilatında diplomatik bir unvan olarak muhafaza olmuştur. 18. yüzyıla gelindiğinde merkezi ve yerel idarede gerçekleştirilen reformlar neticesinde namestniklik, yeniden yerel yönetim organı olarak devlet teşkilatındaki yerini almıştır. Namestniklik kurumu bundan sonra imparatorluk taşra idaresinde gerçekleştirilen reformlar neticesinde geçirdiği değişimlerle 20. yüzyılın başına kadar uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Rus Taşra İdaresi, Namestnik, Genel Gubernator, Guberniya

History of Namestnik Institution in Russian State Organization

Öz

It is accepted that the first Russian state in history emerged in Kiev at the end of the 9th century. This state was divided into small principalities called kniazhestvo in the 11th century, and the reunification of the Russians under a single state was only possible in the last quarter of the 15th century. This state became an empire in the first quarter of the 18th century and continued its existence until the revolution that took place in 1917. In the period from the 9th to the 20th centuries, as the Russian state expanded its borders and developed through European-style administrative reforms, the central and local government bodies were transformed within the framework of centralized regulations. One of the institutions that changed in time was namestnichestvo. Regardless of the laws and regulations, the institution of namestnichestvo that appeared in the Russian state organization as a form of local administration since the 12th century, carried out a provincial administration in a primitive structure up to the 16th century. It was abolished within the framework of centralist reforms carried out in this century. Nevertheless, the concept of namestnik has been preserved as a diplomatic title in the state organization. As a result of the reforms carried out in the central and local administrations in the 18th century, namestnichestvo has taken its place in the state organization as the local authority again. Institution of namestnichestvo has been implemented until the beginning of the 20th century with the changes it has made as a result of the reforms carried out in the imperial provincial administration.

Kaynakça

• Arşivler
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy İstoriçeskiy Arhiv (RGİA) (Rusya Devlet Tarih Arşivi)
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voyenno-İstoriçeskiy Arhiv (RGVİA) (Rusya Devlet Askeri Tarih Arşivi)
• Kaynak Eserler – Yayımlanmış Belgeler
• Aktı, Sobrannıye Kavkazskoy Arheografiçeskoy Komissiyey (AKAK) (Kafkasya Arkeografi Komisyonu Tarafından Derlenen Belgeler)
• Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy İmperii (PSZRİ) (Rusya İmparatorluğu Bütün Kanunlar Külliyatı)
• Tetkik Eserler
• Andreyevskiy, İ. Ye., (1864), O Namestnikah, Voevodah i Gubernatorah, S.Peterburg.
• Baskakov, A. N.-Golubeva, N. P.-Kyamileva, A. A. i dr., Bolşoy Turetsko-Russkiy Slovar: 200 Tıs. Slov i Slovocoçetaniy, Moskva: Jivoy Yazık.
• Blinov, İ. A., (1905), Gubernatorı. İstoriko-Yuridiçeskiy Oçerk, S.Peterburg.
• Boçkarev, P. S. (1940), Voyennıy Turetsko-Russkiy Slovar, Moskva: Gosudarstvennoye İzdatelstvo İnostrannıh i Natsionalnıh Slovarey.
• Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya, Tom 15, (1952), (Gl. Red. B.A. Vvedenskiy), Moskva: Gosudarstvennoye Nauçnoye İzdatelstvo.
• Bolşoy Entsiklopediçeskiy Slovar, (1993), (Gl. Red. A.M. Prohorov), Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya.
• Entsiklopediçeskiy Slovar, (1893), (Red. İ. Ye. Anreyevskiy), Tom IX A, S.Peterburg: F.A. Brokgauz, İ.A. Yefron.
• Gaciyeva, Ya. R., (2005), “K Voprosu ob İnstitute Namestniçestva v Rossii”, Vestnik Dagestanskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Seriya 2: Obşestvennıe Nauki, No 2, 23-26.
• Hosking, Goeffrey, (2011), Rusya ve Ruslar. Erken Dönemden 21. Yüzyıla, (Çev. Kezban Acar), İstanbul: İletişim Yayınları.
• İnstitut General-Gubernatorstva i Namestniçestva v Rossiyskoy İmperii, (2003), (Red. V.V. Çerkesov), Tom 1, S.Peterburg: Yuridiçeskiy Tsentr Press.
• Kamalov, İlyas, (2009), Altın Orda ve Rusya (Rusya Üzerindeki Türk-Tatar Etkisi), İstanbul: Ötüken.
• Korf, A. S., (1901), “Oçerk İstoriçeskogo Razvitiya Gubernatorskoy Doljnosti v Rossii”, Vestnik Prava. Jurnal Yuridiçeskogo Obşestva pri İmperatorskom S.Peterburgskom Universiteta, 31/9, 130-147.
• Kurat, Akdes Nimet, (2010), Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara: TTK.
• Pisarkova, L. F. ,(2007), Gosudarstvennoye Upravleniye Rossii S Kontsa XVII Do Kontsa XVIII Veka. Evolyutsiya Byurokratiçeskoy Sistemı, Moskva: ROSSPEN.
• Potyomkin, E.L., (2017), Biografiçeskiy Slovar: Vısşiye Çinı Rossiyskoy İmperii, Tom II, , Moskva.
• Russkiy Biografiçeskiy Slovar, (1900), Tom II, S. Peterburg.
• Saray, Mehmet, (1989), “Altın Orda Hanlığı”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 538-540.
• Sbornik Russkogo İstoriçeskogo Obşestva, (1894), Tom 10, S.Peterburg.
• Sobraniye Soçineniy A. D. Gradovskogo, (1899), Tom 1, S.Peterburg.
• Talina, G. V., (2012), Namestniki i Namestniçestva v Kontse XVI-Naçale XVIII Veka, Moskva: Prometey.
• Tarhov, S., (2005), “İzmeneniye Administrativno-Territorialnogo Deleniya Rossii v XIII-XX. vv.”, Logos, 1/46, s.65-101.
• Vernadsky, George, (2007), Moğollar ve Ruslar, (Çev. Eşref Bengi Özbilen), İstanbul: Selenge Yayınları.
• Vladimirskiy-Budanov, M. F., (1887), Hrestomatiya po İstorii Russkogo Prava, Kiev-S.Peterburg.
• Voyennıy Entsiklopediçeskiy Leksikon İzdavaemıy Obşestvom Voyennıh i Literatorov, (1840), Çast 4, S.Peterburg.
• Voenno-Statistiçeskoye Obozrenie Rossiyskoy İmperii, (1858), Tom 16, Çast 5, S.Peterburg.
• Yefimova, V. V., (2012), “Priçinı Vvedeniya i Otmenı General-Gubernatorstv Pri Aleksandra I”, Trudı İstoriçeskogo Fakulteta Sankt-Peterburgskogo Universiteta, No 11, 145-162.
• Yeroşkin, N. P., (1968), İstoriya Gosudarsvennıh Uçrejdeniy Dorevolyutsionnoy Rossii, Moskva: Vısşaya şkola.
• Zlobin, Yu. P., (2014), “General-Gubernatorstva v Sisteme Rossiyskogo Regionalnogo Upravleniya v XIX-Naçale XX Veka”, Vestnik OGU, 7/168, 124-129.