7 MART 1921 YILININ EVVELİ İLE SONRASINDA ARTVİN'DEKİ SİYASİ VE SOSYAL DURUM

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 10, 311 - 329, 27.12.2020

Ahmet Atalay

https://doi.org/10.31765/karen.759093

Cited By: 1

Öz

Artvin şehrinin esaret yılları ile düşman işgalinden kurtuluşu, düşman istilasında kalmış olan diğer vilayetlerimizden farklıdır. Bu durum çok yakın bir dönem olmasına rağmen araştırmacıların dikkatlerinden kaçmaktadır. Çünkü şehirlerin düşman tarafından ele geçirilmeleri ve özgürlüklerine kavuşmaları incelenirken, ilk olarak Mondros Mütarekesinden önce esaret altına girmiş şehirler ve Mondros Mütarekesinden sonra işgal edilmiş şehirler olarak belirlenmelidir. İkinci olarak ise, TBMM’nin desteğiyle birlikte, şehrin kendi halkının düşmana karşı direnerek kurtuluşları ile Türk Ordusu tarafından kurtulan şehirler olarak tasnif yapılmalıdır. Böyle bir ayrışmaya gidildiği zaman Artvin, her ikisinin de dışında kalmaktadır. Nedeni de yaklaşık 42 yıl esaret altında bulunmuş olan Artvinliler, hiçbir zaman anavatan ile olan bağlarını koparmamışlar ve ilk olarak oluşturdukları gönüllü milis güçleriyle birebir Ruslara karşı mücadelede bulunmuşlardır. İkinci olarak bölgeye gelen ve burada Ruslar aleyhine çalışmalarını sürdüren Teşkilat-ı Mahsusa Elemanlarının yanında olanlar olmuştur. Üçüncüsü ise, her şeye rağmen yörede konuşlanmış Türk Ordusuna insan kaynakları da dâhil maddi ve manevi destek verenler vardır. Dahası bunların dışında hem Birinci Dünya Savaşı hem de Kurtuluş Savaşı yıllarında askerlik vakti gelmiş olan evlatlarını askere göndererek hemen hemen Türk Ordusu’nun savaştığı her cephede bulunmuşlar ve bahsedilen bu cepheler de şehit olan Artvinlilerin sayıları, Milli Savunma Bakanlığı kayıtlarına göre 225 kişidir.
Araştırmada, 93 Harbi’den (1877-1878 Osmanlı Rus Harbi), 1930 yılında ortaya çıkan ve dünyayı etkileyen kıtlık dönemine kadar, Artvin’in siyasi, sosyal ve ekonomik durumu, elde edilen verilere göre ele alınmış ve görülmüştür ki, Artvinlilerin bunca müşkülata rağmen, Türkiye dışında kalmamak adına, ellerinden gelen her türlü fedakârlığa katlanmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Artvin, Savaş, Kurtuluş, Türkiye, Rusya

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA); İ. MVL 119-2941; İ. MVL 460-20679; ŞD. 15-675; İ. MMS 40-462; İ. DH 634-44063; MLV, 00733. 00024 001; DH. MKT, 00002 00061 002.
• TRABZON VİLAYET SALNAMESİ (TVS), R. 1288 (M. 1871); R. 1294 (M. 1876); R. 1295 (M. 1877).
• T. C. ARTVİN VALİLİĞİ (1967), 1967 İl Yıllığı, (Haz. C. Paçalı–H. Saral-M. Yıldırım), Ankara: Güneş Matbaacılık T.A. Ş.
• T. C. ARTVİN VALİLİĞİ, (1973), 1973 İl Yıllığı, (Haz. M. Adil Özder-İsmet Cevat Erdem-Cemal Turan-Ali Çakmak-Baki Sezgin), Ankara: Mars Matbaası. T. C. ARTVİN VALİLİĞİ (2003), Cumhuriyet’in 80 Yılında Artvin, (Yay. Haz. Yılmaz Olgun), Ankara: Kültür Ofset Ltd. Şti.
• T. C. ARTVİN VALİLİĞİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ (2012), Artvin Kültür Envanteri 2012, Ankara: Öncü Basımevi Ltd. Şti.
• T.C. ARTVİN VALİLİĞİ (2007), 19 ve 20. Yüzyıl Belgelerinde Artvin Göğe Komşu Topraklar, (Ed. Polat Safi), Ankara: Matus Basımevi Reklam ve Yay. Tic. Ltd. Şti.
• T. C. ARTVİN VALİLİĞİ İL NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ ARŞİVİ (2019), İl Nüfus Kayıtları 2019 (AVİNMNK 2019)
• T. C. ARTVİN VALİLİĞİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ ARŞİVİ (2020), Brifing Dosyası 2020 (AVİKTMBD 2020).
• T. C. ARTVİN VALİLİĞİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ ARŞİVİ (2020), Eski Artvin Fotoğrafları Albümü (AVİKTMEAFA).
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ MALUL GAZİLER TİCARET SALNÂMESI-REPUBLIQUE DE TURQUIE GRAND ANNUAIRE COMMERCIAL (1927), Sahibi ve Naşiri: İsmail Hakkı ve Şürekâsı, İstanbul: Malûl Gaziler Neşriyat Şirketi.
• VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (1984), Türkiye’de Vakıf Abideler Ve Eski Eserler Artvin İli, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• ACAR, Ahmet (1995), Tarihte Hamşioğulları, Ankara: Turizm Geliştirme Vakfı Yayınları.
• ACAROĞLU, Samet (2016), Çağlar Öncesinde Şavşat Tarihi, Ankara: Ertem Basım Lti. Şti.
• ALPASLAN, Fehmi (1972), “Kurtuluş Gününün İlhamları”, Yeşil Artvin, 7 Mart 1972/4, Artvin: 5-8.
• ARTVİNLİ, Taner (2013), Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul: Ezgi Matbaası.
• ATALAY, Ahmet (2019), 93 Harbi’nden Kore Savaşı’na Artvinli Şehitler ve Yörede Bulunan Şehitlikler, Konya: Kömen Yayınları.
• ATALAY, Ahmet (2017), “XIX. Yüzyılın Sonlarında Elviye-i Selâse’de Karayolu Yapım Faaliyetleri”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 2017/C. 9-2. Giresun: 1-20.
• ATALAY, Ahmet (2018), “Esaretten Kurtuluşa Artvin”, 2. Uluslar Arası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi, Editör: Ali Osman Akalan-Ali Ahmetbeyoğlu, 2018/C. 5, Ankara: 541-562, Türk Eğitim sen Yayınları.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal (1981), Söylev ve Demeçler, C. II, Ankara: TTK Yayınları.
• AVCI, Sabit Osman (1972), “Kurtuluş”, Yeşil Artvin, 7 Mart 1972/4, Artvin: 3-5. AYTEKİN, Osman (1999), Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler, Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayını.
• BADEM, Candan (1981), Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin 1878-1918, İstanbul: Aras Yayıncılık.
• BİLİR, Seyfettin (tarihsiz), “Yeşil Artvin”, 7 Mart, tarihsiz/1, Bursa: 4-18.
• BİLGİN, Mehmet (2017), Teşkilât-ı Mahsusa’nın Kafkasya Misyonu Ve Operasyonları, İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş.
• BÜYÜM, Nazar vd (1982), Yurt Ansiklopedisi, C. II, İstanbul: Anadolu Yayıncılık A. Ş.
• ÇAĞAL, Ertuğrul (1948), Çoruh Kahramanları, İstanbul: Vakit Matbaası. DUMAS, Alexander (2000), Kafkasya Maceraları, (Türkçesi: Sedat Özden), İstanbul: Kafkas Vakfı Yayınları.
• ENDEROĞLU, Y. Temel (2003), Artvin İlinin Ekonomik Kalkınması, İstanbul: İktisadî Araştırmalar Vakfı Yayını. ERGÜN, Fatma (2016), Artvin, İzmir: Akare Matbaacılık
• GÜRKAN, M. Sıtkı (1972), “Tarihi Gün 7 Mart”, Yeşil Artvin, 7 Mart 1972/4, Artvin: 12-17.
• GÜVEN, Onur (2018), Artvin’in Kültürel Tarihinde Türk İzleri, Artvin: (Baskı yeri yok.) İSKENDEROĞLU, Süleyman (tarihsiz), Artvin Sevgisi, Artvin: Artvin Belediyesi Yayını.
• KAZBEĞİ, Giorgi (2019), Bir Rus Generalinin Günlükleri Türkiye Gürcistan’ında Üç Ay, (Çev. Rıdvan Atan), İstanbul: Doruk Yayınları
• LACHER, Maurıce (2010), Büyük Dünya Savaşı’nda Türk Cepheleri Kafkas Harekâtı, (Çev. Can Kapyalı), İstanbul: Omnia Yayını.
• MUVAHHID ZEKI (1927), Artvin Vilâyet-i Hakkında Ma’lûmât-ı Umûmîye, İstanbul: Şirketi Mürettebiye Matbaası. MUVAHHID ZEKI (2010) Artvin Vilayeti Hakkında Ma’lûmât-ı Umûmîye, (Haz. Muammer Demirel), İstanbul: Yusufeli Belediyesi Yayınları.
• OKORAD, A. B. Şir (2013); Osmanlı-Rus Savaşları Kırım-Balkanlar-93 Harbi Ve Sarıkamış, (Tas. Ve Red. Nergize Turaeva), İstanbul: Selenge Yayını.
• ORTAYLI, İlber (2007), Türkiye Teşkilatı ve İdari Teşkilatı, Ankara: Cedit Neşriyet.
• ÖZDER, M. Adil (1971a), Resimli Artvin İli Bilgileri 1, Ankara: Ay Matbaası. ÖZDER, M. Âdil (1971b), Artvin ve Çevresi 1828-1921 Savaşları, Ankara: Ay Matbaası.
• ÖZDEMİR, Halit, (tarihsiz), Artvin Tarihi, Artvin: Ajans Ege Matbaacılık Hizmetleri.
• ÖZMEN, Ünsal (1969), Kent Kent Türkiye Artvin, Ankara: Pamukbank T. A. Ş. Yayını.
• ÖZKAN, İbrahim (2015), Deli Halit Paşa, İstanbul: T. C. Kültür Bakanlığı Yayını.
• SEMİZ, Yaşar – AKDAĞ, Ömer (2011), Yenibahçeli Şükrü Bey’in Hatıraları, Konya: Çizgi Kitabevi.
• ŞENOL, Zafer (2018), Kafkas Tarihinde Hamşioğulları, İstanbul: Cinius Yayınları.
• TAŞ, Fahri (1995), Erzincan Mütarekesi ve Brest-Litovsk, Ankara: Özyurt Matbaacılık. TOK, Ali Fuat (2017), Prenses Sonya’nın Öyküsü Münire, İstanbul: Cinius Yayınları.
• TOKDEMİR, A. Mecit (1972), 7 Mart Kahramanları, Ankara: Fon Matbaası.
• TOKDEMİR, Hayrettin (1978), Artvin Destanı, Ankara: (Baskı yeri yok.)
• USTAOĞLU MAHMUT MITHAT (1339-1921), Batum Ve Artvin Tarihi, Trabzon: İkbal Matbaası.
• ÜNSAL, Osman (1999), Artvin Ve Çevresinde Yaylacılık Ve Pancarcı Şenlikleri, İstanbul: Nart Yayını.
• YALÇIN, Osman (1961), Artvin, İstanbul: Özyürek Yayınevi. YEŞİLYURT, Yahya (2014), Osmanlı Devlet’inde Livaneliler, İstanbul: Yusufeli Belediyesi Yayınları.