MİLLİ MÜCADELE VE CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA GİRESUN'DA BASIN HAYATI VE IŞIK GAZETESİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 11, 429 - 446, 28.12.2020

Oktay Karaman

https://doi.org/10.31765/karen.797024

Öz

Geçmiş olayların araştırılmasında çok büyük öneme sahip olan gazeteler, yayınlandıkları dönemin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerinin bilinmesinde en etkili araçlardır. Özellikle yerel gazetelerin, şehir tarihi çalışmaları ve şehirlerin geçmişte her alandaki özelliklerini anlamada büyük yararlılıkları olmuştur. Osmanlı Devleti’nde basın hayatı, 19. Yüzyılın başında yabancı devletler tarafından başlatılmıştır. Osmanlı Devleti’nin ilk Türkçe gazetesi 1 Kasım 1831 tarihinde yayımlanan Takvim-i Vekayi olmuştur. 1840 yılında Ceride-i Havadis, 1860 yılında ise Tercüman-ı Ahval yayın hayatına başlamıştır. Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın sonlarında batılılaşma çabaları ve basın hayatı için önemli bir gelişme, 1864 yılından itibaren vilayet matbaalarının kurulmasıdır. Vilayet matbaaları, yerel gazeteciliğin ortaya çıkmasını da sağlamıştır. Giresun’da basın hayatı 1910 yılında başlamıştır. Özellikle Milli Mücadele Dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarında, çok dinamik bir basın hayatı görülmektedir. Şehirdeki matbaalarda basılan gazeteler ve dergiler, halkın bilinçlenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Gazete ve dergilerin çıkarılmasında en önemli araç olan matbaa, 1910 yılında kurulmuş ve 1923 yılına kadar şehirde, Yeni Yol, Giresun ve İttihat Terakki matbaaları basın hayatına hizmet etmişlerdir. Giresun’da ilk çıkan gazeteler, 1910’da “Giresun”, 1911 de “Giresun Maarif”, 1912’de “Karadeniz”, “Hadim-i Millet” ve “Kavlak”, 1918’de “Işık”, 1920’de “Gedikkaya” ve 1925’de “Yeşilgiresun” adıyla yayımlanmışlardır. Işık Gazetesi 1 Nisan 1918 tarihinde yayın hayatına başlamış ve 1927 yılına kadar devam etmiştir. Gazetenin hemen her sayısında sahibi Çemşitzade Nuri Ahmet, yeni Türkiye Cumhuriyetinin ve Giresun’un gündemini yorumlamıştır. Milli ve manevi konularda çok hassas bir yayın politikası izlemiş ve bu konularda hiç taviz vermemiştir. Şehirdeki siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel hayatla ilgili haberlere yer verilmiştir. Ülkede meydana gelen deprem ve hastalık gibi olaylarda, gazete gelirinden bağış ve geliri ihtiyaç sahiplerine verilmek üzere eşya piyangoları düzenlemiştir. Işık Gazetesi, gazetelerin en önemli görevi olan toplumun haber alma kaynağı ve bilinçlenmesini layıkıyla yerine getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Giresun, Matbaa, Yerel Gazete, Işık Gazetesi

Kaynakça

• Albayrak, Hüseyin (1997), “Milli Mücadele’de Giresun Basını”, Giresun Tarihi Sempozyumu Bildirileri (24-25 Mayıs 1996, Giresun), Giresun: Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, 287-323.
• ________________, (2005), “Doğu Karadeniz Bölgesinde İlk Matbaa, İlk Gazete ve İlk Salname”, Karadeniz Araştırmaları, 4, 39-52.
• ________________, (2010), Dünden Bugüne Trabzon Basını, 1, Ankara: Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayını.
• Beyoğlu, Süleyman (1997), “Milli Mücadele’de Giresun’un Yeri”, Giresun Tarihi Sempozyumu Bildirileri (24-25 Mayıs 1996, Giresun), Giresun: Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, 209-230. ________________, (1998), “Osman Ağa’nın Gedikkaya Gazetesi ve Mustafa Kemal Paşa”, Giresun Kültür Sempozyumu Bildirileri (30-31 Mayıs 1998, Giresun), İstanbul: Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, 39-43.
• _________________, (2009), Milli Mücadele Kahramanı Giresunlu Osman Ağa, İstanbul: Bengi Yayınları.
• Çadırcı, Musa (1991), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çakmak, Aydın (2010), Milli Mücadele Döneminde Giresun’da Yayımlanan Bir Dergi: Işık (1918-1923), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Demir, Kenan (2014), “Osmanlı’da Basının Doğuşu ve Gazeteler”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 57-88.
• Elmas, Nazım (1998), “İzler Mecmuası’nın Giresun Kültür Hayatındaki Yeri”, Giresun Kültür Sempozyumu Bildirileri (30-31 Mayıs 1998, Giresun), İstanbul: Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, 133-144.
• Erdoğan, İrfan (2007), Türkiye’de Gazetecilik ve Bilim İletişimi / Yapısal Özellikler Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını.
• Erinç, Orhan (2007), “Yerel Medyanın Tarihsel Gelişimi ve Geleceği”, Türkiye’de Yerel Basın (Ed. Suat Gezgin), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, 107-109.
• İbrahimov, Osman (2016), “Osmanlı Devleti’nde İlk Basın Yayın Faaliyetleri ve Tuna Gazetesi”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 82-94.
• Kocabaşoğlu, Uygur (1991), “Tuna Vilayet Gazetesi”, OTAM, 2, 141-149.
• Kuruca, Nazım ve Özmenli Mehmet (2019), “Yerel Tarih Çalışmasına Giresun Örneği: Yeşilgiresun Gazetesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12-62, 356-369.
• Polat, Nazım Hikmet (2002), “Türkiye’de Yerel Basının Gelişimine Kısa Bir Bakış”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 12, 7-25.
• Sarısaman, Sadık (1999), Cumhuriyetin İlk Yıllarında (1923-1930) Giresun (Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Hayat), İstanbul: Giresun Belediyesi Yayınları.
• Selçuk, Bahir (2018),“Milli Mücadele’nin Elazığ’dan Yükselen Sesi Satvet-i Milliye’nin Edebi Yönü Üzerine”, Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (19-21 Ekim 2016, Elazığ), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2, 1021-1062.
• Şahin, Dursun (2016), “II. Meşrutiyet Gazeteciliğine Giresun’dan İki Örnek: Hadim-i Millet ve Karadeniz”, Journal of Turkish Language and Literature, 2/1, 451-462.
• Topuz, Hıfzı, (2016), II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Usta, Veysel (2019), “Osman Ağa Tarafından Giresun’da Çıkarılan Gedikkaya Gazetesi Üzerine Bir Değerlendirme”, History Studies, 11/5, 1773-1838.