Amerikan Basınında Pontus Rum Propagandası (1914-1921)

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 12, 141 - 157, 29.06.2021

Mehmet Okur , Abdullah Berk

https://doi.org/10.31765/karen.959437

Öz

XIX. yüzyılın hemen başlarında Balkanlarda Hristiyan unsurların başlattığı ve Batılı güçlerin destek verdiği isyan hareketleri, sonraki süreçte Anadolu’da da baş göstermiş ve Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle birlikte tıpkı Balkanlarda olduğu gibi yeni siyasi yapıların ortaya çıkma tehlikesini doğurmuştur. Yunanistan’ın, Fener-Rum Patrikhanesi’nin, metropolitlerin ve Rum okullarının yarattığı Pontusçu düşünce ile Doğu Karadeniz Bölgesi’nde bir Pontus Rum Devleti kurma hayaline kapılan Rumlar, İtilaf Devletleri’nin de desteği ile Osmanlı Devleti’ne isyan ederek silahlı gruplar kurmuşlar ve Türk halkını hedef alan saldırılara başlamışlardır.
Mondros Mütarekesi ile beraber siyasi faaliyetlere de başlayan Pontusçu Rumlar, Paris Barış Konferansı ile beraber Doğu Karadeniz kıyılarına yönelik iddialarını uluslararası platforma da taşımışlardır. İddialarına meşru bir zemin yaratma adına yoğun bir propaganda faaliyetine girişen Rumların bu iddiaları Amerikan basınında da geniş şekilde karşılık bulmuştur. Öyle ki bölgede faaliyet yürüten Amerikalı misyonerlerin, Rum din adamların ve diğer Rum yanlısı kişi veya grupların demeçleri Amerikan gazetelerinde çarpıcı başlıklar eşliğinde yayımlanmakta, kamuoyu etkilenmeye çalışılmaktaydı. Bu haberlerde Rumların Türkler tarafından katliama uğradığı iddia edilmekte, bölgedeki Hristiyan varlığının tehlikede olduğu ileri sürülmekteydi.
Kaleme aldığımız bu çalışmada, yukarıda kısaca özetlediğimiz gelişmelerin ABD basınına yansıması haber ve yorumlar eşliğinde irdelenmekte, ortaya atılan Rum/Yunan iddialarının amacı üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

ABD Basını, Pontus Rum, Trabzon, Doğu Karadeniz

Kaynakça

• Ar, Kâmil Necdet, (2011), Türk- Amerikan İlişkileri Çerçevesinde Ermeni Meselesi (1918-1923), İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Armaoğlu, Fahir, (1997), “Amerika, Sevres Antlaşması ve Ermenistan” Sınırları”, Belleten, LXI/230, 133-147.
• Arslan, Murat, (2007), Romanın Büyük Düşmanı Mithridates VI Eupator, İstanbul: Odin Yayın-cılık. Balcıoğlu, Mustafa, (1991), Belgelerle Milli Mücadele Sırasında Anadolu’da Ayaklanmalar ve Merkez Ordusu, Ankara: Yüksek Öğretim Kurulu Matbaası.
• Bostan, Hanefi, (1999), “Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Yaşayanların Türk Olduğuna Dair Bir Muhtırası”, Milli Mücadelede Giresun Sem-pozyumu, 6-7 Mart 1999, İstanbul.
• Ekincikli, Mustafa, (1984), Fransız Basınında Türk Milli Mücadelesi (1919-1922), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Emir, Osman, (2020), “Pontos/Pontus Kavramı ve Tarihsel Süreç”, Karadeniz’de İsyan Müba-dele ve Propaganda, (Editör: İsmail H. Demircioğlu-Rahmi Çiçek-Mehmet OKUR), İstanbul: Ye-ditepe Yayınevi.
• Goloğlu, Mahmut, (2008), Milli Mücadele Tarihi-I, Erzurum Kongresi, İstanbul: Türkiye İş Ban-kası Kültür Yayınları.
• Gökbilgin, Tayyib, (2011), Milli Mücadele Başlarken Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Güler, Ali, (2003), Osmanlıdan Cumhuriyete Azınlıklar, Ankara: Türkar Yayınları.
• Güven, Cemal, (2010), “Merzifon Amerikan Koleji Başkanı George E. White (1916 – 1919)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 571-587.
• Jaeschke, Gotthard, (1971) Kurtuluş Savaşıyla İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev. Cemal Köprülü), An-kara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karabekir, Kazım, (1960), İstiklâl Harbimiz, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Karpat, Kemal, (1985), Ottoman Population 1830-1914, Demographic and Social Characteristics, London: The University of Wisconsin.
• Kitsikis, Dimitri, (1963), Yunan Propagandası, İstanbul: Meydan Neşriyat.
• Koloğlu, Orhan, (1992),Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Küçüker, Yüksel, (2015), “Milli Mücadele Döneminde Yabancı Gazeteler Üzerinden Yürütülen Pontus Propagandası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/37, 384-387.
• Mccarty, Justin, (1998), Müslümanlar ve Azınlıklar, (Çev. Bilge UMAR), İstanbul: İnkılap Ya-yınları.
• MacMillian, Margaret, (2001), Paris 1919, 1919 Paris Barış Konferansı ve Dünyayı Değiştiren Altı Ayın Hikayesi, (Çev. Belkıs Dişbudak), İstanbul: ODTÜ Yayıncılık.
• Okur, Mehmet, (2004), “Pontusçu Rumların Avrupa’daki Faaliyetleri ve Paris Barış Konfe-ransı’ndaki Girişimleri”, ATA Dergisi, 12, 93-104.
• ________, (2007), “Pontus Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Karadeniz Bölgesi’nde Pontusçu Faa-liyetler”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 14, 1-18.
• ________, (2020), “Fener Rum Patrikhanesi’nin ve Metropolitlerin Karadeniz Bölgesi’ne Yöne-lik Siyasi Faaliyetleri”, Karadeniz’de İsyan, Mübadele ve Propaganda, (Editörler: İsmail H. De-mircioğlu – Rahmi Çiçek – Mehmet OKUR), İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 113-136.
• Onar, Mustafa, (1985), Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları I, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Özgören, Aydın, (2017), Osmanlının Son Döneminde Pontus Rumları, Büyük Güçler, Diaspora ve Silahlı Kalkışma, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Özkan, Kenan, (2016), Mondros Mütarekesi’nden Lozan Barış Konferansı’na Milli Mücadele Dö-nemi Türkiye- ABD İlişkileri 1918-1923, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Pallis, Alexander Anastasius, (1997), Yunanlıların Anadolu Macerası (1915-1922), (Çev. Orhan Azizoğlu), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pontus Meselesi, (1995), Kurt, Yılmaz (Haz.), Ankara: T.B.M.M. Basımevi.
• Sarınay, Yusuf, (1999), Pontus Meselesi ve Yunanistan’ın Politikası, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Sonyel, Salahi R., (1971), “Yunan Millet Meclisi Gizli Tutanaklarında Mustafa Kemal ve Türk Kurtuluş Savaşı”, B.T.T.D, 49, 11-19.
• Smith, Michael Llwellyn, (2002), Yunan Düşü, (Çev. Halil İnal), Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Türk İstiklâl Harbi VI ncı Cilt İstiklal Harbinde Ayaklanmalar (1919-1921), (1974), Ankara: Ge-nelkurmay Basımevi.