Kosova Hükümetinin Roman, Aşkali ve Mısırlı Azınlıklara Yönelik Politikaları

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 15, 169 - 194, 29.09.2022

Nesrin Kenar , Keriman Sadıkay

https://doi.org/10.31765/karen.1097617

Öz

Bu çalışmada, uluslararası alanda henüz tam tanıma sağlayamadığı ve Birleşmiş Milletler(BM) üyesi olamadığı için “devlet olma süreci tamamlanmamış-sınırlı egemenliğe sahip” bir devlet olarak nitelendirilen Kosova Cumhuriyetinin, ülkede bulunan Roman, Aşkali,Mısırlı azınlıklara yönelik izlediği politikasının ve uygulama sürecinde yaratılan uygulama mekanizmaları ve karşılaşılan sorunlar incelenmektedir. Çalışmada Kosova Cumhuriyetinin azınlık konularında düzenlediği yasal haklar, Roman azınlığının entegrasyonuna ilişkin AB politikaları ve Kosova da yaşayan Roman, Aşkali ve Mısırlıların topluma entegrasyonuna ilişkin Kosova politikaları arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışmada öncelikle Kosova’da yaşayan azınlıklar ve bu azınlıkların demografik yapıları ve özellikleri ile belediyeler düzeyinde dağılımı incelenmiştir. Roman, Aşkali ve Mısırlıların sadece Kosova’da değil, Avrupa’nın pek çok ülkesinde azınlık olarak bulunmaları nedeniyle Avrupa Birliği’nin de Roman, Aşkali,Mısırlı azınlıklara yönelik geliştirdiği politikalar bulunmaktadır. Kosova da gelecekte AB’ne üye olmayı hedefleyen bir ülke olarak AB tarafından geliştirilen politikaları kabul ederek ülkesinde uygulamaktadır. Bu nedenle ikinci olarak, Avrupa Birliği’nin Roman, Aşkali ve Mısırlı azınlıklara yönelik politikası incelenmiştir. Üçüncü ve son olarak Kosova Cumhuriyeti’nin Roma, Aşkali ve Mısırlı azınlıkların yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve topluma entegrasyonu için uyguladığı politikalar, politika alanları ve uygulama mekanizmaları incelenmiştir. Roman, Aşkali ve Mısırlı azınlıkların Kosova toplumuna katılımı konusunda Kosova Hükümetinin bu üç azınlık grubu ile uzlaşarak ve işbirliği halinde birlikte politikalar üretip önlemler almasının bu üç topluluğun topluma katılımına etkisi de incelenmiştir. Çalışmada ayrıca Kosova Cumhuriyetinin ülkesinde yaşayan azınlıklara yönelik izleyeceği politikalar için oluşturduğu yasal zemin de çalışmada ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Roman, Aşkali, Mısırlı, Kosova Cumhuriyeti, Azınlık Politikaları, Azınlık Hakları

Kaynakça

• Agjencia e Statistikave te Kosoves( 2011), Vlerësim Popullsia e Kosovës , https://ask.rks-gov.net/media/2127/vlersim-popullsia-e-kosoves-2011.pdf. (18.01.2022).
• Agjencia e Statistikave të Kosoves(2014), Komunitetet Rom dhe ashkali në Republikën e Kosovës, Anketa e Grupimeve të Treguesve të Shumëfishtë 2013-2014. https://ask.rks-gov.net/media/1873/anketa-e-grupimeve-te-treguesve-te-shumefishte-ne-republiken-e-kosoves-2013-2014-gjetjet-kryesore.pdf .(08.02.2022).
• Ahtisaari, M. (2007), “Kosova’nın Gelecekteki Statüsüne Ilişkin Genel Sekreter Özel Elçisinin Raporu”, Assembly Support Initiative Newsletter(27), 3-5, https://www.osce.org/tr/kosovo/24790?download=true .( February 25, 2022).
• Alan Phillips, (2008), Söyleşi, President of the Advisory Committee on the Framework Convention.
• Ayrımcılığa Karşı Koruma Yasası(2015), NO. 05 / L-021. Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=10924. (08.02.2022).
• Başbakanlık Ofisi(2017), UNMIK Aracılığıyla Avrupa Konseyi'ne sunulan “Kosova Hükümeti Raporu, Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşmesinin Tavsiyelerinin Uygulanmasına İlişkin Rapor”. https://rm.coe.int/168008b786. (08.02.2022).
• Besim, Kajtazi ve M. dhe Rama, Eset (2014 ), Udhëzues për procesin e hartimit të politikave dhe legjislacionit në Qeverinë e Republikës së Kosovës, Prishtinë, IKS.
• Bloom J.D. - Hoxha, I. - Sambunjak, D. – Sondorp, E. (2007), “Ethnic Segregation in Kosovo's Post-War Health Care System”, European Journal of Public Health, 17( 5). 430–436.
• Cianetti , Licia(2019),The Quality of Divided Democracies: Minority Inclusion, Exclusion, and Representation in the New Europe, University of Michigan Press.
• Cinsiyet Eşitliği Yasası(2015). NR. 05/L-020. Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=10923 . (08.02.2022).
• Council of Europe(t.y.a), “Project Education of Roma Children in Europe: Institutionalisation and Emancipation” . https://rm.coe.int/institutionalisation-and-emancipation-factsheets-on-romani-history/16808b1c61. (19.01.2022).
• Council of Europe(t.y.b), “Resolution CM/ResCMN(2019)11 on the implementation of the Framework Convention for the Protection of National Minorities in Kosovo” . https://rm.coe.int/institutionalisation-and-emancipation-factsheets-on-romani-history/16808b1c61. (19.01.2022).
• Council of Europe(t.y.c), “Integration and inclusion”, https://www.coe.int/en/web/european-commission-against-racism-and intolerance/integration-and-inclusion. (19.01.2022).
• Council of the European Union (2013), Council recommendation on effective Roma integration measures in the member states, Brussels, 9 and 10 December 2013. https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/lsa/139979.pdf.(08.01.2022).
• Dillerin Kullanımı Yasası(2007). NO. 02 / L-37. Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2440.(08.02.2022).
• European Center for Minority Issues Kosovo(2012),”Kosovo Minority Communities in the 2011 Kosovo Census Results: Analysis and Recommendations”, ECMIKosovo Policy Brief , https://www.ecmikosovo.org/.(18.01.2022).
• European Commission(2011), An EU Framework for National Roma Integration Strategies up to 2020, Brussels, 5.4.2011, COM (2011) 173 final. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52011DC0173&from=PL.(18.01.2022).
• European Union( 2013), To Engage more Deeply for Kosovo Roma, Ashkali and Egyptian Communities. https://eeas.europa.eu/archives/delegations/kosovo/documents/publications/roma_booklet_eng.pdf. (18.01.2022).
• Geri Dönüş ve Topluluklar için Belediye Müdürlükleri Yönetmeliği. NO. 02/2010. http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Rregullore_per_Zyrat_komunale_per_Komunitete_dhe_Kthim.pdf.(08.02.2022).
• Henley, William(2005), Catch-up Classes Help Integrate Kosovo's Minorities, OSCE Mission in Kosovo. https://www.osce.org/kosovo/57412 .(25.02.2022). Hoxha, Ilir- Bajraktari, Ilirjana – Kotori, Vjosa (2009). Antenatal Care Services in Kosovo. UNICEF.
• Kamu Yükseköğretim Kurumlarında Çoğunluk Dışı Topluluklardan Adayların Kayıtları İçin Olumlu Önlemler ve Kontenjanların Uygulanması Hakkında 09/2016 No.lu İdari Yönerge(2016). https://masht.rks-gov.net/uploads/2016/06/ua-masht-09-2016-aplikimi-i-masave-afirmative-dhe- vendeve-te-rez-al.pdf .(09.02.2022).
• Kızılçaoğlu, Alaaddin( 2014 ) ,“Geographical Elements in Country Flags”, Procedia - Social and Behavioral Sciences 120, 116 – 123.
• Kosova Cumhuriyeti’nde Toplulukların ve Topluluk Mensuplarının Haklarının Korunması ve teşvik edilmesine ait 03/l-047 sayılı Yasanın değişmeleri ve tamamlamalarına ait Yasa.
• Kosova’da Topluluklar İle Topluluk Mensupları Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi Yasası (2008), YASA NO. 03/L-047. Resmi Gazete.https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2531.(08.02.2022).
• Kosova Cumhuriyeti Belediyelerinde Eğitim Yasası(2008). NR. 03/L-068. Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2543.(08.02.2022).
• Kosova Cumhuriyeti Hükümeti'nin 22. toplantısında onaylanan No. 04/22 Sayılı Kavram Belgesi (Concept Document), 03.04.2015.
• Kosova'da Din Özgürlüğü Yasası(2007), YASA NO. 02 / L-31. Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2442. (08.02.2022). “Kosovo Minority Communities in the 2011 Kosovo Census Results: Analysis and Recommendations”(2012), 18 December 2012. https://www.ecmikosovo.org/
• Kültürel Miras Yasası(2008), YASA NO. 02 / L-88.Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDocumentDetail.aspx?ActID=2533.(08.02.2022).
• Lıgjı Për Financimin e Programeve të Veçanta të Banimit (2010),NR. 03/L-164, Gazeta Zyrtare E Republikës Së Kosovës. https://gzk.rks-gov.net/ActDocumentDetail.aspx?ActID=2670 . (21.01.2022).
• Ligji Për Sigurimin Shëndetësor (2014), nr. 04/L -249, Gazeta Zyrtare E Republikës Së Kosovës. https://gzk.rks-gov.net/ActDocumentDetail.aspx?ActID=9450.(08.02.2022). (08.02.2022).
• LIGJI Nr. 04/L-081 Për Ndryshimin Dhe Plotësimin E Ligjit NR. 02/L-17 Për Shërbime Sociale Dhe Familjare, Gazeta Zyrtare E Republikës Së Kosovës / Nr. 5 / 05 PRILL 2012. https://mpms.rks-gov.net/wpdm-package/ligji-np-i-l-per-sherbimet-sociale-shqip-pdf/?wpdmdl=1067. (08.02.2022).
• Ministria e Administriates Publike(2010), Rregullorja e MAP-së nr. 04/2010 për Procedurat për përfaqësimin e drejtë dhe proporcional të komuniteteve jo-shumicë në shërbimin civil të Republikës së Kosovës . https://mpb.rks-gov.net/ap/desk/inc/media/DF61A738-9817-4AA9-9DBB-CC9C9D7201D4.pdf. (08.02.2022).
• Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë(2016), Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë 2017-2021, Ministria e Arsimit, Shkences, Teknologjisë dhe Inovacionit. https://kryeministri.rks-gov.net/wp-content/uploads/docs/PLANI_STRATEGJIK_I_ARSIMIT_NE_KOSOVE.pdf.( 20.01.2022).
• Ministria e Punëve të Brendshme (2017), Strategjia shtetërore për riintegrim të qëndrueshëm të personave të riatdhesuar në Kosovë 2018-2022. https://kryeministri.rks-gov.net/wp-content/uploads/2019/08/Strategjia-Shtet%C3%ABrore-p%C3%ABr-Riintegrim-t%C3%AB-Q%C3%ABndruesh%C3%ABm-t%C3%AB-PR-2018-2....pdf.(08.02.2022)
• Ministria e Administrimin Pushtetit Lokal (2016), Strategjia për Vetëqeverisje Lokale 2016 ‐ 2026. https://mapl.rks-gov.net/wp-content/uploads/2017/08/Strategjia_liber_tri-gjuhe_finale-2016.pdf. ( 13.02.2022).
• Office of the Prime Minister(2013). Progress Report on Implementation of the Action Plan and the Strategy of the Republic of Kosovo for Integration of the Roma, Ashkali and Egyptian Communities, 2009 – 2015,
• Office of the Prime Minister- Office on Good Governance(2020),Raporti i Vleresimit Afatmesëm 2017-2019 mbi Zbatimin Strategjisë dhe Planit të Veprimit për Përfshirjen e Komuniteteve Rom dhe Ashkali në Shoqërinë Kosovare 2017-2021, https://zqm.rks-gov.net/assets/cms/uploads/files/dokumentet/Raporti%20i%20vleresimit%20_2017-2019%20mbi%20zbatimin%20e%20Startegjise%20dhe%20planit%20te%20veprimit%20per%20perfshirjen%20e%20komuniteteve%20rom%20dhe%20ashkali%20ne%20shoqerine%20kosovare%202017-2021%20(1).pdf.(20.01.2022).
• Ombudsman Yasası(2015). YASA NO. 05/L-019. Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=10922.(08.02.2022).
• Oran, Baskın(2021), Minorities and Minority Rights inTurkey: From the Ottoman Empire to the Present States, (Çev. John William Day), Lynne Rienner Publishers.
• OSCE(2011), Implementation of the Action Plan on the Strategy for the Integration of the Roma, Ashkali and Egyptian Communities in Kosovo. https://www.osce.org/files/f/documents/e/4/77413.pdf.(14.02.2022).
• OSCE(2020), Overview of Roma,Ashkali and Egyption Communities in Kosovo. https://www.osce.org/files/f/documents/6/7/443587_1.pdf .(14.02.2022).
• OSCE(2017), Përfaqësimi i komuniteteve në Shërbim Civil të Kosovës: Vazhdim i raportit të mëparshëm. https://www.osce.org/sq/mission-in-kosovo/320522. (25.02.2022).
• OSCE(2010), Profillet e Komuniteteve në Kosovë. http://www.osce.org/sq/kosovo/75451?download=true. (10.01.2022).
• Öğrenme Merkezlerinin kuruluş ve işleyişi için 19/ 2018 sayılı Idari Yönerge(2018). https://masht.rks-gov.net/uploads/2018/12/ua-nr-19-masht-per-themelimin-dhe-funksionimin-e-qendrave-mesimore-x.pdf. (10.01.2022).
• Programi për mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut 2021-2025, (2021). Zyra e Kryeministrit.
• Regional Cooperation Council, (2021), “Analysis of Mainstream Policies Targeting Roma and Ashkali Integration in Kosovo”. https://www.rcc.int/romaintegration2020/news/348/analyses-of-mainstream-policies-targeting-roma-integration. (01.04.2022).
• Regional Cooperation Council (2019), Declaration of Western Balkans Partners on Roma Integration within the EU Enlargement Process, 05 Jul 2019 , https://www.rcc.int/docs/464/declaration-of-western-balkans-partners-on-roma-integration-within-the-eu-enlargement-process.( 08.02.2022).
• Regional Cooperation Council, Roma ve Aşkali Topluluklarinin Kosova Toplumuna Katılması için Strateji ve Eylem Planı-2017-2021. https://www.rcc.int/romaintegration2020/participants/3/kosovo.(08.02.2022).
• Roma ve Aşkali Topluluklarının Kosova Toplumuna Katılması için Strateji ve Eylem Planı 2017-2021.
• Roman ve Aşkalilerin Kosova Entegrasyon Strateji ve Eylem Planı 2009-2015 ara dönem Izleme Raporu –(2012-2013).
• Savitri, Kadloor (2015) , “Minorities – The Problem of Definition”, Module 01 of paper on Human Rights of Minorities in UGC E-Pathshala project, http://epgp.inflibnet.ac.in/ahl.php?csrno=828, https://epgp.inflibnet.ac.in/epgpdata/uploads/epgp_content/human_rights_and_duties/09._human_rights_of_minorities/01._minorities-the_problem_of_definition/et/7964_et_01.pdf.(15.03.2022).
• Stanculescu, Manuela Sofia ve Neculau, Georgiana ( 2014 ). The Performance of Public Health-care Systems in South-East Europe - A comparative qualitative study. Friedrich Ebert Stiftung. https://library.fes.de/pdf-files/bueros/belgrad/10758.pdf. (13.02.2022).
• Thornberry, Patrick ve Estebanez, Marfa Amor Martin(2004). Minority Rights in Europe: A Review of the Work and Standards of the Council of Europe, Council of Europe Publishing.
• Udhëzimin Administrativ Nr. 19/2016 për përfshirjen e fëmijëve në institucione parashkollore (2016), Gazeta Zyrtare E Republikes Se Kosoves, 26.08.2016. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=15178. (13.02.2022).
• UNDP(2010a), Raporti I Zhvillimit Njerëzor në Kosovë-2010. https://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2010_shqip.pdf . (20.01.2022).
• UNDP(2010b), Human Development Report. https://www.ks.undp.org/content/kosovo/en/home/library/human_development/KHDR2010.html. (20.01.2022).
• UNICEF (2020), Multiple Indicator Cluster Survey and 2019–2020 Roma, Ashkali and Egyptian Communities in Kosovo Multiple Indicator Cluster Survey 2019–2020-Survey Findings Report. https://www.unicef.org/kosovoprogramme/media/1871/file/Kosovo%20MICS%202020.pdf. (08.02.2022) .
• World Bank( 2017), Republic of Kosovo Systematic Country Diagnostic Report. Report No. 114618-XK. https://documents1.worldbank.org/curated/en/282091494340650708/pdf/Kosovo-SCD-FINAL-May-5-C-05052017.pdf .18.01.2022).
• World Bank(2005), Vlerësimi I Varfërisë në Kosovë Promovim i Mundësisë, Sigurisë, dhe Pjesëmarrjes për të Gjithë. http://web.worldbank.org/archive/website01352/WEB/IMAGES/POVERTY_.PDF?contentMDK=20676217&sitePK=297667 . (06.02.2022).
• World Bank( 2015), “Country Snapshot”, http://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/document/eca/Kosovo-Snapshot.pdf (06.01.2022).
• World Bank(2019), Breaking the Cycle of Roma Exclusion in the Western Balkans. https://www.worldbank.org/en/region/eca/publication/breaking-cycle-of-roma-exclusion-in-western-balkans. 18.01.2022).
• Yeni sağlık sigortası hayat kurtaracak: Kosova'nın Roman, Aşkali ve Mısırlı topluluklarında yaşam süresi ve sağlık.( 2016) .Balkan Sunflowers.
• Yerel Özyönetim Yasası. NO. 03 / L-040. Resmi Gazete. https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2442(Erişim tarihi : 08.02.2022).
• Yüksek öğrenimin kamu kurumlarında çoğunluk olmayan topluluklardan adayların kaydı için olumlu önlemler ve ayrılmış kota sisteminin uygulanması sayili 09.2016 Yönetmelik(2016). http://masht.rks-gov.net/uploads/2016/06/ua-masht-09-2016-aplikimi-i-masave-afirmative-dhe-vendeve-te-rez-al.pdf. (13.02.2022).
• Zyra e Kryeministrit- Zyra për Qeverisje të Mirë (2019), Strategjia Qeveritare për Bashkëpunim me Shoqërinë Civile 2019–2023. https://zqm.rks-gov.net/assets/cms/uploads/files/Strategjia%20ne%20tri%20gjuhe.pdf. (13.02.2022).
• Zyra E Kryeministrit- Zyra Për Qeverisje Të Mirë(2013), Strategjia nacionale për të drejtat e personave me aftësi të kufizuar në Republikën e Kosovës 2013-2023. https://kryeministri.rks-gov.net/repository/docs/NACIONALNA_STRATEGIJA_ZA_PRAVA_OSOBA_SA_OGRANICENIM_SPOSOBNOSTIMA_U.pdf. (08.02.2022).
• Zyra e Kryeministrit (2008), Strategjia për integrimin e komuniteteve Romë,Ashkali dhe Egjiptianë në Republikën e Kosovës 2009- 2015. https://mmphi.rks-gov.net/assets/cms/uploads/files/Publikimet/Strategjia__per_integrimin_e__komuniteteve_RAE_dhjeto_r_2008.pdf.(08.02.2022).
• Zyra e Kryeministrit (2017a), Strategjia dhe Plani I Veprimit për Përfshirjen e Komuniteteve Rom dhe Ashkali në Shoqerinë Kosovare 2017-2021. https://www.rcc.int/romaintegration2020/files/admin/docs/a8e1293c6955519e788ae28d84fb11a4.pdf.(08.02.2022).
• Zyra e Kryeministrit (2017b), Strategjia Kombëtare Për Riintegrim Te Qëndrueshëm Të Personave Të Riatdhesuar Në Kosovë 2018-2022. https://kryeministri.rks-gov.net/%C3%ABp-content/uploads/2019/08/Strategjia-Shtet%C3%ABrore-p%C3%ABr-Riintegrim-t%C3%AB-Q%C3%ABndruesh%C3%ABm-t%C3%AB-PR-2018-2....pdf.(08.02.2022).
• Zyra e Kryeministrit-Zyra për Qeverisje të Mirë (2017), Strategjia Për Përfshirjen E Komuniteteve Rom Dhe Ashkali Në Shoqërinë Kosovare 2017-2021. https://www.rcc.int/romaintegration2020/files/admin/docs/a8e1293c6955519e788ae28d84fb11a4.pdf. (08.02.2022).
• Zyra e Kryeministrit-Zyra për Qeverisje të Mirë (2020), Raporti i Vleresimit Afatmesëm 2017-2019 mbi Zbatimin Strategjisë dhe Planit të Veprimit për Përfshirjen e Komuniteteve Rom dhe Ashkali në Shoqërinë Kosovare 2017-2021. https://zqm.rks-gov.net/assets/cms/uploads/files/dokumentet/Raporti%20i%20vleresimit%20_2017-2019%20mbi%20zbatimin%20e%20Startegjise%20dhe%20planit%20te%20veprimit%20per%20perfshirjen%20e%20komuniteteve%20rom%20dhe%20ashkali%20ne%20shoqerine%20kosovare%202017-2021%20(1).pdf. (08.02.2022).