BATI KARADENİZ'DE TARİHÖNCESİ DÖNEME AİT YENİ BULGULAR: HADRİANOPOLİS (KARABÜK-ESKİPAZAR) ANTİK KENTİNDE BULUNAN TARİHÖNCESİ DÖNEM ÇANAK ÇÖMLEKLERİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 16, 417 - 431, 31.12.2022

Emrullah Kalkan , Ersin Çelikbaş

https://doi.org/10.31765/karen.1163578

Cited By: 1

Öz

Hadrianopolis Roma döneminde kurulmuş ve Antik Çağa ait bulguları ile bilinen bir yerleşim olmasına karşın, antik kentte yürütülen arkeolojik kazılarda henüz sınırlı sayıda da olsa tarihöncesi dönem bulgularına ulaşılmaya başlanmıştır. Kentin Nekropol alanında bir çukur içerisinde ortaya çıkan el yapımı, kırmızı hamurlu ve kırmızı astarlı bir grup çanak çömlek tarihöncesi geleneğe benzer özellikler göstermektedir. Biçim açısından karakteristik parçalar da içeren çanak çömleklerin yanı sıra, kentin genel mimari geleneğine aykırı, tarihöncesi dönem geleneksel taş temel örgüsünü andıran duvarlar da bulunmuştur. El yapımı çanak çömlekler ve harçsız taş duvar temelleri birlikte düşünüldüğünde Hadrianopolis'te ana kaya üzerinde kurulmuş ve kısa süreli yerleşilmiş bir tarihöncesi yerleşimin olabileceğini akla getirmektedir. Nekropolün antik çağda uzun süre kullanılması ve mezar çukuru açabilmek için ana kayanın sürekli kazılmış olması bu tarihöncesi yerleşimi büyük ölçüde ortadan kaldırmış olmalıdır. Günümüze gelebilen nadir bulgulardan anlaşılmak zorunda kalan Hadrianopolis tarihöncesi yerleşiminde ilk iskanın izleri en az beş binyıl kadar geriye gitmektedir. Bulguların az sayıda olmasına rağmen, Hadrianopolis'te devam etmekte olan araştırmaların sınırlı sayıdaki tarihöncesi dönem bulgularını artırabilecek olması ihtimali de unutulmamalıdır.

Anahtar Kelimeler

Hadrianopolis, Batı Karadeniz, Tarihöncesi, Çanak Çömlek

NEW FINDINGS FROM PREHISTORIC PERIOD IN WESTERN BLACK SEA REGION: HADRIANOPOLIS (KARABÜK-ESKİPAZAR) PREHISTORIC POTTERY

Öz

Hadrianopolis was first settled during the Roman period. Many know it as an archaeological treasure trove, both for late antiquity and–more recently–pre-history. For the latter, a series of handmade red clay pots found in a pit at its necropolis proves this. Moreover, archaeologists have also uncovered walls bearing prehistoric, mortar-free stone masonry techniques that pre-date Hadrianopolis itself. Both findings hints at the existence of prior settlement, albeit brief. Hadrianopolis’s settlers most likely destroyed much of what remained upon digging up the bedrock to build necropolis’s burial pit. Nevertheless, what has survived into the present day–whilst rare-dates back at least five thousand years. Despite limited evidence, research is still on-going–meaning that we have much more to learn.

Anahtar Kelimeler

Hadrianopolis, Western Black Sea, Prehistoria, Pottery

Kaynakça

• Abay, Eşref (2011), "Tarihöncesi Çağlarda Denizli Bölgesi ve Beycesultan Kazıları", Denizli Tanrıların Kutsadığı Vadi, (Ed. Filiz Özdem), İstanbul: YKY Yayınları, 9-19.
• Akdemir, İlhan Oğuz ve Durmuş, Esen (2020), "Türkiye'nin Akarsuları ve Gölleri", Türkiye'nin Fiziki Coğrafyası, (Ed. Hamza Akengin ve İskender Dölek), Ankara: Pegem Akademi, 89-163.
• Alkım, Bahadır-Alkım, Handan-Bilgi, Önder (2003), İkiztepe II. Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci Dönem Kazıları (1976-1980), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Burney, Charles Allen (1956), "Northern Anatolia Before Classical Times", Anatolian Studies, 6: 179-203.
• Caymaz, Tayfun (2013), "Yeni Veriler Işığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Çağ Kültürü", Arkeoloji Dergisi, 18, 39-112.
• Clare, Lee ve Weninger, Bernhard (2014), "The Dispersal of Neolithic Lifeways: Absolute Chronology and Rapid Climate Change in Central and West Anatolia", The Neolithic in Turkey 10500-5200 BC: Environment Settlement, Flora, Fauna, Dating, Symbols of Belief, with Views from North, South, East, and West, (Ed. Mehmet Özdoğan, Nezih Başgelen ve Peter Kuniholm), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1-65.
• Çelikbaş, Ersin (2021), "Paphlagonia Hadrianoupolisi'nin Yerel Özellikleri ve Çevre Bölgelerle Olan Kültürel Bağlarına Bir Bakış", BYZAS, 26, 165-179.
• Çetinkaya, Sevda (2020), "Türkiye Vejetasyon Coğrafyası", Türkiye'nin Fiziki Coğrafyası, (Ed. Hamza Akengin ve İskender Dölek), Ankara: Pegem Akademi, 263-283.
• Çevik, Özlem (2018), "What follows the Late Neolithic Occupation in Central-Western Anatolia? A view from Ulucak", Communities in Transition: The Circum-Aegean Late Neolithic Stage (ca. 5000/4800-3200/3000), (Ed. Søren Dietz, vd.), Athens: Monographs of the Danish Institute, 506-512.
• Çoban, Asım (2020), "Türkiye'nin İklimi", Türkiye'nin Fiziki Coğrafyası, (Ed. Hamza Akengin ve İskender Dölek), Ankara: Pegem Akademi, 31-88.
• Dengate, James (1978), “A Site Survey along the South Shore of the Black Sea”, The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology (23-30 Eylül 1973), Türk Tarih Kurumu Yayınları: 245-258.
• Doonan, Owen (1998), "Survey of the Hinterland of Sinop, Turkey". Near Eastern Archaeology, 3/61, 178-179.
• Dönmez, Şevket (1999), "Sinop-Samsun-Amasya İlleri Yüzey Araştırması, 1997", XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı (25-29 Mayıs 1998), Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 513-536.
• Dönmez, Şevket (2004), "Boyabat-Kovuklukaya: A Bronze Age Settlement in the Central Black Sea Region, Turkey", Ancient Near Eastern Studies, 41, 38-84.
• Düring, Bleda (2011), "Millennia in the Middle? Reconsidering the Chalcolithic of Asia Minor". The Oxford Handbook of Ancient Anatolia (10,000-323), (Ed. Sharon R. Steadman-Gregory McMahon), England: Oxford University Press, 796-812. Düring, Bleda ve Klinkenberg, Victor (2015), "The Early Prehistory of the Cide-Şenpazar Region: ca. 10,000-3000 BC", Kinetic Landscapes: The Cide Archaeological Project: Surveying the Turkish Western Black Sea Region, (Ed. Bleda Düring ve Claduia Glatz), Warsaw-Poland: De Gruyter Open Poland, 104-150.
• Efe, Turan (2004), "Yassıkaya, an Early Bronze Age Site near Heraclea Pontica (Kdz. Ereğli) on the Black Sea Coast", Festschrift für Viera Nĕmejcová-Pavúková, (Ed. Bernhard Hänsel ve Etela Studeníko), Berlin: Maria Leidorf, 27-38.
• Ekmen, Gülden (2020), "İnönü Mağarası Kazıları Işığında Kalkolitik Çağ'da Batı Karadeniz Bölgesi", TÜBA-AR, 26, 45-64.
• Ekmen, Gülden ve Ekmen, Hamza (2021), "Batı Karadeniz Bölgesi'nde Yapılan Yeni Araştırmalar Hakkında Bir Ön Rapor: Karabük Kelemen Mağarası", Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Mayıs-Ağustos/167, 37-52.
• Erzen, Arif (1956), "Sinop Kazısı 1953 Yılı Çalışmaları", Türk Arkeoloji Dergisi, I/6, 69-72.
• Genç, Elif (2008), "Kastamonu-Kınık Kazıları ve Yerleşimin Çevre Kültür Bölgeleri ile İlişkileri", Aykut Çınaroğlu'na Armağan, (Ed. Duygu Çelik ve Elif Genç), Ankara: Ekin Basım Yayın, 105-133.
• Gökoğlu, Ahmet (1952), Paphlagonia-Paflagonya-Kastamonu, Sinop, Çankırı, Safranbolu, Bartın, Bolu, Gerede, Mudurnu, İskilip, Bafra, Alaçam, ve civarı, Gayri Menkul Eski Eserleri ve Arkeolojisi, Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.
• Gülçur, Sevil (2012), "The Chalcolithic Period in Central Anatolia Aksaray-Niğde Region", Origini, 5/24, 213-227.
• Hacar, Abdullah (2017), "Possible Links Between The Highland Regions North of the Central Taurus and West Cappadocia in the Middle Chalcolithic Period (6th and 5th Millennium BC)", TÜBA-AR, 21, 11-23.
• Işın, Mehmet Akif (1998), "Sinop Region Field Survey", Anatolia Antiqua, 6, 95-139.
• Kalkan, Emrullah (2015), Uruk Yayılım Kuramları-Tarihteki En Eski Koloniler Barışçılar Mı Savaşçılar Mı?, İstanbul: Ege Yayınları.
• Karauğuz, Güngör ve Düring, Bleda (2009), "A Note on the Prehistory of the Devrek Region, Northern Turkey", Anatolica, 35, 153-165.
• Keleş, Vedat (2021), "Tarihi ve Lokalizasyonu", Karabük-Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis'i (2010-2014 Sezonları), (Ed. Vedat Keleş, Ersin Çelikbaş, Alper Yılmaz), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 3-8.
• Keleş, Vedat ve Çelikbaş, Ersin (2019), “Hadrianoupolis Nekropolleri ve Mezar Tipleri”, Aizanoi IV: Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri, (Ed. Elif Özer), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 187-212.
• Koçak, Özdemir (2003), "Erken Sinop Yerleşmeleri", Belleten, 67/250, 697-724.
• Konakçı, Erim (2016), "A Group of Chalcolithic Pottery Discovered at Asopos Tepesi", OLBA, 24, 31-65.
• Kuzucuoğlu, Catherine-Marro, Catherine-Özdoğan, Aslı-Tibet, Aksel (1997), "Prospection arch ologique franco-turque dans la region de Kastamonu (mer Noire). Deuxi me rapport preliminaire", Anatolia Antiqua, 5, 275-306.
• Marciniak, Arkadiusz ve Czerniak, Lech (2007), "Social Transformations in the Late Neolithic and the Early Chalcolithic Periods in Central Anatolia", Anatolian Studies, 57, 115-130.
• Matthews, Roger (2004), "Landscapes of Terror and Control: Imperial Impacts in Paphlagonia". Near Eastern Archaeology, 4/67, 200-211.
• Matthews, Roger ve Glatz, Claudia (2009), At Empires' Edge: Project Paphlagonia Regional Survey in North-Central Turkey (BIAA Monograph), Ankara: British Institute of Archaeology at Ankara.
• Naumann, Rudolf-Koşay, Hamit Zübeyir-Akok, Mahmut-Russell, James-Erim, Kenan-Çambel, Halet-Braidwood, Robert-Korfmann, Manfred-Vetters, Hermann-Frei, Peter- Donceel-Voûte, Peter-DeVries, Keith-Peschlow, Anneliese-Alkım, Bahadır-Öǧün, Baki-Bilgi, Önder-Duru, Refik-Harrison, Martin- Müller, Wiener-Radt, William (1979), “Recent Archaeological Research in Turkey", Anatolian Studies, 29, 181-210.
• Özav, Lütfi (2019), "Türkiye'nin Jeomorfolojik Özellikleri", Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, (Ed. Hakkı Yazıcı ve Lütfi Özav), Ankara: Pegem Akademi, 44-70.
• Özbudak, Mehmet Ozan (2010), Gelveri Kültürü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdoğan, Aslı (2000), “Orta Karadeniz Bölgesi, Gökırmak ve Araç/Ilgaz Havzaları Araştırma Projesi", Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, (Ed. Oktay Belli), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 321-329.
• Schoop, Ulf-Dietrich (2011), "The Chalcolithic On The Plateau", The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, (Ed. Sharon R. Steadman-Gregory Mcmahon), USA: Oxford University Press, 150-173.
• Türk, Mehmet (2022), Kaynarca Höyük (Niğde-Bor Ovası) Kalkolitik Dönem Çanak Çömleği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum: Hitit Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Weninger, Bernhard-Clare, Lee-Rohling, Eelco-Bar-Yosef, Ofer-Böhner, Utz-Budja, Mihael- Bundschuh, Manfred-Feurdean, Angelica-Gebe, Hans Georg-Jöris, Olaf-Linstädter, Jörg-Mayewski, Paul- Mühlenbruch, Tobias-Reingruber, Agathe-Rollefson, Gary-Schyle, Daniel-Thissen, Laurens-Todorova, Henrieta-Zielhofer, Christoph (2009), "The Impact of Rapid Climate Change on Prehistoric Societies During the Holocene in the Eastern Mediterranean", Documenta Praehistorica, 36, 7-59.
• Yakar, Jak (2014), Eski Anadolu Toplumunun Arkeolojideki Yansımaları-Neolitik ve Kalkolitik Çağ Topluluklarının Sosyo-Ekonomik Yapıları, İnanç Sistemleri ve Teknolojileri, (Çev. Göksenin Abdal), İstanbul: Homer Kitabevi.
• Yazıcı, Hakkı ve Özav, Lütfi (2019), "Türkiye'nin Fiziki Coğrafyası", Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, (Ed. Hakkı Yazıcı ve Lütfi Özav), Ankara: Pegem Akademi, 39-43.
• Yazıcı, Hakkı ve Koca, Nusret (2019), "Türkiye'nin İklim Özellikleri". Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, (Ed. Hakkı Yazıcı ve Lütfi Özav), Ankara: Pegem Akademi, 71-84.