YENİ BELGELER IŞIĞINDA, 1916 YILINDA RUSLARIN KARADENİZ SAHİLİNDEKİ ARHAVİ’DEN BATIYA DOĞRU İLERLEYİŞİ VE RİZE’NİN İŞGALİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 16, 641 - 655, 31.12.2022

Mehmet Bilgin

https://doi.org/10.31765/karen.1208935

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nda, Kafkas cephesinin Karadeniz Sahilindeki kısmında 1915 yılı baharında Rus ve Türk kuvvetleri arasındaki sınır Arhavi Deresi idi. 3. Ordu Müfettişi Ahmet Avni Paşa, 5 Nisan 1915’de, kolordu yetki ve tahsisatı ile yeni kurulan “Lazistan Havalisi Kumandanlığı”na atanmış 6 Nisan 1915 tarihinde Trabzon’a gelerek göreve başlamıştı. Cephedeki Türk kuvvetleri yeniden organize edilmişti. 1915 yılı Ekim ayında Rusya’nın müttefiki olan İngiltere ve Fransa, Çanakkale cephesinden çekilmek kararı almıştı. Durumu öğrenen Ruslar, Çanakkale’den gelebilecek Türk kuvvetleri, Kafkas cephesine ulaşmadan yapılacak bir taarruzla Türklerin 3. Ordusunu ezmek istedi ve kış aylarında bir taarruz planladı. Bunun üzerine 1916 yılı Ocak ayında Arhavi Deresi’nin batı yakasındaki Türkler ile doğu yakasındaki Rus askerleri arasında çatışmalar başladı. Karadeniz’de üstünlük Rus donanmasında idi. Rus Donanmasının bir filosu, Arhavi önlerine gelmiş ve Rus kuvvetlerine destek vermeye başlamıştı. Filonun bombardımanı ile Türk mevzileri yıkılmış ve 6 Şubat 1916 da Rus piyadesi cepheyi yararak batıya doğru ilerlemeye başlamıştı. 7 Şubat 1916’da Rus ilerleyişi Çağlayan Deresi batı yakasında durdurulmuştu. Ruslar donanma ve piyade ile bu yeni mevzilere saldırdı ve 15/16 Şubat 1916’da buradan batıya doğru ilerlemeye başladı. Türkler, Fırtına Deresi vadisinin batı yakasında yeniden durdu ve savaşmaya başladı. Ruslar, 4 Mart sabahı bu yerin batısında olan Pazar’a denizden asker çıkarttı. Türkler tekrar geri çekilmeye başladı. Çekilme devam ederken Ruslar 5 Mart’ta Çayeli’ye tekrar denizden asker çıkardı. Denizden donanma desteğinde ilerleyen Ruslar 6 Mart’ta Rize yakınındaki Taşlıdere’ye geldi ve çatışma sonrası buradaki Türk askerleri dağıldı. Rize’ye denizden asker çıkartan Ruslar, 6 Mart akşama doğru Rize’yi işgal ettiler.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Kafkas Cephesi, Arhavi, Fındıklı, Rize

Kaynakça

• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt ve Denetleme Başkanlığı Arşivi (ATASE)
• Altınbilek, Hakkı-Kır, Naci (1993), Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3üncü Ordu Harekâtı, C. II, Birinci Kitap, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• ______ (1993), Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3üncü Ordu Harekâtı, C. II, İkinci Kitap, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Bal, Mehmet Akif (2020), “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Trabzon’daki Milis Müdâfaası ve Milisler”, Türk Dünyası Araştırmaları, 125/247, 363-404.
• Besbelli, Saim (1976), Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Deniz Harekâtı, C. VIII, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Bilgin, Mehmet (2018), Teşkilât-ı Mahsusa’nın Kafkasya Misyonu ve Operasyonları, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çakmak, Fevzi (1936), Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri Şark Vilayetlerimizde, Kafkasyada ve İranda (1935 de Akademide Verilen Konferanslar), Ankara: Genelkurmay Matbaası.
• Yalçın, Hatice (2008), Harp Ceridesi (1. Dünya savaşında Kafkas Cephesi), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat: T.C. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.