HOVHANNES KAÇAZNUNİ’NİN HAYATI

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 17, 97 - 112, 31.03.2023

Fatma Nur Gücüyener , Hüseyin Saraç

https://doi.org/10.31765/karen.1180400

Öz

Bir mimar olan Hovhannes Kaçaznuni, Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun)’nun en önemli üyelerindendi. Çarlık Rusya’da yaşanan Bolşevik devrimi ile yönetimi ele geçiren Bolşevikler zamanında, Ermenistan’ın içinde bulunduğu Güneykafkasya’da Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan devletleri Bolşeviklerden ayrı hareket eden bir oluşum içine girdiler. Fakat aralarında tarihsel olarak var olan problemler, sınır çatışmaları vb. sorunlar yüzünden oluşumun ömrü uzun süreli olmadı. Transkafkasya Seym’inin dağılmasından sonra bölgenin üç devleti sırasıyla Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan bağımsızlıklarını ilan etti ve yeni bağımsız devletler meydana getirdiler. Yeni kurulan Ermenistan Cumhuriyetinin ilk başbakanı ise Kaçaznuni oldu. Fakat Bolşeviklerin Kızıl Ordu ile Güneykafkasya bölgesine girmesiyle bu devletlerde Sovyet yönetimleri tesis edildi. Bu esnada yurt dışına kaçan Kaçaznuni ilk önceleri Çakadamart gazetesinde Yolumuz Ne Olmalı? başlığı altında bir dizi yazılar yayınladı. Yazılarında Taşnaksutyun’un önemine vurgu yapıp Bolşeviklerin kendilerine her zaman ihtiyacı olacağından bahsederken 1923 yılında Taşnaksutyun’un parti konferansında bir rapor okudu; Taşnaksutyun’un Artık Yapacağı Bir Şey Yok. Raporunda düşünlerinin çoğu değişmişti hatalar yaptıklarından bahsetti ve Taşnaksutyun’un artık yapacağı bir şey olmadığını söyleyip parti için kendi kendini feshetme önerisinde bulundu.
Bu yazısından hemen sonra Sovyet makamlarına Ermenistan’a dönmek için başvurdu. Başvurusu kabul edilince Ermenistan’a dönen Kaçaznuni mesleğine burada devam etti. Sovyet makamlarının göz hapsinde olan Kaçaznuni 1937 yılında Taşnak faaliyetlerine devam etmek suçlamasıyla tutuklandı ve 1938 başlarında hapishanede tüberküloz sebebi ile hayatını kaybetti. Kaçaznuni’nin üzerine atılı suçlardan aklanması için kızı tarafından başvurular yapılsa da Sovyet döneminde bu gerçekleşmedi. Ancak Sovyetlerin dağılmasıyla kurulan Ermenistan Cumhuriyeti’nde Ermenistan Cumhuriyet Savcılığı kararıyla 1992’de üzerini atılı suçlardan beraat ettiği bu suçları işlemediği kabul edildi.
Bu makalede, Hovhannes Kaçaznuni’nin hayatı kronolojik olarak incelenmiş, tutuklanma süreci ve ölümü üzerinde durulmuş, yaşamı boyunca meydana getirdiği en önemli eserlerinden olan Taşnaksutyun’un Artık Yapacağı Bir Şey Yok adlı raporu ayrıntılı bir şekilde incelenip çeşitli değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

hovahannes kaçaznuni, taşnaksutyun, sovyet, Bolşevik Devrimi, Ermeni Devrimci Federasyonu

Kaynakça

• Referasns1 Դոլուխանյան, Լորետա Կարենի (1997). Հովհաննծս Քազազնորնին, Ճարտարապետ, ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիա Այոց Ցեղասպանության Թանգարան-Ինստիտուտ, Երևան.
• Referans2 Մարգարյան, Ալեքսանդր Սիմոնի (1979) Հայոց Լեզվի Հապավումների Բառարան, Հայաստան հրատարակչություն, Երևան.
• Referasns3 Քաջազնունի, Հովհաննես (1923), Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը անելիք չունի, Վիեննա.
• Referasns4 Ճակատամարտ, 30 Մայիսի, 1922 թ.
• Referasns5 Ճակատամարտ, 4 Հունիս 1922 թ.
• Referasns6 Խորհրդային Հայաստան, 23 Հոկտեմբերի, 1925 թ.
• Referasns7 Հակոբյան, Արարատ Մխիթարի (2016) “Հովհաննես Քաջազնունու Մեծ Ողբերգությունը, Մաս Առաջին։ Սմենովեխական Խարխափումներից Մինչև Ստալինյան Հալածանքներ”, Վէմ Համահայկական Հանդես, Ը (ԺԴ) տարի, թիվ 4 (56), հոկտեմբեր-դեկտեմբեր, (182-209).
• Referasns8 Հակոբյան, Արարատ Մխիթարի (2017) “Հովհաննես Քաջազնունու Մեծ Ողբերգությունը Մաս Երկրորդ։ Ստալինյան Բռնաճնշումներից Մինչև Արդարացում (Փաստաթղթեր)”, Վէմ Համահայկական Հանդես, Թ (ԺԵ) տարի, թիվ 1 (57), հունվար-մարտ, (230-282).
• Referasns9 Հարությունյան, Ավագ Ա. (2021) “Հայաստանի կոմկուսի 1920-1930-ական թթ. փաստաթղթերը Հայաստանեայց Եկեղեցու վերաբերեալ”, Էջմիածնի-Պաշտօնական Ամսագիր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի, (88-108).