KOMPOZİT YAY ÇITALARINA KURUL KALESİ’NDEN YENİ BİR KATKI

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 17, 29 - 44, 31.03.2023

Umut Zoroğlu

https://doi.org/10.31765/karen.1199895

Cited By: 1

Öz

Kurul Kalesi kazılarından elde edilen bulgular Hellenistik Dönem’in askerî teknolojisiyle ilgili önemli bilgiler içermektedir. Bu bulgulardan biri, menzilli silahların önemli bir aşamasını temsil eden kompozit yaylara aittir. Kompozit yaylar ağaç, boynuz ve tendon gibi farklı organik malzemeler bir araya getirilerek imal edilmiş uzun menzilde oldukça etkili olan silahlardır. Daha eski bir tip olan yekpare yaylardan ayrılan yönleri de ham madde ve menzildeki bu gelişimlerdir. Kompozit yayın etkili menzil özellikleri savaş tarihinin en uzun süre kullanılan silahlarından biri olmasını sağlamıştır. Fakat organik malzemelerden yapılması nedeniyle bu yay tipinin günümüze bir bütün olarak ulaşması oldukça zordur. Kemik ve geyik boynuzu gibi dirençli ham maddelerden yapılmış güçlendirme çıtaları, kompozit yayın kullanımını gösteren en önemli arkeolojik kanıtlardır. Bu çalışmada Kurul Kalesi’nde 2020 yılı kazılarında ele geçen kompozit yay çıtasının özellikleri, silahın tarihsel gelişimi göz önüne alınarak açıklanmaktadır. Ayrıca Kurul Kalesi verilerinden yola çıkarak kompozit yay çıtalarının üretim tekniklerine de değinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kurul Kalesi, Hellenistik Dönem, VI. Mithradates, Kompozit Yay, Güçlendirme Çıtaları

A NEW CONTRIBUTION TO COMPOSITE BOW LATHS FROM KURUL FORTRESS

Öz

The findings obtained from the Kurul Fortress excavations contain important information about the military technology of the Hellenistic Period. One of these findings belongs to composite bows, which represent an important stage of ranged weapons. Composite bows are weapons that are very effective at long range, manufactured by combining different organic materials such as wood, horn and sinew. It is these developments in raw material and range that distinguish them from an older type of self bows. The effective range characteristics of the composite bow have made it one of the longest-used weapons in the history of warfare. However, due to the fact that it is made of organic materials, it is very difficult for this type of bow to reach today as a whole. Reinforcing laths made from durable raw materials such as bone and antler are the most important archaeological evidence of the use of composite bows. In this study, the characteristics of the composite bow lath, which was found in the excavations of Kurul Fortress in 2020, are explained by considering the historical development of the weapon. In addition, based on the data of Kurul Fortress, the manufacturing techniques of composite bow laths are also mentioned.

Anahtar Kelimeler

Kurul Fortress, Hellenistic Period, Mithradates VI, Composite Bow, Reinforcing Laths

Kaynakça

• Antik Kaynaklar
• Arr. per. p. E. (=Arrianos, Periplus ponti Euxini) Arrianos (2005), Arrianus’un Karadeniz Seyahati (Arriani Periplus Ponti Euxini), (Çev. Murat Arslan), İstanbul: Odin Yayıncılık.
• Lyd. mag. (=Lydos, De magistratibus) Ioannes Lydos (2013), Romalıların Devleti’nin Makamları Hakkında, 1. Cilt, (Çev. Fatih Onur), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Plin. nat. (=Plinius maior, Naturalis historia) Pliny (1938-1962), Natural History, 10 vols., (Trans. Harris Rackham, William H. S. Jones and David E. Eichholz), Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Strab. (=Strabon) Strabon (1917-1932), The Geography of Strabo, 8 vols., (Trans. Horace L. Jones), Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Thuk. (=Thukydides) Thukydides (1919-1923), History of the Peloponnesian War, 4 vols., (Trans. Charles F. Smith), Loeb Classical Library, Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Modern Kaynaklar
• Aksoy, Y. Metin (2017), “Türk Yayı ve Yapımı”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, (Ed. Haluk Selvi, M. Bilal Çelik, İbrahim Şirin ve Ali Yeşildal), Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, 2501-2522. Anık, Ş. Seçkin (2019), “Osmanlı Kompozit Yaylarının İmâli ve Âmilleri/Crafting and Crafters of the Ottoman Composite Bows”, Nişangâh-ı İstanbul/Istanbul through a Bow’s Sight, (Ed. Ahmet Uçar), İstanbul: Gürsoy Grup Kültür Yayınları, 305-347.
• Arslan, Murat (2007), Mithradates VI Eupator: Roma’nın Büyük Düşmanı, İstanbul: Odin Yayıncılık.
• Aurrecoechea, Joaquín (2006), “Roman Military Equipment in Spain”, The Roman Army in Hispania: An Archaeological Guide, (Eds. Ángel Morillo and Joaquín Aurrecoechea), León: University of León, 167-179.
• Bakas, Spyros (2016), “Composite Bows in Minoan and Mycenaean Warfare”, Sympozjum Egejskie. Proceedings of “The 2nd Students’ Conference in Aegean Archaeology: Methods-Researches-Perspectives”, (Eds. Pietro Militello and Katarzyna Żebrowska), Institute of Archaeology, University of Warsaw, Poland, April 25th, 2014, Catania: Università degli Studi di Catania, 9-15.
• Balfour, Henry (1890), “On the Structure and Affinities of the Composite Bow”, The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, XIX, 220-250.
• Beşkardeş, Vedat – Keten, Akif – Arslangündoğdu, Zeynel (2008), “Karacaların (Capreolus capreolus L, 1758) Türkiye’nin Yaban Hayatı Açısından Önemi”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 58/2, 15-22.
• Bir, Atilla – Kaçar, Mustafa – Acar, Şinasi (2006), “Türk Menzil Okçuluğu, Yay ve Okları”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VIII/1, 39-67.
• Biro, Adam (2013), “Methodological Considerations on the Archaeology of Rigid, Reflex, Composite Bows of Eurasia in the Pre-Mongol Period”, Acta Militaria Mediaevalia, IX, 7-38.
• Bishop, Mike ve Coulston, Jonathan C. N. (2006), Roman Military Equipment from the Punic Wars to the Fall of Rome, Second Edition, Oxford: Oxbow Books.
• Brown, Frank E. (1937), “A Recently Discovered Compound Bow”, Annales de l’Institut Kondakov (Seminarium Kondakovianum), IX, Praha: Institut Kondakov, 1-10.
• Çoban, R. Efe (2017), “Bileşik Yayın Ortaya Çıkışı Üzerine Notlar”, İtil Suwı Aka Turur: EÜ TDAE Türk Tarihi Anabilim Dalı 25. Yıl Armağanı, (Ed. Umut Üren ve Didem Çatalkılıç), İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 9-25.
• De Waele, An (2005), “Composite bows at ed-Dur (Umm al-Qaiwain, U.A.E.)”, Arabian Archaeology and Epigraphy, 16/2, 154-160.
• Delrue, Parsival (2007), “Trilobate arrowheads at ed-Dur (U.A.E, Emirate of Umm al-Qaiwain)”, Arabian Archaeology and Epigraphy, 18/2, 239-250.
• Ekinci, Deniz – Karabayır, Sait – Doğaner, Suna (2015), “Jeomorfolojik Özelliklerin Askeri Strateji ve Harp Sanatı Üzerindeki Etkileri”, (Ed. Muhammet Bahadır, Ali Uzun ve H. İbrahim Zeybek), IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (15-17 Ekim 2015, Samsun) Bildiriler Kitabı, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, 418-440.
• Emeneau, Murray B. (1953), “The Composite Bow in India”, Proceedings of the American Philosophical Society, 97/1, 77-87.
• Gabriel, Richard A. (2003), The Military History of Ancient Israel, Westport, CT: Praeger Publishers. Goldsworthy, Adrian (2003), The Complete Roman Army, London: Thames and Hudson. Gündüz, Gökhan – Yaman, Barbaros – Özden, Seray – Dönmez, S. Cem (2013), “Anatomy of Wooden Core of Ottoman Composite Archery Bows”, Sains Malaysiana, 42/5, 547-552.
• Hamblin, William J. (2006), Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC: Holy Warriors at the Dawn of History, London and New York: Routledge. Hansen, Mogens H. (2004), “Introduction”, An Inventory of Archaic and Classical Poleis: An Investigation Conducted by The Copenhagen Polis Centre for the Danish National Research Foundation, (Eds. Mogens H. Hansen and Thomas H. Nielsen), Oxford: Oxford University Press, 1-153.
• Højte, Jakob M. (2009), “The Administrative Organisation of the Pontic Kingdom”, Mithridates VI and the Pontic Kingdom, (Ed. Jakob M. Højte), Aarhus: Aarhus University Press, 95-107.
• James, Simon (2004), Excavations at Dura-Europos 1928-1937 Final Report VII: The Arms and Armour and other Military Equipment, London: The British Museum Press.
• Karpowicz, Adam (2006), “Türk Yaylarının Başarımı”, (Çev. Atilla Bir), Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VIII/1, 69-79.
• Kınacı, Mesut (2015), “Antikçağda Pontos Bölgesi’nin Tarihsel Coğrafyası”, Cedrus: Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Dergisi, III, 181-229.
• Lóránt, Vass (2014), “Contribution to the Knowledge of Bone and Antler Bow Lath Production from Roman Dacia”, Archäologische Beiträge: Gedenkschrift zum hundertsten Geburtstag von Kurt Horedt, (Ed. Sorin Cociş), Cluj-Napoca: Mega Verlag, 99-120.
• MacGregor, Arthur (2015), Bone, Antler, Ivory and Horn: The Technology of Skeletal Materials Since the Roman Period, London and New York: Routledge.
• McLeod, Wallace E. (1962), “Egyptian Composite Bows in New York”, American Journal of Archaeology, 66/1, 13-19.
• McLeod, Wallace E. (1970), Composite Bows from the Tomb of Tutʽankhamūn, Oxford: Griffith Institute.
• Metin, Tülay (2014), “Selçuklularda Okçuluğa Genel Bir Bakış”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), XVII, 131-153.
• Mikhailov, Kirill A. ve Kainov, Sergei Yu. (2011), “Finds of Structural Details of Composite Bows from Ancient Rus”, Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 62, 229-245.
• Miller, Bryan K. – Bayarsaikhan, Jamsranjav – Konovalov, Prokopy B. – Egiimaa, Tseveendorj – Logan, Judy – Machicek, Michelle (2009), “Xiongnu Constituents of the Mongol-American Khovd Archaeology Project, 2008”, The Silk Road, 7, 8-20.
• Moshkova, Marina G. (1995), “Late Sarmatian Culture”, Nomads of the Eurasian Steppes in the Early Iron Age, (Eds. Jeannine Davis-Kimball, Vladimir A. Bashilov and Leonid T. Yablonsky), Berkeley, CA: Zinat Press, 149-160.
• Nielsen, Thomas H. (2002), “Phrourion. A Note on the Term in Classical Sources and in Diodorus Siculus”, Even More Studies in the Ancient Greek Polis, (Ed. Thomas H. Nielsen), Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 49-64.
• Özden, Seray – Gündüz, Gökhan – Onat, S. Murat (2009), “Türkler’de Yay Yapımı ve Ağaç Kullanımı”, Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 5/1, 150-169.
• Pánczél, Szilamér-Péter ve Lukácsi, Csongor (2019), “Evidence Concerning the Use and Production of Composite Bows in Călugăreni/Mikháza”, Visy 75 Artificem Commendat Opus: Studia in honorem Zsolt Visy, (Eds. Gergő I. Farkas, Réka Neményi and Máté Szabó), Pécs: Kontraszt Plusz Kft., 412-426. Reisinger, Michaela R. (2010), “New Evidence about Composite Bows and Their Arrows in Inner Asia”, The Silk Road, 8, 42-62.
• Soyumert, Anıl (2010), Kuzeybatı Anadolu Ormanlarında Fotokapan Yöntemiyle Büyük Memeli Türlerinin Tespiti ve Ekolojik Özelliklerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Stiebel, Guy D. (2015), “Military Equipment from the Area of the Mausoleum and the Theater at Herodium”, Herodium Final Reports of the 1972-2010 Excavations Directed by Ehud Netzer, Vol. I: Herod’s Tomb Precinct, (Eds. Roi Porat, Rachel Chachy and Yakov Kalman), Jerusalem: Israel Exploration Society, 432-453.
• Stiebel, Guy D. ve Magness, Jodi (2007), “The Military Equipment from Masada”, Masada VIII: The Yigael Yadin Excavations 1963-1965 Final Reports, (Eds. Joseph Aviram, Gideon Foerster, Ehud Netzer and Guy D. Stiebel), Jerusalem: Israel Exploration Society, 1-94. Şenyurt, S. Yücel ve Akçay, Atakan (2016), “Kurul Kalesi (Ordu) VI. Mithradates Dönemi Yerleşimi Üzerine Ön Değerlendirmeler”, Seleucia, VI, 221-248.
• Şenyurt, S. Yücel ve Akçay, Atakan (2017), “The Kurul Fortress and the Cult of Kybele as a City Protector”, Colloquium Anatolicum, 16, 179-198.
• Şenyurt, S. Yücel ve Durugönül, Serra (2018), “Kurul (Ordu) Kalesi’nde Bir Kybele Heykeli”, Olba, XXVI, 305-344.
• Şenyurt, S. Yücel ve Zoroğlu, Umut (2018), “Kurul Kalesi Hellenistik Dönem Metal Silahları Üzerine Bir Ön Değerlendirme”, Cedrus: Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Dergisi, VI, 181-196.
• Şenyurt, S. Yücel ve Yorulmaz, Leyla (2020), “Kurul Kalesi Kazılarında Ele Geçen Kalıp Yapımı Kabartmalı Kâseler”, Seleucia, X, 297-327.
• Şenyurt, S. Yücel – Akçay, Atakan – Bulut, A. Emirhan – Zoroğlu, Umut – Akgönül, S. Okan (2017), “Ordu Kurul Kalesi”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler, 43, 2-10.
• Terlemez, İsmail ve Yılmaz, Ali (1980), “Ünye-Ordu-Koyulhisar-Reşadiye Arasında Kalan Yörenin Stratigrafisi”, Türkiye Jeoloji Bülteni, 23/2, 179-191.
• Tuzcuoğulları, Ö. Tarkan (2020), “Türk Okçuluğu ve Geleneksel Yayların Aerodinamik Yapısı Üzerine Bir Araştırma”, International Social Sciences Studies Journal, 6/72, 4663-4667.