KOLEKTİF BELLEKTE YERİN TAHRİBİ VE DEĞİŞEN ANLAMI: SAMSUN FUARI

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 19, 287 - 309, 29.09.2023

Kader Keskin , Reyhan Midilli Sarı

https://doi.org/10.31765/karen.1262312

Öz

Zamanın eşlik ettiği toplumsal gelişmeler, kentleri de mekânlarını da değişime ya da dönüşüme zorlamaktadır. Bu değişim ve dönüşümde sadece günün ihtiyaç ve koşulları dikkate alınmakta; mekânlar hızla geçmişinden koparılmaktadır. Mekânlara müdahale ederken mekânların birey ve toplum ölçeği göz ardı edilmekte; aidiyet, kimlik ve geçmişle olan bağın kurulmasındaki önemi ve kolektif bellekteki etkisi gözden kaçırılmaktadır. Yapılan çalışmanın amacı kolektif bellek için kamusal mekânların hayati önem taşıdığını ve kamusal mekânlara müdahale yaklaşımlarının yeniden sorgulanması gerektiğine vurgu yapmaktır. Bu amaçla, hizmet ettiği dönem için sadece Samsun’un değil Karadeniz Bölgesi’nin de en büyük kamusal mekânı ve ülkenin ilk milli fuarı olan Samsun Fuarı ele alınmaktadır. Samsun Fuarı, sahip olduğu mekânsal pratikler ile ticari yaşamın yanında sosyal, kültürel hayatın gelişmesinde rol almış ve kentli kolektif belleğinde önemli bir yer edinmiştir. Ancak süreç içerisinde yaşanan toplumsal gelişmeler, tüm dünya kentlerinde olduğu gibi Samsun kentinin de hem fiziksel hem de kamusal anlamda dönüşmesine neden olmuştur. Bu bağlamda çalışma, Samsun Fuarı’nı ve dönüşüm sonrası alanın kolektif bellekteki durumunu kentli deneyimi üzerinden elde edilen verilerle değerlendirmeye almaktadır. Çalışma sonucunda, mekânsal dönüşümün kamusal kullanımı değiştirdiği ve buna bağlı olarak kentli belleğini besleyen sosyal değerleri etkilediği açığa çıkmıştır. Bu mekânın kentten kopuşu nedeniyle kolektif bellekte yıkımların olduğu, sürekliliğinin kesintiye uğradığı ve zaman içinde değişen mekânsal pratiklere bağlı olarak bu yer için yeni bir bellek katmanının inşa edilemediği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Samsun Fuarı, Kamusal Mekân, Kolektif Bellek, Belleğin Sürekliliği

Kaynakça

• Altan Bayraktar, Ümmü (2015), “Fractions in Urban and Collective Memory and Transformation of Public Space: The Harbor Example in the Kyrenia Town”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11, 44, 291-317.
• Assmann, Jan (2015), Kültürel Bellek, çev. A. Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Atkinson, Richard C. and Shiffrin, Richard M. (1968), “Human Memory: A Proposed System and its Control Processes”, The Psychology Of Learning And Motivation, 2, 89-195.
• Aytaç, Ömer (2013), “Kent Mekânları ve Kimlik/Farklılık Sorunu”, İdeal Kent, 9, 138-169.
• Bergson, Henri (2015), Madde ve Bellek, Ankara: Dost Yayınevi.
• Bilsel, Cana (2006), “Kentsel Dönüşüm, Çözülen Kentler ve Parçalanan Kamusal Alan”, Mimarlık Dergisi, Ocak-Şubat, 327.
• Connerton, Paul (2014), Modernite Nasıl Unutturur, çev. K. Kelebekoğlu, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Çalak, Işıl Ekin (2012), “Kentsel ve Kolektif Belleğin Sürekliliği Bağlamında Kamusal Mekânlar: ULAP Platz Örneği, Almanya”, Tasarım+Kuram, 13, 34-47.
• Downs, Roger M. and Stea, David (1973), Image And Environment: Cognitive Mapping And Spatial Behavior. Chicago: Aldine Pub. Co.
• Halbwachs, Maurice (2016), Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, çev. B. Uçar, Ankara: Heretik Yayınları.
• ________ (2017), Kolektif Hafıza, çev. B. Barış, Ankara: Heretik Yayınları.
• Keskin, Kader ve Midilli Sarı, Reyhan (2018), “Bir Kamusal Mekânın Kolektif Bellekteki Yeri”, 2.Uluslararası Mimarlık ve Tasarım Kongresi, Çanakkale, 1103-1114.
• Keskin, Kader (2022), Bellek-Mekân Etkileşimi Bağlamında Samsun Fuarı’nı Anlamak, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: Fen Bilimleri Enstitüsü, Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Kümbetoğlu, Belkıs (2008), Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.