Bursawi’s Opinions About Subject of Sem‘iyyât in the Framework of the Book Named as Ferafu’r-ruh

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 124 - 154, 30.06.2018

Betül Saylan

Öz

Ismail Haqqi al-Bursawi, who lived between 1653-1723 and became one of the most authoritative authors of his era, wrote a commentary called Ferahu’r-ruh on Yazıcızâde Mehmed Bîcan’s book named Muhammadiya. The third volume of the book includes the concepts of sem‘iyyat such as heaven and blessings of heaven, hell and hellish torture, huri, gılman, and Burak. Some concepts in Muhammadiya were explained by Bursawi by taking into consideration the verdicts deduced from verses, hadiths, and the views of sufis and poets while the other concepts were only etymologically examined. In this paper, we aimed to examine Bursawi’s concepts of sem‘iyyat in the Ferahu’r-ruh from Bursawi’s point of view. It is possible to say that Bursawi discussed these concepts, from a mystical point of view although they are the concepts of kelam field. When reviewing the concepts, we firstly focus on how they refer to Qur’an, how they are located in hadiths, how Yazıcızâde refers to concepts in Muhammediya, and how Bursawi explained these concepts. However, Bursawi did not mention a different opinion from Yazıcızade when he commented on some of the concepts in Muhammadiya. For this reason, we tried to collect Bursawi’s views about these concepts by taking into consideration his other works.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Bursawi, Ferahu’r-rûh, Yazıcızade, Muhammediyye, Samiyyat, Concepts

Ferahu’r-Rûh Adlı Eseri Çerçevesinde Bursevî’nin Sem‘iyyât Bahisleri Hakkındaki Görüşleri

Öz

1653-1723 tarihleri arasında yaşamış ve döneminin en çok eser veren müelliflerinden olan İsmâil Hakkı Bursevî’nin eserlerinden biri de Yazıcızâde Mehmed Bîcan’ın eseri Muhammediyye’ye yapmış olduğu Ferahu’r-rûh isimli şerhtir. Şerhin III. cildinde sem‘iyyat bahisleri denilebilecek cennet ve cennet nimetleri, cehennem ve cehennem azabı, huri, gılman, Burak gibi konular işlenmiştir. Muhammediyye’deki bazı kavramlar Bursevî tarafından şerhedilirken âyetlere ve hadislere, mutasavvıfların ve şâirlerin görüşlerine yer verilmiş, bazılarının da sadece etimolojik incelemesi yapılmıştır. Bu çalışma çerçevesinde, Bursevî’nin Ferahu’r-ruh’ta ele aldığı sem‘iyyat bahislerini Bursevî’nin bakış açısından incelemeyi hedefledik. Her biri kelâmın sahasına giren bu kavramları Bursevî tasavvufî açıdan ele almıştır. Kavramları incelerken öncelikle Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde nasıl yer bulduklarını, Yazıcızâde’nin Muhammediyye’de kavramlara nasıl değindiğini ve Bursevî’nin bu kavramları nasıl açıkladığını ele aldık. Ancak, Bursevî Muhammediyye’de işlenen bazı konuları şerh ederken Yazıcızâde’den farklı bir görüş belirtmemiştir. Bu sebeple, diğer eserlerindeki değerlendirmeleri de dikkate alarak Bursevî’nin, bu konular hakkındaki görüşlerini bir araya getirmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Bursevî, Ferâhu’r-rûh, Yazıcızâde, Muhammediye

Kaynakça

• Akar, Metin. Türk Edebiyatında Manzûm Mi’racnâmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. no. 804, 1987.
• Akkuş, Ahmet. Yazıcıoğlu Muhammed ve Muhammediyye Adlı Eserinin Kültür Tarihimizdeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2010.
• Bebek, Âdil. “Günah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14: 282-283. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Bîcan, Yazıcızâde Mehmed. Kitâb-ı Muhmammediyye. Haz. Âmil Çelebioğlu, 3. Cilt. Tercüman 1001 Temel Eser.
• Bursevî, Ferahu’r-rûh. 3. Cilt. Bulak: 1256.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Kitâbü’n-Netîce. Haz. Ali Namlı, İmdat Yavaş. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-Beyân Tefsiri. İhtisar eden. Muhammed Ali Sabûnî. Terc. Abdullah Öz... 9. Cilt. İstanbul: Damla Yayınevi, 1995.
• Bursevî, Kitâbü’n-Necât. İSAM Kütüphânesi. Demirbaş no: 23456. tarihsiz.
• Cebecioğlu, Ethem. Hacı Bayrâm-ı Velî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. No. 1283, 1991.
• Çelebioğlu, Âmil. “Yazıcızâde Mehmed’in Hayatı ve Eserleri, Ailesi, Tahsili”. Kitâb-ı Muhammediyye. Haz. Âmil Çelebioğlu. Tercüman 1001 Temel Eser.
• Çiçek, Yakup. “Kur’an’da İsrâ ve Mi’rac”. Mi’rac Sempozyumu Sempozyum Bildirileri (17 Aralık 1995). İstanbul: Sehâ Neşriyat, 1999.
• Göktaş, Recep Gürkan, “Yazıcıoğlu’nun Muḥammediyye’si Hakkında Bir Osmanlı Fetvası”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 58/1 (2017), 205-212.
• Harman, Ömer Faruk. “Günah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14: 278-282. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’an’da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar. Çev. Selâhattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 1991.
• Kelâbâzî, İshak Buharî. et-Taarruf li ehli Mezhebi’t-Tasavvuf - Doğuş Devrinde Tasavvuf. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979.
• Kelpetin Arpaguş, Hatice. Osmanlı Halkının Geleneksel İslâm Anlayışı ve Kaynakları. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2001.
• Kılavuz, Ahmet Saim. Anahatlarıyla İslâm Akāidi ve Kelâma Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1987.
• Kocatürk, Vasfi Mâhir. Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Edebiyat Yayınevi, 1968.
• Koçyiğit, Talat, Kur’an ve Hadiste Rü’yet Meselesi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
• Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Haz. Heyet. 5. Cilt.
• Mâtürîdî, Ebû Mansur. İslâm Akāidine Dâir Eski Metinler - Akāid Risâlesi. Çev. Prof. Dr. Y.Z. Yörükan. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyatFakültesi Yayınları, 1953.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman. Mi’rac Gerçeği. İstanbul: Akbel Yayınları, 1991.
• Namlı, Ali. “İsmâil Hakkı Bursevî ve Kitâbü’n-netîce”. Kitâbü’n-Netîce. Haz. Ali Namlı-İmdat Yavaş. 1. Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Öz, Mustafa-Uzun, Mustafa. “Burak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 417. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Sâbûnî, Nureddîn. Mâtûridiyye Akāidi. Çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1978.
• Soysaldı, Mehmet. “İslâm’da Günah Kavramı”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 3/7. 2001: 145.
• Süreyyâ, Mehmed. Sicill-i Osmânî - Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. 4. Cilt. İstanbul: 1308.
• Şahin, Mehmet Kenan. “Mâturîdî Kelâmcısı Hakîm es-Semerkandî’nin Sem‘iyyâta Dair Görüşleri”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (Bayburt: 2015), 2: 15-41.
• Taftazânî. Kelam İlmi ve İslâm Akāidi - Şerhu’l-akāid. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1982.
• Tâhir, Bursalı Mehmed. Osmanlı Müellifleri. Haz. A. Fikri Yavuz-İsmâil Özen. 1. Cilt. İstanbul: Meral Yayınları, Tarihsiz.
• Topaloğlu, Bekir. “Cehennem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 227-233. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Topaloğlu, Bekir. “Cennet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 376-386. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Topaloğlu, Bekir. “Huri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18: 387-390. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Uzun, Mustafa, “Muhammediyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2005, 30: 586-587.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Azâp”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 302-309. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Gılman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14: 50. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. Yıldız, Sâkıb. “Türk Müfessiri İsmâil Hakkı Bursevî’nin Hayatı”. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi. 1. Sayı. Aralık 1975: 103- 126. Yılmaz, Hasan Kâmil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Yayınları, 2000.