Ardahan and its districts in Doğu Newspaper (1937-1938)

Yıl 2025, Sayı: 36, 901 - 925, 12.12.2025

Özcan Çölük

https://doi.org/10.56597/kausbed.1714320

Öz

Doğu (East), an Erzurum-based newspaper, was launched on October 14, 1937, and ceased publication on November 18, 1938, after 289 issues. It distinguished itself by covering national and global news while specifically focusing on the eastern and northeastern regions of Türkiye. Cihat Baban, who also penned the editorials, founded the newspaper with the encouragement of Third Inspector General Hasan Tahsin Uzer. When Doğu began publication, Ardahan, Göle, Çıldır, and Posof, located in the northeastern part of the Eastern Anatolia Region, were districts of Kars. For instance, today's Ardahan district, Damal, was a sub-district of Posof, and Hanak was a sub-district of Ardahan. These remote areas, characterized by long, harsh winters and low urbanization, were often overlooked by the national press. The local press was limited to a single newspaper published by the Kars Governorate, but the launch of Doğu changed this situation.Although based in Erzurum and primarily covering Erzurum and its districts, the newspaper featured nearly a hundred news items about Ardahan and its surrounding area. It covered topics like the general status and administrative structure of the region, construction, roadworks, education, health, culture, and its economic and social life. Furthermore, Doğu reported on regional security incidents, official appointments, announcements, challenging climatic conditions, and natural events.

Anahtar Kelimeler

Doğu Newspaper , Ardahan , Posof , Çıldır

DOĞU GAZETESİNDE ARDAHAN VE İLÇELERİ (1937-1938)

Öz

14 Ekim 1937 tarihinde yayın hayatına başlayan ve 289 sayı basıldıktan sonra 18 Kasım 1938 tarihinde kapatılan Erzurum merkezli Doğu, Türkiye ve dünyaya ilişkin haberlerin yanı sıra Türkiye’nin doğusuna, bilhassa kuzeydoğusuna yönelik yayıncılık anlayışıyla öne çıkmış bir gazetedir. Gazete, Üçüncü Umum Müfettişi Hasan Tahsin Uzer’in teşvikiyle gazetenin başyazılarını da kaleme alan Cihat Baban tarafından kurulmuştur. Doğu’nun yayın hayatına başladığı günlerde, Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğusunda bulunan Ardahan, Göle, Çıldır ve Posof; Kars’a bağlı birer ilçe statüsündeydi. Bugün Ardahan’ın bir ilçesi olan Damal, Posof’a, Hanak ise Ardahan’a bağlı birer nahiyeydi. Merkeze uzak, kışların uzun ve sert geçtiği, şehirleşme oranı düşük bu yöreler, ulusal basında kendine yer bulamıyordu. Yerel basının Kars Valiliği tarafından çıkarılan tek bir gazeteyle sınırlı olduğu bölgede durum, Doğu’nun yayın hayatına başlamasıyla değişti. Erzurum merkezli yayın yapan Doğu, haberlerinde ağırlıklı olarak Erzurum ve ilçelerine yer verse de Ardahan ve çevresi de yüze yakın haberle gazetede kendine yer buldu. Gazetede, Ardahan ve çevresinin genel görünümü, idari yapısı, inşaat ve yol çalışmaları, eğitim, sağlık, kültür, iktisadi ve sosyal hayat gibi konular ele alınıyordu. Bunun yanında bölgedeki asayiş olaylarına da yer veriliyor, zorlu iklim koşulları ve tabiat olayları okurların dikkatine sunuluyordu. Ardahan ve çevresine ilişkin resmi ilanlar ve atama haberleri de gazete sayfalarında kendine yer buluyordu.

Anahtar Kelimeler

Doğu gazetesi , ardahan , posof , çıldır

Kaynakça

• Aktaş, A. (2022). Doğu gazetesi ve Doğu gazetesinde kadın. Yayımlanmamış doktora tezi, Giresun Üniversitesi, Giresun.
• Arslan, N. ve Tekir, S. (2013). Kars basın tarihi (1921-1980). Kars: Eser Ofset ve Matbaacılık.
• Aydın, H. (2025). Cumhuriyet Dönemi’nde sağlık mücadelesinin bulaşıcı hastalıklara ve toplum sağlığına yansıması: Kars ili örneği, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, (22/85), 28-41.
• Başkaya, Ş. (2003). Pars (Panthera Pardus), Orman ve Av Dergisi, (6), 24-30.
• BCA. (16 Temmuz 1938). 30-10-0-0 101 652 16.
• BCA. (25 Mayıs 1938). 00.00.0000 30-18-1-2 83- 45 – 14 214-187.
• Birinci Ziraat Kongresi İhtisas Raporları, (1931). Ankara: Milli Tasarruf Cemiyeti.
• Çakıcı, D. ve Çakıcı, N. (2024). 1928 Harf inkılabı sonrası halk eğitiminde mühim bir teşkilatlanma örneği: Millet Mektepleri (1928-1935), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (65), 31-52.
• Çavdar, M., Aslan, Ö., Yıldız, Y. ve İçer, D. (2022). Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze öğretmen seçme, yetiştirme ve atama uygulamaları, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(57), 1428-1440.
• Çolak, M. (2017). Cumhuriyetin kuruluş yıllarında Türkiye’de hayvancılık politikası ve bir Macar uzman: Oszkar Wellmann. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Doğru, A. (1985). Yukarı Kür boylarının yer adları üzerinde bir araştırma. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Doğu Gazetesi. (14 Birinci Teşrin 1937). s.2., Doğuda imar faaliyeti.
• Doğu Gazetesi. (9 İkinci Teşrin 1937). s.2., Muhabir mektupları- Ardahan güzelleşiyor, fakat ihtiyaçları çok…
• Doğu. (9 Birinci Kanun 1937). s.1., Ormanda vahşiler gibi yaşayan bu adam kim?
• Doğu. (18 Birinci Kanun 1937). s.4., Doğuya gelin! Doğuya gelin!
• Doğu. (30 Birinci Kanun 1937). s.5., Doğu’da cezri bir kültür seferberliği lazımdır.
• Doğu. (1 İkinci Kanun 1938). s.4., Hayvancılığıyla geçinen bir şehir: Ardahan.
• Doğu. (2 İkinci Kanun 1938). s.3., Aziziye Tabyası- Çar ordusunun ilk hedefi Ardahan Kalesi idi.
• Doğu. (4 İkinci Kanun 1938a). s.3., Ardahan Kalesi bütün fedakârlıklara rağmen düşman eline geçti.
• Doğu. (4 İkinci Kanun 1938b). s.1., Vahşi adam yakalandı.
• Doğu. (5 İkinci Kanun 1938). s.3., Aziziye Tabyası-Serasker buraya gelip hesap versin.
• Doğu. (11 İkinci Kanun 1938). s.5., Ardahan’da kâğıt oyunu yasak.
• Doğu. (12 İkinci Kanun 1938). s.5., Ardahan’da yılbaşı gecesi.
• Doğu. (16 İkinci Kanun 1938a). s.7., Ardahan Belediyesi az zamanda neler yaptı?
• Doğu. (16 İkinci Kanun 1938b). s.3., Benim Görüşüm-Apis başlı inekler.
• Doğu. (18 İkinci Kanun 1938). s.5., Geçen yıl içinde Kars’ta yapılan işler.
• Doğu. (19 İkinci Kanun 1938). s.4., Geçen yıl içinde Kars’ta yapılan işler.
• Doğu. (26 İkinci Kanun 1938). s.1., Şu isimleri değiştirelim.
• Doğu. (1 Şubat 1938). s.2., Kars Valisile görüştüm.
• Doğu. (2 Şubat 1938). s.4., Kars Valisi ile görüştüm.
• Doğu. (3 Şubat 1938). s.2., Doğu kasabalarını tanıyalım- Şavşat.
• Doğu. (6 Şubat 1938). s.2., Bazı köylerde çıkan hastalıklar.
• Doğu. (9 Şubat 1938). s.3., Baş müşavirimizin gazetemize beyanatı.
• Doğu. (19 Şubat 1938). s.3., Açık muhabere.
• Doğu. (22 Şubat 1938). s.5., Kars’ta kar tipisinden dört kişi dondu.
• Doğu. (8 Mart 1938). s.2., Doğu şehirlerinde kar ve kış.
• Doğu. (16 Mart 1938). s.2., Bir köyden şarbon kordonu kaldırıldı.
• Doğu. (8 Nisan 1938). s.2., Ardahan’da belediye inşaatında kereste ihtilası.
• Doğu. (29 Nisan 1938). s.1., Muammer Alatur: Düşman gene pusuda.
• Doğu. (10 Mayıs 1938). s.1., Ardahan’da dereden bir kadın cesedi çıkarıldı.
• Doğu. (24 Mayıs 1938). s.2., Göle haberleri.
• Doğu. (31 Mayıs 1938a). s.2., İnhisarlar İdaresi Doğuda yeni binalar yaptırıyor.
• Doğu. (31 Mayıs 1938b). s.2., Bir adam attan dereye düştü ve boğuldu.
• Doğu. (31 Mayıs 1938c). s.2., Kaza kurşunu mu?
• Doğu. (7 Haziran 1938). s.2., Nahiye Müdürü değiştirildi.
• Doğu. (4-5-7-8 Haziran 1938). s.4., Kars İnhisarlar Müstakil Müdürlüğünden.
• Doğu. (10 Haziran 1938). s.2., Tayin.
• Doğu. (8-9-10-11 Haziran 1938). s.4., Erzurum İnhisarlar Başmüdürlüğü.
• Doğu. (17 Haziran 1938). s.2., Posof’ta yıldırım koyun güden bir çocuğu öldürdü.
• Doğu. (19 Haziran 1938). s.2., Kars-Göle İnekhanesi tevsi ediliyor.
• Doğu. (21 Haziran 1938). s.2., Çayıra hayvan girdi diye insanlara kıyanlar.
• Doğu. (28 Haziran 1938a). s.2., Bu sene Doğuda yapılacak yeni hükümet konakları.
• Doğu. (28 Haziran 1938b). s.7., Kars’ın milattan beri geçirdiği günler.
• Doğu. (29 Haziran 1938). s.2., Silahı karıştırırken çıkan kurşun.
• Doğu. (30 Haziran 1938). s.2., Ardahan senede bir milyon sade yağ ve beş bin baş ayaklı hayvan çıkarır.
• Doğu. (12 Temmuz 1938). s.1., Bacadan atılan bomba.
• Doğu. (22 Temmuz 1938). s.2., Ellerinde silahla bir ağılı basmak isteyenler.
• Doğu. (23 Temmuz 1938). s.2., Bir çocuk öküz arabası altında can verdi.
• Doğu. (31 Temmuz 1938a), s.2., İki binanın temeli daha atıldı.
• Doğu, (31 Temmuz 1938b). s.2., Üç çoban bir adamı öldürdüler.
• Doğu. (5 Ağustos 1938). s.1., Fevzi Tombul Ardahan Hakimliğine tahvil olundu.
• Doğu. (6 Ağustos 1938a). s.2., Genç bir aşık sevgilisinin babasını öldürdü.
• Doğu. (6 Ağustos 1938b). s.1., Gene bir kamyon dereye uçtu.
• Doğu. (7 Ağustos 1938). s.2., Üç çoban birleşip bir adamı öldürdüler.
• Doğu. (9 Ağustos 1938a). s.2., Çıldır’da yeni binalar.
• Doğu. (9Ağustos 1938b). s.2., Kendi dükkanını kendisi soyup başkasına yüklemiş.
• Doğu. (9 Ağustos 1938c). s.2., Çıldır Postanesinin soyulmak istendiği tahakkuk etmedi.
• Doğu. (10 Ağustos 1938a). s.3., Ardahanda inşaat ve iskân durumu.
• Doğu. (10 Ağustos 1938b). s.3., Çıldır’da heyelan mıntıkasındaki bir köyün vaziyeti.
• Doğu. (10 Ağustos 1938c). s.2., Göle kazası süratle imar ediliyor.
• Doğu. (12 Ağustos 1938a). s.1., Kağızman fidanlığı.
• Doğu. (12 Ağustos 1938b). s.3., Zorla güzellik olur mu?
• Doğu. (16 Ağustos 1938). s.2., Kars haberleri.
• Doğu. (17 Ağustos 1938). s.1., Bir çocuğu değirmen suyuna atarak boğdular.
• Doğu. (18 Ağustos 1938). s.1., Doğu’da cinsleri belli olmayan hayvanlar var mı?
• Doğu. (20 Ağustos 1938). s.1., Genç bir kızı yatağından çıplak kaçırdılar.
• Doğu. (26 Ağustos 1938). s.3., Ardahanda köylüye toprak.
• Doğu. (27 Ağustos 1938). s.1., Doğunun sıhhat işleri de gün geçtikçe düzeliyor.
• Doğu. (28 Ağustos 1938a). s.2., Yıldırım bir çiftçiyi vurdu.
• Doğu. (28 Ağustos 1938b). s.2., Sandıkdaki tabanca.
• Doğu. (28 Ağustos 1938c). s.4., Kars Askeri Satın Alma Komisyonundan.
• Doğu. (3 Eylül 1938a). s.1., Veteriner müşaviri.
• Doğu. (3 Eylül 1938b). s.2., Bir kızı zorla yatağından kaçırdılar.
• Doğu. (6 Eylül 1938). s.3., Kanlı kavga.
• Doğu, (15 Eylül 1938), s.2,3., Kars Vilayetinin 938’ de yaptığı işler.
• Doğu. (17 Eylül 1938). s.2., Trabzon Kültür Kongresi hangi mevzuları görüştü?
• Doğu. (21 Eylül 1938). s.3., Oğlunu yaralıyan baba.
• Doğu. (24 Eylül 1938). s.2., Değirmende uyuyan bir adamı vurdular.
• Doğu. (25 Eylül 1938). s.3., Posof’ta imar işleri.
• Doğu, (4 Birinci Teşrin 1938), s.2., Yalancı muhbir.
• Doğu. (5 Birinci Teşrin 1938). s.2., Kars kazaları bu sene fare istilasına uğradı.
• Doğu. (7 Birinci Teşrin 1938). s.2., Ardahan’da kar.
• Doğu. (11 Birinci Teşrin 1938a). s.2., Çıldır-Arpaçay Postası.
• Doğu. (11 Birinci Teşrin 1938b). s.2., Kars’ta fare mücadelesi.
• Doğu. (15 Birinci Teşrin 1938). s.2., Kars öğretmenleri arasında nakil ve tayinler.
• Doğu. (19 Birinci Teşrin 1938). s.2., Bir ana gayrimeşru çocuğunu öldürdü.
• Doğu. (25 Birinci Teşrin 1938). s.3., Yakalanan hayvan hırsızları.
• Doğu. (29 Birinci Teşrin 1938). s.11., Sıhhat ve iskân.
• Ertem, T. (2025). Ardahan kazası (1926-1992). Yayınlanmamış doktora tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Gündoğdu, Ş.K., Temiztürk, H. ve Timur, M.C. (2022). 100. yılında Ardahan basın tarihi. İhsan Kurtbaş (Ed.) Ardahan Değerlemeleri 4, içinde (ss.417-469). Ankara.
• İç İşleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü. (1968). Köylerimiz. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Kanbir, N. (2022). 1836 tarihli Çıldır eyaleti Nefs-î Çıldır Sancağı nüfus defteri tahlili ve transkripsiyonu, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ardahan Üniversitesi, Ardahan.
• Kızıltepe, A., Melikoğlu, B. ve Yiğit, A. (2014). Göle İnekhanesi’nin kuruluşu ve tarihsel gelişimi, Lokman Hekim Journal, IV. National Symposium of The History of Veterinary Medicine and Professional Ethics 21-23 May 2014, 54-55.
• Resmî Gazete. (18 Temmuz 1921). Anavatana İltihak Eden Arazide İcra Edilecek Teşkilat-ı Mülkiyeye Dair Kânun.
• Resmî Gazete. (26 Haziran 1926). Teşkilatı Mülkiye Kanunu.
• Resmî Gazete. (3 Haziran 1992). On Üç İlçe ve İki İl Kurulması Hakkında Kanun.
• Soysüren, A. (2019). Ardahan halkevi deneyimi. İhsan Kurtbaş (Ed.) Ardahan Değerlemeleri 1, içinde (ss. 75-116). Ankara.
• Soysüren, A. (2021). Yakacaktan ormana hayvancılıktan yaylaya. İhsan Kurtbaş (Ed.) Ardahan Değerlemeleri 3, içinde (ss.243-271). Ankara.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü. (1937). 20 İlk Teşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı Kati ve Mufassal Neticeler. Devlet Basımevi: Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024). Nüfus ve demografi. 16 Eylül 2025 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109 adresinden erişildi.
• Yüksel, S. (2019). Doğu Anadolu Kırmızısı (DAK) sığır ırkının yöresel durumu ve yetiştirme yöntemlerinin bazı ırk karakterlerine etkisi üzerine bir çalışma, Lalahan Hay. Araşt. Enst. Dergisi, 59 (2), 64-71.