SEKÜLERLEŞME KAVRAMININ FELSEFÎ TEMELLERİ VE AİLE KURUMUNA YANSIMALARI

Yıl 2025, Sayı: 36, 747 - 766, 12.12.2025

Fırat Karadağ

https://doi.org/10.56597/kausbed.1715983

Öz

Bu çalışmada sekülerleşmenin aile kurumu üzerindeki etkileri felsefî ve sosyolojik bir bakış açısıyla ele alınmaktadır. Temel problem, modern toplumda sekülerleşmenin etkisiyle ailenin geleneksel ve din temelli işlevlerinin dönüşmesidir. Çalışmanın amacı, toplumsal düzenin temel referansları olarak dinin zayıflamasının aile dinamiklerini, değer aktarımını ve toplumsal bütünleşmeyi nasıl yeniden biçimlendirdiğini incelemektir. Araştırmanın önemi, aile kurumunun yalnızca sosyolojik bir mesele olmanın ötesinde, sekülerleşme ile felsefî açıdan nasıl yeniden tanımlandığına dair literatürdeki boşluğa özgün bir katkı sunmasında yatmaktadır. Çalışmada Spinoza, Kant, Comte ve Feuerbach gibi temel filozofların düşünceleri merkeze alınarak, sekülerleşmenin tarihî ve felsefî arka planı ile aile kurumunun dinî temelleri bütüncül bir yaklaşımla analiz edilmiştir. Ayrıca, bu çalışmada sekülerleşmenin yalnızca aile içi işleyişi değil, toplumsal değerlerin nesilden nesile aktarımı üzerindeki etkisini de derinlemesine tartışılmaktadır. Ailenin manevî ve kültürel işlevlerinde ortaya çıkan değişimler, bireysel özerkliğin yükselmesiyle birlikte yeni sorumluluk alanları ve iletişim biçimleri doğurmuştur. Değişen dünyada, ailenin esnek ve kapsayıcı bir anlayışla sekülerleşmeye karşı direnç gösterebilmesi ya da bu dönüşümü sağlıklı biçimde içselleştirebilmesi, toplumsal bütünlük ve devamlılık açısından yaşamsal bir rol üstlenmektedir. Çalışmada yöntem olarak ise metin analizi, tarihsel analiz, felsefî çözümleme, karşılaştırmalı yaklaşım ve sosyolojik yorum bir arada kullanılmıştır. Bulgular, bireysel özerklik yükselirken kolektif manevî referansın zayıfladığını, ancak ailenin toplumsal süreklilikte aktif bir rol üstlendiğini göstermektedir. Dolayısıyla aile kurumu değişen toplumlarda bireysellik ve kolektif değerler arasında denge kuran bir özne olarak işlevini sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din felsefesi , sekülerleşme , geleneksel aile , seküler etik , seküler aile

The Philosophical Foundations of the Concept of Secularization and Its Reflections on the Institution of Family

Öz

This study addresses the effects of secularization on the institution of the family from a philosophical and sociological perspective. The central issue is the transformation of the family’s traditional and religion-based functions under the influence of secularization in modern society. The aim of the study is to examine how the weakening of religion as a fundamental reference of social order reshapes family dynamics, value transmission, and social integration. The significance of the research lies in its original contribution to the literature, not only treating the family institution as a sociological matter but also exploring how it is redefined philosophically in relation to secularization. The study centers on the ideas of key philosophers such as Spinoza, Kant, Comte, and Feuerbach, analyzing the historical and philosophical background of secularization alongside the religious foundations of the family institution with a holistic approach. Additionally, the study delves deeply into the impact of secularization not only on family functioning but also on the intergenerational transfer of societal values. Changes in the family’s spiritual and cultural functions have produced new areas of responsibility and forms of communication in tandem with the rise of individual autonomy. In a changing world, the family’s ability to resist secularization with a flexible and inclusive understanding or to internalize this transformation in a healthy way plays a vital role in social cohesion and continuity. Methodologically, the study employs text analysis, historical analysis, philosophical interpretation, comparative approach, and sociological commentary together. The findings indicate that as individual autonomy increases, collective spiritual reference weakens; however, the family continues to play an active role in social continuity. Therefore, the family institution maintains its function as a subject balancing individuality and collective values in changing societies.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of religion , secularization , traditional family , secular ethics , secular family

Kaynakça

• Aktaş, C. (1995). Mahremiyetin tükenişi. İstanbul: Nehir Yayınları.
• Albayrak, A. Üniversite öğrencilerinin aileye yönelik tutumları: güvenirlik geçerlik çalışması. Journal of Turkish Studies, 10(6), 47-56.
• Armağan, M. (1998). Gelenek ve modernlik arasında. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Aydın, M. A. (1989). Aile. İslâm Ansiklopedisi (s. 196-200). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydın, M. (2011). Güncel kültürde temel kavramlar. İstanbul: Açılım Kitap.
• Berger, P. L., Berger, B., & Kellner, H. (2000). Modernleşme ve bilinç. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Berkes, N. (1973). Türkiye'de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Blenkinsopp, J. (1997). The family in first temple Israel. L. Perdue & J. Blenkinsopp (Ed.), Families in ancient Israel (s. 48-103). Louisville: Westminster John Knox Press.
• Canatan, K. (2011). Aile kavramının tanımı. K. Canatan & E. Yıldırım (Ed.), Aile sosyolojisi. İstanbul: Açılım Kitap.
• Comte, A. (2015). Pozitif felsefe dersleri ve pozitif anlayış üzerine konuşma (E. Ataçay, Çev.). Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Comte, A. (1857). The catechism of positive religion (R. Congreve, Çev.). London: John Chapman.
• Cox, H. (1974). The secular city. London: Penguin.
• Çelik, C. (2013). Din sosyolojisi. M. Bayyiğit (Ed.), Din sosyolojisi (s. 163-177). Konya: Palet Yayınları.
• Dönmezer, S. (1994). Toplumbilim. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Feuerbach, L. (1991). Geleceğin felsefesinin ilkeleri (O. Özügül, Çev.). İstanbul: Ara Yayıncılık.
• Feuerbach, L. (1957). The essence of Christianity (G. Eliot, Çev.). New York: Harper & Row.
• Fichter, J. (2002). Sosyoloji nedir? (N. Çelebi, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji (Z. Mercan, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gökçe, B. (1990). Aile ve aile tipleri üzerine bir inceleme. B. Dikeçligil & A. Çiğdem (Der.), Aile yazıları I - temel kavramlar, yapı ve tarihi süreç (s. 205-210). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Hadden, J. K. (1989). Desacralizing secularization theory. J. K. Hadden & A. Shupe (Ed.), Secularization and fundamentalism reconsidered, religion and the political order (s. 3-27). New York: Paragon House.
• Hill, M. (1973). A sociology of religion. London: Heinmann Educational Books.
• Kant, I. (2007). Ethica: Etik üzerine dersler (O. Özügül, Çev.). İstanbul: Pencere Yayınları.
• Kirman, M. A. (2005). Din ve sekülerleşme. Adana: Karahan Kitabevi.
• Köylü, M. (2012). Dünya dinlerinde ahlâk. İstanbul: Dem Yayınları.
• Kurt, A. (2006). Dünden bugüne Türk ailesi. M. Zincirkıran (Ed.), Dünden bugüne Türkiye'nin toplumsal yapısı. Ankara: Nova Basın Yayın.
• Küng, H. (1991). Does god exist: An answer for today. London: SCM Press.
• Mevdudi, E. (1996). Tefhimu'l-Kur'an (M. H. Kayani vd., Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Pepi, L. (2013). The role of the family in traditional Judaism. A. Passaro (Ed.), Family and kinship in the deuterocanonical and cognate literature (s. 527-546). Berlin: De Gruyter.
• Sayın, Ö. (1990). Aile sosyolojisi. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• SEKAM. (2013). Türkiye gençlik raporu. İstanbul: SEKAM Yayınları.
• Spinoza, B. (2000). Törebilim (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Spinoza, B. (2008). Tractatus theologico-politicus ya da tanrıbilimsel-politik inceleme (B. Ertuğrul, Çev.). İstanbul: Biblos Kitabevi.
• Swatos, W. H., & Christiano, K. J. (1996). Secularization theory: The course of a concept. Sociology of Religion, 60(3), 209-228.
• Tekin, M. (2011). Kutsal sekülarizm. İstanbul: Açılım Kitap.
• Uysal, V. (2006). Türkiye'de dindarlık ve kadın. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Weber, M. (2010). Protestan ahlâkı ve kapitalizmin ruhu (G. Solmaz, Çev.). Ankara: Alter Yayıncılık.
• Yaman, E. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Akcağ Yayınları.